Hoop wordt een schaars goed in Venezuela, met een dictator die zich ingraaft tegen het machtsvertoon van de VS.
In Venezuela is het al Kerstmis sinds 1 oktober. De met kunstsneeuw bespoten plastic kerstbomen op de pleinen van hoofdstad Caracas zien er na maanden tropische hitte groezelig uit. Al in september had president Nicolás Maduro bevolen dat de festiviteiten vroeg moesten beginnen. Staatsbedrijven deden braaf wat hun was opgedragen.
‘Geen slingers ophangen werd gezien als een teken van dissidentie; zo surrealistisch is dit land’, zegt een ondernemer. Volgens Maduro werd de datum vervroegd om ‘vreugde en geluk’ te bevorderen. Zijn echte motief was minder edel: het opzetten van een spektakel om Venezolanen af te leiden van hun troosteloze realiteit.
Het is een kunstgreep die hij al eerder heeft toegepast. Ook op 1 oktober 2024 begon de staatszender kerstliedjes te draaien. Het land was toen nog aan het bekomen van het feit dat Maduro schaamteloos een verkiezing had gestolen. Sindsdien hebben veel Venezolanen de politiek opgegeven. ‘Ik volg het nieuws niet meer, omdat ik me geen zorgen meer wil maken’, zegt een oudere vrouw op een markt in Caracas. ‘Wat moet gebeuren, zal wel gebeuren.’
Maduro en zijn politieke en zakenvrienden regeren tegen de wil van een overweldigende meerderheid van de Venezolanen. Maar omdat de instellingen — waaronder het leger, de rechtbanken en de kiesautoriteit — door het regime zijn ingepalmd, staat het volk machteloos. Duizenden mensen werden opgesloten na de verkiezingen en anti-regeringsprotesten zijn inmiddels onbestaand. De onvrede zit echter diep. Acht op de tien Venezolanen vinden dat een machtswissel noodzakelijk of zeer noodzakelijk is, volgens een enquête van de katholieke Universidad Andrés Bello in Caracas.
De patstelling maakt dat miljoenen Venezolanen zich stilletjes afvragen of die verandering misschien van buitenaf zal komen. Ze kunnen moeilijk naast de aanwezigheid in het Caribisch gebied kijken van een groot deel van de Vierde Vloot van de Amerikaanse marine, plus de USS Gerald R. Ford, het grootste vliegdekschip ter wereld. Donald Trump heeft herhaaldelijk vage beloftes gedaan dat Maduro, door de Verenigde Staten bestempeld als ‘narco-terrorist’, binnenkort zou kunnen worden afgezet.
Ongeveer 40 procent van de schepen die Venezolaanse olie vervoeren, valt zelf onder sancties, volgens TankerTrackers.com.
Ook het doel van wat Operation Southern Spear wordt genoemd, is vaag. Aanvankelijk werd het verkocht als een antidrugsoperatie: minstens 28 vermeende drugstransportschepen zijn tot zinken gebracht en 104 mensen zijn gedood bij raketaanvallen in zowel de Caraïben als de Stille Oceaan. Tegelijk lijkt de operatie bedoeld om druk te zetten op Maduro — met wie Trump in november één keer heeft getelefoneerd — om af te treden. Tegenwoordig vliegen Amerikaanse gevechtsvliegtuigen bijna dagelijks uitdagend dicht bij het Venezolaanse luchtruim, met hun transponders ingeschakeld, zodat er kronkels boven de Caraïben verschijnen op vluchttrackingapps.
Het oliewapen
De afgelopen weken hebben de Verenigde Staten een nieuw element toegevoegd aan hun campagne om druk te zetten op het regime. Ze proberen ‘schaduwschepen’ te beletten Venezolaanse olie te vervoeren. PDVSA, het Venezolaanse staatsoliebedrijf, valt sinds 2019 onder Amerikaanse sancties. Maar het bedrijf en zijn tussenpersonen hebben geleerd de export toch draaiende te houden via kunstgrepen en misleiding: schepen veranderen regelmatig van naam, wisselen op zee van lading, varen onder valse vlag en vervalsen hun gps-positie. Ongeveer 40 procent van de schepen die Venezolaanse olie vervoeren, valt zelf onder sancties, volgens TankerTrackers.com.
Op 10 december enterden en confisqueerden Amerikaanse commando’s een van die schepen: de Skipper, een supertanker die net 1,8 miljoen vaten Venezolaanse ruwe olie had geladen. De bemanning kreeg het bevel koers te zetten richting de Golfkust, waar de olie aan boord naar verwachting in beslag zou worden genomen. ‘De Verenigde Staten zullen het illegale transport van gesanctioneerde olie die wordt gebruikt om narco-terrorisme in de regio te financieren, blijven bestrijden,’ verklaarde Kristi Noem, de Amerikaanse minister van Binnenlandse Veiligheid, in een statement dat probeerde de olie- en drugsthematiek tot één geheel te smeden. Olieleveringen door Chevron, een Amerikaans bedrijf, blijven buiten schot. Op 20 december werd een tweede schip in beslag genomen. De Centuries, varend onder Panamese vlag, vervoerde eveneens 1,8 miljoen vaten olie en zou onderweg zijn geweest naar een onafhankelijke raffinaderij in China. Het schip zelf viel niet onder sancties, maar de olie was afkomstig van PDVSA, en dat is wel gesanctioneerd. Op 21 december klaagde Maduro dat zijn land slachtoffer is van piraterij. Een dag later kwam het bericht dat een derde tanker wordt achtervolgd.
Mensen uit de sector zeggen dat de inbeslagnames, samen goed voor ongeveer 160 miljoen dollar, het regime niet onmiddellijk zullen treffen. Het eist al langer voorafbetaling voor zijn export, vaak in cryptomunten. Maar de gevolgen op termijn voor de belangrijkste industrie van het land lijken ernstig. Rederijen zullen terughoudend zijn om deel te nemen aan een handel waarbij het bekende risico een totaalverlies is. Tegen 17 december waren er aanwijzingen dat de Venezolaanse olietanks nog maar enkele dagen verwijderd waren van hun maximale opslagcapaciteit, aldus persbureau Bloomberg.
Tragere olie-export kan een desastreus effect hebben op de Venezolaanse economie. Die is sinds Maduro aan de macht kwam met ongeveer 75 procent gekrompen, maar heeft de afgelopen jaren een soort evenwicht gevonden, vooral dankzij de informele dollarisering (de meeste transacties gebeuren in dollars, red.) die in 2019 plaatsvond. Het IMF verwacht dat de jaarlijkse inflatie in 2026 zal oplopen tot 629 procent.
Zelfs de macht van de Vierde Vloot kan Venezolanen er niet van overtuigen dat het deze keer anders zal lopen.
Het plan van Trump — voor zover dat bestaat of kan worden afgeleid — zou erin kunnen bestaan via een olieblokkade een economische crash uit te lokken die zo brutaal is dat iemand in de omgeving van Maduro hem uiteindelijk afzet. Of misschien is het idee dat de 63-jarige, uit angst voor zijn leven, een deal sluit met Trump, waarschijnlijk een die genereuze toegang tot Venezolaanse oliebronnen inhoudt. De Verenigde Staten loven sinds 2020 een beloning uit voor informatie die leidt tot de arrestatie van Maduro. In augustus werd die verdubbeld tot 50 miljoen dollar. ‘Ik geloof dat de dagen van het regime geteld zijn’, zei oppositieleider en Nobelprijswinnares voor de Vrede María Corina Machado op 14 december aan de Amerikaanse omroep CBS.
Hoe sterk is het leger van Venezuela? 5 vragen over Trumps aanhoudende dreigementen
En toch is de stemming in Caracas, ondanks al dat drama, mat. Zelfs de macht van de Vierde Vloot kan Venezolanen er niet van overtuigen dat het deze keer anders zal lopen. Andreina (26), die een klein bedrijfje runt waarin ze online kleren doorverkoopt, zegt dat ze heeft aanvaard dat ze niets kan doen. ‘Ik wil verandering, maar ik ben te bang om te protesteren’, zegt ze. Hoe denkt ze dat dit allemaal zal eindigen? ‘Ik hoop gewoon dat ik op een dag het nieuws aanzet en dat het voorbij is.’
Mensen zijn te bang om te protesteren en uitgeput door de herhaalde belofte van de oppositie dat het einde van het regime nabij is. Intussen doen de meeste Venezolanen gewoon voort. Ze zijn grotendeels een machteloos en inert publiek bij intriges waarop ze geen enkele invloed hebben.
