Bijna twee jaar na het begin van de oorlog in Gaza voert Israël opnieuw een grootschalig offensief uit op Gaza-stad. De militaire strategie botst intussen op groeiende twijfel, zowel binnen Israël als bij zijn bondgenoten.
In de nacht van 15 september lanceerden de Israëlische strijdkrachten (IDF) hun langverwachte aanval op Gaza-stad. ‘Dit is een beslissend moment voor Israël’, zei premier Benjamin Netanyahu de volgende ochtend. Onder dekking van luchtaanvallen en artillerievuur rukten twee divisies op naar de centrale wijken van de stad. Twee andere divisies worden nog in reserve gehouden.
Tot nu toe blijven de meeste legereenheden aan de rand van de stad. Ze hebben de stad omsingeld aan drie kanten. Alleen in het westen is er nog een route open voor burgers die naar het zuiden willen vluchten via de kustweg langs de Middellandse Zee.
Maar de meesten vertrekken niet. Daardoor dreigt er opnieuw een bruut hoofdstuk toegevoegd te worden aan deze oorlog die al bijna twee jaar duurt. Israël heeft de inwoners opgedragen te vertrekken naar ‘humanitaire zones’, verder naar het zuiden.
Tussen de 200.000 en 350.000 mensen hebben dat gedaan; ongeveer 600.000 blijven achter. Van de meesten is de woning al eens gebombardeerd geweest, velen zijn al verschillende keren verhuisd. Weinigen kunnen zich de kosten veroorloven een busje te huren dat hen naar Deir al-Balah brengt, 15 kilometer verderop en voorlopig veiliger dan Gaza-stad.
Tenten die normaal 150 shekel (38 euro) kosten, worden nu voor twintig keer dat bedrag verkocht.
‘Dan nog weet je niet of dat gebied straks als vijandige zone wordt uitgeroepen en je opnieuw moet vertrekken’, zegt Hisham, met op de achtergrond het gedonder van explosies. Hij blijft in Gaza-stad.
Stemming verandert
In veel opzichten lijkt dit een herhaling van het eerste grote offensief in de Gaza-oorlog. Toen, net als nu, richtten Israëlische pantsercolonnes verwoestingen aan en beloofden de Israëlische leiders Hamas uit te roeien. Ondertussen zijn er al zeker 64.000 Gazanen omgekomen, van wie de meesten burgerslachtoffers zijn. Bijna alle leiders van Hamas zijn dood. Het merendeel van de gebouwen in Gaza is beschadigd of vernield. Internationale hulporganisaties luiden de alarmbel, veel mensen lijden honger.
Maar de stemming in Israël is veranderd. Toen het leger 22 maanden geleden Gaza-stad aanviel, kon die operatie op de bijna unanieme steun van de bevolking rekenen. Hamas had in het bloedbad van 7 oktober 2023 bijna 1.200 mensen vermoord en 250 gijzelaars meegenomen. De publieke opinie in Israël vond dat de groep verpletterd moest worden.
Nu is die steun veel kleiner. Hamas is sterk verzwakt. Recente peilingen tonen aan dat meer dan 70 procent van de Israëli’s een staakt-het-vuren verkiest boven het voortzetten van de oorlog. Ook de legerleiding deelt die mening. De stafchef, luitenant-generaal Eyal Zamir, heeft het kabinet herhaaldelijk erop gewezen dat
Hamas definitief verslaan jaren kan duren – als het al mogelijk is. De groep verschuilt zich in honderden kilometers tunnels, waarvan het leger slechts een fractie heeft vernietigd. Generaal Zamir vindt dat de aanval op Gaza-stad de gijzelaars – naar schatting zo’n twintig – in gevaar brengt. Hij pleit voor een staakt-het-vuren dat perspectieven biedt op hun vrijlating.
Menselijk schild
Hamas, van zijn kant, lijkt weinig waarde te hechten aan het leven van de eigen Palestijnse bevolking. Het heeft iedereen aangespoord om in Gaza-stad te blijven, hoewel zijn eigen strijders er grotendeels zijn verdwenen.
Volgens de Israëlische inlichtingendiensten verblijven er nog drieduizend Hamas-strijders ondergronds in de stad om hinderlagen te leggen. De rest – zo’n twintigduizend – is naar het zuiden gevlucht, wat de beweegreden van de Israëlische operatie flink ondermijnt.
Israëlische inlichtingendiensten vrezen bovendien dat de gijzelaars zijn verplaatst naar centrale locaties in Gaza-stad om als menselijk schild te dienen.
Toen de aanval begon, protesteerden familieleden van de gijzelaars voor de woning van premier Netanyahu in Jeruzalem. Einav Zangauker, wiens zoon Matan al meer dan zevenhonderd dagen is verdwenen, beschuldigde Netanyahu ervan dat hij ‘besloten heeft onze kinderen de dood in te jagen’.
Meningsverschillen tussen Israëlische generaals en hun politieke leiders zijn niet ongewoon. Maar in het verleden waren het bijna altijd de strijdkrachten die aandrongen op actie, en was het kabinet eerder terughoudend.
Nu is het omgekeerd. Premier Netanyahu, vastbesloten om zijn wankele parlementaire meerderheid te behouden, luistert naar zijn extreemrechtse bondgenoten. Die willen Gaza permanent bezetten en uiteindelijk herbevolken. In 2023 had Netanyahu de dreiging van Hamas onderschat, en hij wil dat te allen prijze een tweede keer vermijden. Zijn politieke overleven hangt af van het voortzetten van de oorlog.
VN-rapport
Israëls opmars naar Gaza-stad viel samen met de publicatie van een rapport van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Een panel van deskundigen beschuldigt daarin Israël van genocide in Gaza. Israël heeft die beschuldigingen fel ontkend, maar maakt zich zorgen over de reacties van zijn westerse bondgenoten.
Er wordt verwacht dat Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en andere landen binnenkort de Palestijnse staat erkennen. De Europese Unie, Israëls belangrijkste handelspartner, heeft gewaarschuwd dat mogelijks handelsakkoorden zullen worden herzien als het land zijn offensief in Gaza voortzet.
Voorlopig lijkt Israël nog de steun te genieten van de VS. President Donald Trump zette bij het begin van de operatie op sociale media een dreigend bericht aan het adres van Hamas: ‘LAAT ALLE GIJZELAARS NU VRIJ!’
Enkele uren eerder was de minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, vertrokken uit Jeruzalem, waar hij had gezegd dat een betere toekomst voor Gaza niet mogelijk was ‘zolang Hamas niet is uitgeschakeld’.
Maar zelfs de Amerikaanse steun zou kunnen gaan wankelen. Volgens Israëlische diplomaten raakt Trumps geduld op. Netanyahu zou hem ervan overtuigd hebben dat de aanval op Gaza-stad de definitieve klap voor Hamas zal betekenen.
Als zal blijken dat dat niet klopt – wat vrijwel zeker is – is de verwachting dat de president Israël zal dwingen een staakt-het-vuren te accepteren. In plaats van uit te lopen op een overwinning, lijkt de aanval op de stad vooral Israël verder te isoleren en het lijden in Gaza te verdiepen.
