In ruil voor vrede in Oekraïne – of wat daarvoor moet doorgaan – spiegelt Rusland het Amerika van Trump tal van lucratieve zakendeals voor. Zelfs de zeldzame mineralen in het Noordpoolgebied worden aangeboden. Professor internationale politiek Thijs Van de Graaf (Universiteit Gent) is sceptisch. ‘Het is met de huidige olieprijzen gewoon niet interessant om grote investeringen in nieuwe olievelden te doen.’
Sinds de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis is de Russische strategie tegenover Amerika helemaal gedraaid. Waar Rusland zichzelf de voorbije jaren presenteerde als een tot de tanden gewapende bullebak, werpt het zich sinds januari eerder op als een businessopportuniteit. Niet toevallig werd Kirill Dmitrijev, de directeur van het Russische fonds voor overheidsinvesteringen, door het Kremlin aangesteld als Amerikagezant. Aan Amerikaanse kant werd Steve Witkoff, een vastgoedmagnaat en jarenlang een van Trumps golfpartners, de arena ingestuurd. Het zijn zakenmensen die te werk gaan zonder morele of praktische overwegingen en die vooral graag centen zien.
Rusland schotelt zijn Amerikaanse gesprekspartners maar wat graag wat lekkers voor. De voorbije maanden probeerde Dmitrijev zijn Amerikaanse gesprekspartners ervan te overtuigen dat er tal van economische deals klaarlagen om getekend te worden. Uit een lange reconstructie in The Wall Street Journal bleek dat Dmitrijev onder meer gezamenlijke Amerikaans-Russische olie- en gasontginning in het Noordpoolgebied zou voorhouden. Make money, not war, vatte de zakenkrant Witkoffs aanpak samen. Ook Trumps schoonzoon Jared Kushner is ondertussen opnieuw in de dans gesprongen.
Die benadering staat ook in het Amerikaans-Russische 28-puntenplan. Dat plan spiegelt een ‘economisch samenwerkingsakkoord’ voor waarbij Rusland en de VS aan ‘gemeenschappelijke ontwikkeling op gebied van energie, natuurlijke grondstoffen en zeldzame mineralen in het Poolgebied’ zouden doen. Het is de Amerikanen daarbij menens. Zo sloot het Amerikaanse ExxonMobil al een voorakkoord met het Russische staatsoliebedrijf Rosneft. Ook persoonlijke vrienden van Poetin, zoals Gennadi Timtsjenko, Joeri Kovaltsjoek en de gebroeders Rotenberg, zouden al gesprekken gevoerd hebben met Amerikaanse bedrijfsleiders.
Maar zijn die vooruitzichten ook praktisch haalbaar? Thijs Van de Graaf, die als professor internationale politiek aan de Universiteit Gent onderzoek doet naar energie en geopolitiek, is sceptisch over de waarde van zulke samenwerkingsakkoorden. ‘Het is heel gemakkelijk om een ceremonie te organiseren, voor de foto te poseren en een document te ondertekenen’, zegt Van de Graaf. ‘Vaak is dat ook het enige wat lukt. Als je achteraf gaat kijken naar wat er daadwerkelijk is gerealiseerd, valt het meestal tegen.’
Hoe komt dat?
Thijs Van de Graaf: Omdat je finaal bedrijven nodig hebt die de investeringen maken. Staten kopen of verkopen geen energie. Ze kunnen exportkredieten ter beschikking stellen, maar uiteindelijk zijn het bedrijven die akkoorden moeten sluiten. Als dat om de een of andere reden niet gebeurt, heb je niets aan die akkoorden.
Wat weten we over de grondstoffen in het Noordpoolgebied waarover het 28-puntenplan spreekt?
Van de Graaf: Eerst en vooral: het is totaal onduidelijk wat ‘the Arctic’ in deze tekst betekent. Bedoelen ze de Noordelijke IJszee? Bedoelen ze alles boven de poolcirkel? Dan zouden ook grote stukken van Canada en Groenland daaronder vallen. Er zijn wel degelijk mineralen in de regio: op het Russische vasteland, maar ook op de bodem van de Noordelijke IJszee. Al kan ik me niet voorstellen dat het laatste bedoeld wordt.
Waarom niet?
Van de Graaf: Omdat de Noordelijke IJszee momenteel nog niet het jaar door volledig ijsvrij is. Hoe ga je dan een boorplatform installeren, wetende dat je het weer moet verwijderen als de zee tijdens de wintermaanden dichtvriest? Het lijkt me moeilijk om dat economisch rendabel te houden.
Zou het steek houden voor de VS om joint ventures met Russische energiebedrijven aan te gaan?
Van de Graaf: Ik kan me voorstellen dat Rusland uit tactisch-strategische overwegingen zou kunnen aanbieden om, in ruil voor vrede in Oekraïne, zijn energiemarkt gedeeltelijk open te stellen voor buitenlandse investeringen. Maar dat zou dan toch eerder over investeringen op het Russische vasteland gaan. We weten dat Exxon daar interesse in heeft. Rosneft heeft ook een olieveld in Irak dat het bereid zou zijn te verkopen.
Hoe Rusland leerde met Donald Trump om te gaan
Zou dat voor Amerika een goede deal zijn?
Van de Graaf: Als het gaat over olie en gas, is dat eigenlijk niet aan de orde. Er is momenteel al een enorme overproductie aan olie. Die overproductie zal er vermoedelijk nog tot 2030 zijn. De olieprijzen zullen de komende jaren normaal gezien dus niet toenemen. Dat betekent dat het economisch gewoon niet interessant is om grote investeringen in nieuwe olievelden te doen.
Hoe verklaar jij de focus van Trump op grondstoffen?
Van de Graaf: Het is kennelijk hoe hij de wereld ziet. Hij kijkt naar een wereldkaart en kijkt vooral naar de grondstoffen die in de bodem zitten. Tegelijk is het duidelijk dat die strategie voorlopig nog niet voor grote successen heeft gezorgd.
Speelt het een rol bij Trumps bedreigingen jegens Venezuela, het land met de grootste oliereserves ter wereld?
Van de Graaf: (zucht) Er wordt altijd aangenomen dat oorlogen tegen landen met grondstoffen enkel en alleen over die grondstoffen gaan. Ik vind dat veel te gemakkelijk.
Hoezo?
Van de Graaf: Omdat een land binnenvallen om energievoorraden te veroveren héél veel moeite is voor een beperkt resultaat. Kijk naar de Irakoorlog van George W. Bush, waarvan altijd werd beweerd dat het alleen om de olie ging. Zodra de relatieve stabiliteit in Irak was teruggekeerd, waren het niet per se de Amerikaanse oliebedrijven die de Iraakse olievelden overnamen. Eigenlijk kan ik me maar één oorlog voor de geest halen die enkel en alleen om grondstoffen ging: de invasie van Koeweit door het Irak van Saddam Hoessein.
Zijn de oliereserves van Venezuela dan geen relevante factor?
Van de Graaf: Het klopt dat Venezuela het hoogste aantal bewezen oliereserves heeft, meer zelfs dan Saudi-Arabië. Maar die reserves zijn héél moeilijk te ontginnen. Het is hele zware olie, bijna bitumen, die je moeilijk naar boven krijgt en ook nog eens enorm moet bewerken. De Venezolaanse oliesector is bovendien hopeloos verouderd, en door de lage olieprijzen heeft het geen zin om daar nu grote investeringen te doen.
Trump heeft Rusland al meer gegeven dan het ooit durfde te dromen
