Tien dagen na de Europese verkiezingen is de regering in Polen ingrijpend herschikt. Dat is verre van een teken van zwakte voor de regerende nationaal-conservatieven van ‘Recht en Rechtvaardigheid’, wel integendeel.
Maar liefst een kwart van de ministers onder premier Mateusz Morawiecki worden uitgewuifd. Daar zitten kleppers bij zoals voormalig premier Beata Szydlo, minister van Binnenlandse Zaken Joachim Brudzinski of minister van Financiën Teresa Czerwinska. Zij worden allemaal Europees parlementslid. Elk van hen haalde het vorige week zondag, bij de Europese verkiezingen, met de vingers in de neus. Voormalig premier Beata Szydlo bijvoorbeeld haalde de monsterscore van 524.951 voorkeurstemmen.
Binnenlandse campagne
De Europese verkiezingen draaiden uit op een triomftocht voor de regeringspartij ‘Recht en Rechtvaardigheid’. Die bestuurt Polen sinds eind 2015. De partij staat voor een robuust conservatief beleid inzake morele kwesties, rechten voor homo’s en lesbiennes, onvoorwaardelijke steun aan de kerk die in Polen nog steeds een stevige machtsbasis heeft met bijna 70 procent trouwe kerkgangers. Vooral op het conservatiever en armer platteland in het oosten van Polen is ‘Recht en Rechtvaardigheid’ oppermachtig.
Vooral op het conservatiever en armer platteland in het oosten van Polen is ‘Recht en Rechtvaardigheid’ oppermachtig.
Op sociaal gebied is de regering bijzonder gul, met onder meer een ‘dertiende maand’ van 250 euro voor gepensioneerden of een stevig kindergeld van 125 euro per kind, een bedrag dat je qua koopkracht in Polen maal drie mag vermenigvuldigen. Ook ‘Brussel’ als pars pro toto voor de Europese Unie leerde de voorbije jaren ‘Recht en Rechtvaardigheid’ en diens gedreven -of koppige- voorzitter Jaroslaw Kaczynski kennen. De politieke bemoeienis met de rechterlijke macht, de verknechting van ambtenarij en openbare media, de weigering om moslimmigranten op te vangen of de kap van het oerbos in Bialowieza waar de Europese bizon woont: Polen en ‘Brussel’ vechten de ene ruzie na de andere uit.
‘Recht en Rechtvaardigheid’ heeft in de campagne niet de fricties met Brussel in de politieke etalage gezet, maar wel de sociale maatregelen. Het legde de partij geen windeieren. Vorige week zondag haalde ‘Recht en Rechtvaardigheid’ een zuchtje meer dan 45 procent, een nooit eerder geziene score in Polen. De partij springt van 19 naar 27 zetels en daar zit dus een stel ministers bij dat van Warschau naar Brussel en Straatsburg mag.
Jaroslaw rules
Bij de nieuwkomers in het kabinet zijn er enkelen uit het vaak verwaarloosde oosten van Polen en enkele nobele onbekenden die een rondje ervaring mogen opdoen met het vooruitzicht op de parlementsverkiezingen in het najaar. Twee namen vallen het meeste op. Op Financiën draagt Teresa Czerwinska de fakkel over aan Marian Banas. Czerwinska staat bekend als een koele minnares van het gulle sociale beleid. Dat zij vertrekt, zal partijvoorzitter Jaroslaw Kaczynski zeker plezieren, als hij er al niet zelf de hand in had.
Kaczynski’s rechtstreekse bemoeienis met de regering is ook duidelijk met de aanstelling van Jacek Sasin als vicepremier. Sasin is een ervaren fixer van wetgeving en dus een geduchte pion in het juridische schaakspel met de Europese Unie. De man is een oudgediende uit de eerste rechtse regering in 2006-2007. Hij geldt als een absolute vertrouweling van Kaczynski. Voor wie het nog niet doorhad: zonder verkozen mandaat, maar als absoluut heerser binnen ‘Recht en Rechtvaardigheid’ is Jaroslaw Kaczynski steeds meer de facto de grote baas in Polen. Liberale tegenstanders herhalen graag het wrange grapje: ‘Leeft Polen onder fascisme? Neen. Onder Kaczisme.’
Oppositie op apegapen
Die oppositie ligt na de Europese verkiezingen op apegapen. ‘Burgerplatform’, de grootste liberale partij en de partij van Europees president Donald Tusk, slaagde erin om een ruime ‘Europese Coalitie’ rond zich te verzamelen. Daarin zaten de kleine neoliberale partij ‘Modern’, de ex-communisten van de SLD, de Groenen en de aloude christendemocratische Boerenpartij PSL. Met een PSL die her en der op het platteland vrij sterk staat en met progressief-liberale partijen die het traditioneel goed doen in de steden, waren de verwachtingen bij de ‘Europese Coalitie’ hooggespannen. Maar het kartel haalde amper 38 procent. De grootste partner ‘Burgerplatform’ is binnen de coalitie de grootste verliezer. Vijf zetels speelt ze kwijt. Partijvoorzitter Gregorz Schetyna wodt intern op de korrel genomen en ziet zijn positie van absolute kopman van de oppositie wankelen.
Tot overmaat van ramp besloot de Boerenpartij PSL afgelopen zaterdag om de stekker uit de ‘Europese Coalitie’ te trekken. Bij de parlementsverkiezingen in de herfst wil PSL een nieuwe coalitie smeden of zich op eigen houtje aan de kiezer aanbieden als ‘derde weg’ tussen het liberale ‘Burgerplatform’ en het nationaal-sociale ‘Recht en Rechtvaardigheid’.
Maar dat midden wordt ook door andere spelers begeerd. Met wisselend succes. De bijwijlen koddige anti-establishment partij ‘Kukiz 15’ van Pawel Kukiz, ex-zanger van de rockband De Borsten, bleef onder de kiesdrempel van 5 procent en blijft dus weg uit Europa. De sociaal-liberale en ethisch progressieve nieuwe partij ‘Lente’ van politicus-homoactivist Robert Biedron haalde nipt 6 procent en is daarmee goed voor 3 zetels in het Europees Parlement. Te verwachten is dat ‘Burgerplatform’ de komende maanden als en geile sater op de deur van ‘Lente’ zal kloppen om samen te gaan in de herfst.
Dat de herschikking van de regering net vandaag wordt bekendgemaakt, is geen toeval. Dag op dag dertig jaar geleden vonden de eerste semi-vrije verkiezingen plaats.
In een zetel
Voor die verkiezingen in het najaar zit ‘Recht en Rechtvaardigheid’ in een zetel. De overwinning is groot, de radeloosheid bij de oppositie evenzeer. Politieke waarnemers noemen deze Europese verkiezingen een opiniepeiling voor de parlementsverkiezingen en zelfs al voor de presidentsverkiezingen van 2020. Bij de liberalen kijken velen uit naar zwaargewicht Donald Tusk als messias.
Dat de herschikking van de regering net vandaag wordt bekendgemaakt, is geen toeval. Dag op dag dertig jaar geleden vonden de eerste semi-vrije verkiezingen plaats. Semi-vrij, omdat twee derden van de zetels in de Kamer sowieso aan de communisten toekwamen. Maar alle andere zetels werden door kandidaten van de anticommunistische vakbond Solidariteit behaald. Dat moment markeert de definitieve kanteling van de macht in Polen. Omtrent symboliek en geschiedenis hoeven ‘Recht en Rechtvaardigheid’ en Jaroslaw Kaczynski geen lessen te krijgen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
