Rusland voert de druk op met massale drone-aanvallen die het Oekraïense luchtafweersysteem tot het uiterste testen. De goedkope Russische kamikazedrones raken steeds vaker hun doel. Oekraïne zoekt het antwoord in een nieuw wapen: onderscheppingsdrones die snel, wendbaar en vooral betaalbaar moeten zijn. Volgens president Volodymyr Zelensky is daar 6 miljard dollar voor nodig. En snel, vooraleer de Russen hun productie nog eens opschalen.
Het Russische grondoffensief in Oost-Oekraïne boekt deze zomer maar moeizaam vooruitgang, en dat eist een hoge tol. Maar de steeds intensievere drone-aanvallen tegen Oekraïense steden vormen een nog grotere bedreiging. Dagelijks wordt de civiele en militaire infrastructuur van Oekraïne getroffen — om nog te zwijgen van burgerwoningen.
Dat ondermijnt niet alleen de economie, het tast ook de moreel aan. Het leger moet dringend betere manieren vinden om dergelijke aanvallen af te slaan.
Op 9 juli vielen meer dan 700 drones Kiev en andere doelen aan, waarvan 60 procent explosieven droegen en de rest goedkope lokdrones waren. Alleen al die week, zo verklaarde president Volodymyr Zelensky, vuurde Rusland meer dan 1800 drones en 83 raketten af in wat hij ‘een intensiverende terreurcampagne tegen onze steden en gemeenschappen’ noemde.
‘Het doel is om het gevoel te versterken dat het nergens veilig is, en dat mensen het vertrouwen in de staat en het leger verliezen.’
Zwermen Geran-2-drones — de Russische versie van de Iraanse Shahed-kamikazedrone — overstelpen de Oekraïense verdediging. Tot maart dit jaar werd slechts 3 à 5 procent van die Gerans niet neergehaald. Vorige maand steeg dat cijfer al tot 15 procent. Naast de burgerdoden en de vernielde infrastructuur, veroorzaken de aanvallen ook een voortdurende psychologische druk. Ze duren vaak de hele nacht.
‘Het doel is om het gevoel te versterken dat het nergens veilig is, en dat mensen het vertrouwen in de staat en het leger verliezen’, zei Serhii Bratsjoek, woordvoerder van het Zuidelijk Commando van het Oekraïense leger, aan The Kyiv Independent.
Rusland heeft zowel de kwantiteit als de kwaliteit van zijn drones opgevoerd. Volgens de Oekraïense militaire inlichtingendienst is de maandelijkse productie van Gerans sinds vorige zomer vervijfvoudigd. De stijgende aanvoer van Chinese dual-use-onderdelen (die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen dienen) speelt daarbij een grote rol.
In mei werden naar schatting 2700 Gerans en 2500 Gerbera’s (een kleinere lokdrone) op bijna 1500 kilometer van het front geproduceerd. De twee fabrieken werden al getroffen door Oekraïense droneaanvallen, maar de productie leed er nauwelijks onder en zal wellicht nog toenemen.
Verbeterde Russische drones
Volgens defensie-analiste Olena Kryzjanivska gebruikt Rusland sinds juni een verbeterde Geran-2, uitgerust met videonavigatie, artificiële intelligentie en geavanceerde elektronica die storingen kan omzeilen. Hij kan tot op 4000 meter hoogte vliegen en versnelt tot 400 km/u wanneer hij zijn doelwit nadert.
Bij eerdere versies was dat amper 185 km/u. Vroegere versies droegen een lading van 40 kg, nieuwe modellen kunnen tot 90 kg vervoeren. Ook de Geran-3, met een straalmotor die snelheden tot 600 km/u haalt, is intussen in gebruik. Die kost naar schatting 1,4 miljoen dollar per stuk, tegenover ongeveer 200.000 dollar voor de geüpgradede Geran-2.
Het is onhoudbaar om drones van 200.000 dollar of minder neer te halen met raketten die miljoenen kosten.
Dat stelt de Oekraïense verdediging voor een dilemma. Het is onhoudbaar om drones van 200.000 dollar of minder neer te halen met raketten die miljoenen kosten, zoals de IRIS-T. Die luchtverdediging is nodig voor ballistische en kruisraketten. Tot voor kort volstond een combinatie van elektronische oorlogsvoering en mobiele luchtafweereenheden, met zware machinegeweren en luchtafweer, zoals de Duitse Gepard, om het merendeel van de drones neer te halen. Maar die middelen blijken onvoldoende tegen verbeterde Gerans die hoog vliegen en onvoorspelbare banen volgen.
De meest veelbelovende oplossing zijn goedkope onderscheppingsdrones. Minstens vier Oekraïense bedrijven, waaronder Wild Hornets en Besomar, produceren verschillende modellen. Ook in het Duitse Tytan en het Estse Frankenberg worden ze gemaakt. Generaal Oleksandr Syrsky, opperbevelhebber van het Oekraïense leger, zegt dat de onderscheppingsdrones tegen de Russische Gerans een slagingspercentage van 70 procent halen.
Vorige week gaf president Zelensky zijn ministerie van Defensie de opdracht om snel grootschalige contracten met producenten op te zetten. Op 25 juli riep hij droneproducenten op om de productie op te voeren tot minstens 1000 toestellen per dag. Daarvoor is volgens de president dringend 6 miljard dollar nodig.
Behalve als Rusland erin slaagt zijn productie van drones aanzienlijk boven de huidige 200 per dag te tillen, kan dit het voordeel opnieuw naar Oekraïne doen kantelen.
Productie opschalen
Liefdadigheidsorganisaties zoals de Sternenko Community Foundation en Come Back Alive hebben mee de ontwikkeling van de drones gefinancierd. Taras Tymochtko, drone-expert bij Come Back Alive, zegt dat elke onderscheppingsdrone maximaal 5000 dollar mag kosten. Ze moeten ongeveer 300 km/u halen en tot op een hoogte van 5000 meter kunnen vliegen en cirkelen. (Het gaat dus om vliegtuigdrones, niet om de bekende quadcopters met rotor.) Ze moeten de Geran kunnen raken en bij impact exploderen; enkel in de buurt komen volstaat niet.
‘De Russische productie van Shaheds en Gerans evenaren is ambitieus, maar we zitten er echt dicht bij.’
De grote uitdaging nu, zegt Tymochtko, is contracten toewijzen, productie opschalen en operatoren trainen — dat laatste dreigt een grote flessenhals te worden. De Russische productie van Shaheds en Gerans evenaren is ambitieus, ‘maar we zitten er echt dicht bij’.
Toch blijven er technologische obstakels, zegt Max Enders van Tytan Technologies. De drones moeten worden geïntegreerd in bestaande radarsystemen. Ze hebben geavanceerde AI nodig om autonoom en storingbestendig te blijven. Hij verwacht een adaptatiewedloop, waarbij beide zijden elke 15 tot 20 dagen hun software zullen upgraden. Op een bepaald moment zou Rusland zelfs in staat kunnen zijn om zwermen drones in te zetten die met elkaar communiceren om de verdediging te omzeilen.
Onderscheppingsdrones zijn geen wondermiddel, waarschuwt mevrouw Kryzjanivska. Voor verdediging op korte afstand zijn nog steeds wapensystemen nodig zoals Sky Sentinel (een onbemand luchtverdedigingssysteem met een zwaar machinegeweer) en Rheinmetalls Skynex, ontwikkeld om zwermaanvallen tegen te gaan. Geen van beide is al op grote schaal beschikbaar.
Oekraïne ontwikkelt ook Tryzub, een lasersysteem dat luchtdoelen op 3000 meter hoogte of meer zou kunnen uitschakelen. Voorlopig zijn onderscheppingsdrones de beste hoop. Maar intussen blijven de Gerans komen.
