Jia Tolentino (The New Yorker): ‘Ze zoeken hier al vrijwilligers om graven te helpen delven’

Jia Tolentino: 'Ik hoop echt heel hard dat Europa niet eindigt zoals wij. Dat zou afschuwelijk zijn.' © GUARDIAN / EYEVINE
Peter Casteels

De VS staan voor zware weken. Het coronavirus richt een ravage aan, en dat maakt schrijfster en journaliste Jia Tolentino kwaad. ‘De economie zal vernietigd worden.’

Terwijl in België al wordt gedroomd van een versoepeling van de coronamaatregelen, en het in sommige landen in Europa zelfs al zover is, staan de VS nog in het midden van de storm. New York was altijd al een stad die wat tot de verbeelding sprak, maar de foto’s van massagraven waarin de lijken van onbekende coronadoden worden begraven, zijn onbevattelijk. En president Donald Trump biedt weinig hoop.

Jia Tolentino schrijft voor The New Yorker. Vorig jaar bracht ze op haar dertigste haar eerste boek uit, een briljante essaybundel voor millennials, die als Spiegeldoolhof onlangs vertaald is in het Nederlands. Als we Tolentino aan de lijn krijgen, is het, uiteraard, de actualiteit die het gesprek domineert. Te beginnen met een vraag waarmee vandaag elk gesprek begint.

Valt het leven onder de lockdown een beetje mee?

Jia Tolentino: Ik heb onlangs een huis gekocht in een bos enkele uren ten noorden van New York, waar ik nu woon met mijn vriend en mijn hond. Ik lees, ik maak lange wandelingen, en ik bak veel koekjes. In kan dus echt niet klagen, zeker in vergelijking met de vele mensen wier leven helemaal door elkaar is gehaald. Zij verkeren echt in nood. De ongelijkheid was al ongelooflijk groot in de VS, en hierna zal ze alleen maar verder toenemen. Ik heb gelukkig nog een job, en ik ben heel blij dat ik niet voor kinderen of ouderen hoef te zorgen. Dat is in deze weken extra zwaar.

Er wordt nu naar vrijwilligers gezocht die als grafdelvers willen helpen. Dat zegt alles.

U bent zwanger. Is dat niet stresserend?

Tolentino: Ik ben pas uitgerekend voor augustus, dus ik heb nog wel even. Ik maak me daar nog niet te veel zorgen om. Het is zelfs fijn om op een tastbare manier herinnerd te worden aan het feit dat er hierna ook wel echt nog een toekomst zal zijn.

Hoe is de stemming in New York? Die stad is het epicentrum van de pandemie in de VS.

Tolentino: De sfeer is heel anders dan buiten de stad, veel somberder. De straten zijn verlaten, maar er heerst een acuut gevaar. De sirenes van de ambulances zijn overal te horen. Er sterven iedere dag negenhonderd mensen of meer aan het virus, dat is echt ongelooflijk. Er wordt altijd over New York gezegd dat het een notoir veerkrachtige stad is, maar daar zijn grenzen aan. Er wordt nu naar vrijwilligers gezocht die als grafdelvers willen helpen. Dat zegt alles.

Kunnen de ziekenhuizen de instroom van covid-19-patiënten nog aan?

Tolentino: Het hangt er maar van af wat je daarmee bedoelt. Je zou kunnen zeggen dat ze de overrompeling met patiënten niet aankunnen, maar je zou ook kunnen zeggen dat ze het gezien de uitzonderlijke omstandigheden echt geweldig doen. De mensen die in de ziekenhuizen werken, doen in ieder geval hun uiterste best, met de middelen die ze hebben.

In Europa zijn er ook tekorten aan beschermingsmateriaal voor de gezondheidswerkers, maar het is nog opmerkelijker dat een land dat zo trots is op zichzelf als de VS moeite heeft om voldoende beademingstoestellen en mondmaskers te vinden.

Tolentino: De meeste verhalen die Amerikanen over zichzelf vertellen en die ze ook graag tegenover anderen cultiveren, zijn dan ook gewoon helemaal niet waar. Dit is echt niet het land van gelijke kansen, waar iedereen toekomt waar hij recht op heeft. In de VS heerst grote ongelijkheid en bestaat veel discriminatie en onzekerheid, en dat wordt alleen maar erger. Mij verbaast het dus niet dat we beademingstoestellen tekortkomen. Als overtuigd socialist vraag ik me af of mensen die denken dat de vrije markt alles kon oplossen nu wakker worden en zien dat hun ideeën niet kloppen. De vrijheid waar zij in geloven is een leugen. Maar begrijpen zij nu dat we echt een sterke overheid, een sociaal vangnet en gezondheidszorg voor iedereen nodig hebben? Ik betwijfel het.

Het is voor Europeanen vreemd om te zien dat in de VS miljoenen werknemers zelfs in deze tijden geen basisrechten als betaald ziekteverlof hebben. Mensen die covid-19 kregen, hadden tot voor de lockdown weinig andere keuze dan te blijven werken en hun collega’s in gevaar te brengen.

Tolentino: Als het over gezondheidszorg gaat, hebben wij altijd al uitzonderlijk slecht gepresteerd. Cijfers voor moedersterfte zijn in delen van de VS slechter dan in eender welk ander ontwikkeld land. Nogmaals: in dit land heeft niet iedereen toegang tot de gezondheidszorg. Dat is eigenlijk verbijsterend.

Hoe is het om te leven onder een president die het coronavirus lang heeft geridiculiseerd, en zelfs nog maar drie weken geleden van plan was om de lockdown met Pasen alweer op te heffen?

Tolentino: Dat is gruwelijk, ik kan echt geen ander woord verzinnen. Maar ook de chaos die we vandaag zien onder Trump is niet echt verrassend, aangezien er eigenlijk niets is wat de president en zijn regering de laatste jaren al wel goed hebben aangepakt. Ze gaan altijd de mist in, maar in deze crisis is dat natuurlijk des te pijnlijker. Er zijn nogal wat welgestelde liberals die Trump vooral haten omdat hij zo overduidelijk dom en lui is, en het hele land daardoor een slecht figuur slaat in de rest van de wereld.

Mensen die een beroep uitoefenen dat nu ‘essentieel’ heet, verdienen het minimumloon, dus twaalf dollar per uur.

In peilingen ging Trump zelfs tijdens deze crisis nog vooruit.

Tolentino: Dat zijn mensen die denken dat een president een man moet zijn die persconferenties geeft en stoere taal gebruikt. Ze houden van zulke basale tekenen van autoriteit en macht. Toen Trump luchtaanvallen aankondigde boven Syrië, ging zijn populariteit er ook op vooruit.

De Amerikaanse economie is heel kwetsbaar voor een crisis als deze. Die kwetsbaarheid en onzekerheid voor alle mensen die erin werken, is een thema dat vaak terugkomt in uw werk.

Tolentino: Het systeem slaat ook helemaal nergens op, dat zien we nu beter dan ooit. Mensen die een beroep uitoefenen dat nu ‘essentieel’ heet, worden het slechtst betaald. Ze hebben zelfs geen verzekering die hen beschermt tegen ziekte of voor wanneer ze werkonbekwaam worden. Ze verdienen ook vaak het minimumloon, dus twaalf dollar per uur. Met zo’n loon is het gewoon onmogelijk om genoeg geld te sparen voor wanneer ze – zoals nu voor miljoenen Amerikanen geldt – hun job verliezen. Veertig procent van de Amerikanen heeft in normale omstandigheden niet genoeg geld om een onverwachte nooduitgave van vierhonderd dollar te doen. Hen wordt verteld dat zoiets hun eigen schuld is, en dat ze maar wat harder moeten werken of beter hadden moeten studeren op school. Dat is onzin. Het ligt niet aan die mensen, het ligt aan het systeem.

Het Congres heeft al een aantal noodplannen goedgekeurd om bedrijven en werknemers te helpen boven water te blijven. Zal dat werken?

Tolentino: Nee, ik denk van niet. Vergelijk de steun die werklozen krijgen in de VS met de steun die ze ontvangen in een land als Duitsland. Duitse werknemers die hun job verliezen, krijgen niet alleen meer geld, ze zullen het ook veel sneller ontvangen. Het kan maanden duren voor sommige Amerikanen hier een cheque in hun brievenbus vinden. Dat is gewoon lachwekkend, zeker voor mensen die altijd al van loonbriefje naar loonbriefje leven. Het steunpakket van de overheid gaat bovendien ook meer grote industrieën dan kleine bedrijven helpen. Het enige wat ons misschien had kunnen redden, was een redelijke belasting op het fortuin van de rijkste Amerikanen. De bedragen die daarmee kunnen worden opgehaald, hadden een pakket aan maatregelen kunnen financieren waar iedereen mee geholpen was.

Hoe zal de Amerikaanse economie er na deze crisis uitzien?

Tolentino: Ze zal vernietigd zijn, denk ik.

De miljarden die nu in de economie worden gepompt zullen toch wel iets van effect hebben?

Tolentino: Wat heeft de gemiddelde Amerikaan eraan dat er pakweg een miljard dollar in de vliegtuigsector wordt gepompt? Versta me niet verkeerd: er zullen nog wel bedrijven zijn, en er zal misschien zelfs nog iets zijn wat op een economie lijkt. Maar als we kijken naar de gevolgen voor gewone mensen, en de manier waarop dit hun dagelijkse leven raakt, wordt deze crisis verwoestend voor veel Amerikanen.

Ter linkerzijde heerst nochtans het gevoel dat deze crisis wel eens een nieuw begin kan inluiden.

Tolentino: Ik ben niet zo optimistisch, nee. Kijk naar de Democratische Partij: ze nomineert straks een presidentskandidaat die geen voorstel heeft om ervoor te zorgen dat alle Amerikanen toegang krijgen tot gezondheidszorg. Dat steunt Joe Biden niet. Er is veel energie en hoop ter linkerzijde, dat zie ik ook wel. Er wordt al langer goed werk verricht in lokale verkiezingen, of bij staatsverkiezingen. Maar op het nationale niveau hebben we niet eens een echte linkse partij.

U steunde Bernie Sanders als Democratische presidentskandidaat. Hij gaf die strijd vorige week op, terwijl hij nu misschien wel een ideale kandidaat was voor links.

Tolentino: Ja. Maar de partij heeft hem nooit echt willen steunen. Dat maakt mij eigenlijk nog moedelozer dan wat we vandaag zien gebeuren.

Er zijn grenzen aan de veerkracht van New York.

Hij, en ook de ook oud-presidentskandidate Elizabeth Warren, hebben de Democraten wel stevig naar links geduwd.

Tolentino: Absoluut. Ik ben Bernie extreem dankbaar voor wat hij heeft gedaan. Hij heeft de bandbreedte van het debat vergroot, en hij heeft heel veel mensen geënthousiasmeerd die door andere politici al lang vergeten waren. Mensen die decennialang werden genegeerd, werden door Bernie weer opgemerkt, gezien. Hij was de enige kandidaat in de voorverkiezingen die het idee steunde dat ook mensen die opgesloten zitten mogen stemmen, om maar iets te noemen.

Moet hij Joe Biden nu steunen?

Tolentino: Ik weet het niet. Ik haat dat idee in ieder geval. De partij heeft nooit iets voor hem gedaan, dus waarom zou hij nu iets voor de partij moeten doen? Biden moet zich vooral zelf afvragen wat hem te doen staat om de steun van Sanders en zijn kiezers te verdienen. Ik zal wel voor hem stemmen, hoor, maar ik vind hem ontzettend teleurstellend.

Hij zal zonder de minste twijfel een betere president zijn dan Donald Trump.

Tolentino: Dat is nu juist een deel van het probleem. Ik zou een betere president zijn dan Donald Trump, en ik zou echt waardeloos zijn. Stap een supermarkt binnen, pik iemand uit de rij aan de kassa en je hebt een betere president dan die man. Dat betekent alleen helemaal niks, en dat is dus ook niet iets wat mensen enthousiasmeert. Maar dat is wat de Democraten al zo lang tegen links zeggen: we hebben tenminste iemand die beter is dan zij, de Republikeinen. Ik wil iemand horen spreken over zijn visies voor een betere wereld en een andere toekomst.

Maakt Trump een kans om herkozen te worden?

Tolentino: Ja, natuurlijk. Ik zie niet in waarom niet.

Tijdens zijn jaren als president, schudde #MeToo de hele samenleving door elkaar.

Tolentino: Trump is onaanraakbaar, hoewel hij vaak genoeg van aanranding is beschuldigd. Er zitten alleen nogal veel mensen in de Republikeinse Partij die dat niet zo’n probleem vinden. Tegelijkertijd is er natuurlijk heel veel wel veranderd in onze cultuur, hoewel ik over die kwesties nadenk als een marxist: mij gaat het om gelijk loon voor gelijk werk, en een hoger minimumloon voor iedereen. Dat moeten de strijdpunten van feministen zijn.

Hoe komt het dat er zo veel aandacht gaan naar culturele thema’s?

Tolentino: Het is leuker en sexyer om daarover te praten dan over het belang van sterke vakbonden, of over gesubsidieerde kinderopvang, zeker voor mensen die zelf een geprivilegieerd leven leiden. De resultaten van die economische strijd zijn nochtans niet goed: zolang de ongelijkheid toeneemt, zijn vrouwen daar het eerste slachtoffer van. Zij zijn degenen die het vaakst tegen een minimumloon werken, zij zijn het kwetsbaarst in onze economie.

Schrijver George Saunders publiceerde enkele weken geleden een kortverhaal in The New Yorker, waarin een grootvader zich excuseert aan zijn kleinzoon omdat hij niet méér heeft gedaan om een autocraat die aan de macht kwam te bestrijden. Maakt u zich soms ook zorgen over wat u later zult vertellen?

Tolentino: Wie kan er straks van zichzelf zeggen dat hij genoeg heeft gedaan om de klimaatverandering tegen te houden? De weinige mensen die dat doen, maken zichzelf iets wijs, of hebben echt dag in dag uit hun stinkende best gedaan. Dat zijn er niet veel. Zulke grote problemen kunnen niet opgelost worden door individuen. Wat we ook doen, het zal nooit genoeg zijn. Ik leef niet in de hoop dat ik belangrijk werk doe, maar ik probeer wel een goede burger te zijn voor mijn gemeenschap, en een goede vriend voor de mensen om me heen. Ik probeer oprecht te zijn, en open te staan voor zelfkritiek. Ik denk dat ik doe wat ik kan.

Ik ben eigenlijk verbaasd waarom er ook aandacht voor mijn werk is buiten de VS. Ik dacht dat de onrust en onzekerheden waar ik over schreef typisch waren voor mijn land. We zijn het welvarendste land dat ooit in de wereld heeft bestaan, en toch hebben hier veel mensen honger. De onrechtvaardigheden zijn hier potsierlijk, dus het heeft mij verrast dat ik ook mensen die elders in de wereld leven weet te boeien.

Wij zien in Europa de VS vaak als een karikatuur van onszelf, of als een voorafspiegeling van wat ons te wachten staat.

Tolentino: Ik hoop echt heel hard dat Europa niet eindigt zoals wij. Dat zou afschuwelijk zijn.

Jia Tolentino

– 1988: geboren in Toronto. Haar ouders zijn afkomstig uit de Filipijnen

– Studeerde Engels aan de Universiteit van Virginia

– 2013: schreef eerst voor sites als The Hairpin en Jezebel, werkt nu voor The New Yorker

– 2019: publiceert Trick Mirror: Reflections on Self-Delusion

Partner Content