Volgende week kiest het noodlijdende Argentinië een nieuwe president. Die krijgt meteen af te rekenen met het Internationaal Monetair Fonds, Washington en Wall Street.
Daags nadat de linkse presidentskandidaat Alberto Fernández op 11 augustus onverwacht als winnaar uit de bus kwam van de voorverkiezingen in Argentinië verloor de Argentijnse aandelenindex maar liefst 48 procent van zijn waarde. Volgens persbureau Bloomberg was het de tweede grootste beurscrash ter wereld sinds 1950.
Het zegt wat over de economische instabiliteit en onzekerheid in het Zuid-Amerikaanse land van 44,5 miljoen inwoners. De vrees is dan ook dat Fernández, ruim op kop in de peilingen en daarom de gedoodverfde winnaar van de presidentsverkiezingen op volgende week zondag, de noodlijdende economie verder in de vernieling rijdt.
Fernández’ running mate is immers Cristina Fernández de Kirchner (geen familie), die president was tussen 2007 en 2015. Sommige minder bedeelde Argentijnen dragen haar op handen omdat ze de sociale bijstand optrok. Ook gaf ze heel wat meer uit aan subsidies en publieke tewerkstelling. ‘Precies de reden van de huidige economische puihoop in het land’, zo schrijft The Economist.
Fernández en Kirchner staan aan het hoofd van de peronisten, een politieke beweging genoemd naar Juan Perón. De links-populistische generaal werd tussen 1946 en 1974 drie keer tot president verkozen en genoot brede aanhang onder Argentijnse arbeiders. De peronisten nemen het vandaag naar eigen zeggen op voor de desposeídos, ofwel armen en werklozen.
De huidige president Mauricio Macri, verkozen in 2015, moet straks allicht zijn biezen pakken. De centrumrechtse Macri werd in financiële kringen aanvankelijk warm onthaald omdat hij orde op zaken zou stellen na de spilzieke Kirchner. Hij beloofde ook beterschap voor doorsnee Argentijnen. Maar Macri kon zijn mooie beloftes niet waarmaken. Zijn vergissingen veroorzaakten een recessie, inflatie en uiteindelijk een noodlening van 57 miljard dollar van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
De eerste helft van dit jaar steeg het aantal Argentijnen die in armoede leven tot 35 procent van de bevolking, tegenover 27,5 procent vorig jaar, volgens overheidscijfers. Twaalf miljoen Argentijnen hebben het nu moeilijk de rekeningen te betalen en eten op tafel te zetten. Gaarkeukens worden zowat overrompeld, zo blijkt uit mediaberichten.
‘Macri wordt onlosmakelijk geassocieerd met armoede, werkloosheid, inflatie en verpletterende schulden’, zegt Argentijns journalist en auteur Diego Genoud. ‘Het lijkt zowat zeker dat het voor hem gedaan is. Maar of Fernández ons snel uit de penarie helpt? Het wordt moeilijk, heel moeilijk.’
Financiële analisten op Wall Street, in Londen en Washington vragen zich ondertussen nerveus af: welke Fernández komt straks aan de knoppen? Eén die resoluut de kaart trekt van het compromisloze peronisme of een pragmaticus die vooral niet aan ’s lands enorme externe schuld zal verzaken?
Noodlijdende economie
De derde grootste economie van Latijns-Amerika, na Brazilië en Mexico, doorstaat een ernstige economische crisis, zegt Sergio Chouza, macro-econoom aan de Avellaneda-universiteit in Buenos Aires. ‘Niet alleen de armoede is toegenomen, maar het land kreunt ook onder een hardnekkige inflatie.’
Samen met de beurscrash op 11 augustus nam de peso een duik van 25 procent tegenover de dollar. Omdat Argentijnen historisch geen vertrouwen hebben in hun eigen munt, sparen ze in dollars. Maar nu halen ze die dollars massaal uit het land weg omdat ze ook twijfelen aan de zekerheid van hun financiële systeem.
Tegelijk kampt het land met een enorme schuld, die de voorbije drie jaar met 35 tot 45 procent is toegenomen. Maar om die schuld te betalen zijn dollars nodig, en die nemen net de benen. ‘De schuld is amper houdbaar omdat er geen dollars zijn om ze af te lossen’, zegt Sergio Chouza. ‘En als we moeten verzaken, dan wordt de crisis nog dieper.’
De huidige economische crisis in Argentinië is in gang gezet vanaf medio 2018. Om de stabiliteit van het financiële systeem te garanderen kwam het IMF in juni 2018 over de brug met een noodlening van 57 miljard dollar, tot dan de grootste lening in de geschiedenis van het muntfonds.
Tegenover de buitenlandse geldinjectie staan echter besparingsmaatregelen die er bij de bevolking niet makkelijk ingaan. Ook in Ecuador waren besparingen opgelegd door het IMF recent de aanleiding tot ernstige onrust. Op die manier zit de volgende regering meteen met een onmogelijke taak opgezadeld: om de economie aan te trekken, zou de regering geld moeten geld uitgeven, terwijl buitenlandse schuldeisers net eisen dat ze in de uitgaven snoeit.
Geopolitieke verschuiving
De nakende politieke omslag in Argentinië haakt in op bredere veranderingen in de regio. De verkiezing van Macri was al een eerste keerpunt in de zogenaamde ‘roze golf’ in Latijns-Amerika, waarbij vanaf de eeuwwisseling verschillende linkse, sociaaldemocratische regeringen verkozen werden.
Maar de laatste jaren zijn in veel landen in de regio rechtse politici aan de macht gekomen. Macri was uitgegroeid tot een vaandeldrager van gematigd, liberaal-technocratisch rechts in Latijns-Amerika. Zijn verlies wordt beschouwd als een klap voor die beweging.
Als Fernández wint volgende zondag dan komt in de regio een rechts-conservatieve as met Colombia, Chili en Brazilië tegenover een links-progressieve groep met onder meer Argentinië, Mexico, Uruguay en Bolivië te staan.
Alberto Fernández wil met Argentinië uit de Lima-groep stappen, een verzameling landen die de Venezolaanse president Nicolas Maduro als een dictator beschouwen en oppositieleider Juan Guaidó steunen. Fernández neigt naar het non-interventionisme van Uruguay en Mexico en hij is dan ook niet akkoord met het Venezuelabeleid van de Amerikaanse president Donald Trump.
‘Die mogelijke ommekeer kan nog voor conflict zorgen omdat Trump doorweegt op de besluitvorming bij het IMF en de Argentijnse economie net erg afhangt van de welwillendheid van het muntfonds om terugbetalingstermijnen te heronderhandelen’, zegt journalist Diego Genoud. ‘Fernández zal hoe dan ook met Trump rond de tafel moeten gaan, en dat wordt moeilijker als hun buitenlandbeleid botst.’
‘We staan voor een moeilijke situatie die veel vraagtekens stelt’, besluit Genoud. ‘Want hoe gaat Fernández een onafhankelijk buitenlandbeleid kunnen uitstippelen als de VS absolute gehoorzaamheid en discipline eisen wat Venezuela betreft? Waar gaat Fernández anders dollars halen? Bij China of Rusland?’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
