De onderhandelingen die vandaag starten in Egypte kunnen leiden tot de vrijlating van gijzelaars en finaal ook tot een definitief einde van de oorlog. Of dat lukt, hangt af van hoe goed de onderhandelaars in staat zijn om schijnbaar onoverkomelijke verschillen op te lossen. Maar ook van de vraag of de leiders van Israël en Hamas, onder intense publieke druk en uitputting, nu zullen kiezen voor vrede.
Maandag komen de belangrijkste spelers in de oorlog tussen Israël en Hamas bijeen voor vredesonderhandelingen in Egypte. Op de agenda staat fase één van de onderhandelingen over de praktische uitvoering van de vrijlating van gijzelaars door Hamas in Gaza. Maar veel mensen, waaronder de meeste Israëli’s, Gazanen en Donald Trump, hopen dat een akkoord hierover in de toekomst zal leiden tot fase twee van de onderhandelingen, die een definitief einde aan de oorlog zullen maken.
De onderhandelaars van Hamas zullen worden geleid door Khalil al-Hayya. Vier weken geleden miste een Israëlische aanval op Doha hem op een haar na, waarbij zijn zoon, een assistent en drie lijfwachten omkwamen. Op een andere verdieping van het hotel in de badplaats Sharm-el-Sheikh zal Ron Dermer aanwezig zijn, een adviseur van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en lid van het kabinet dat de aanval goedkeurde. De twee teams zullen elkaar niet rechtstreeks ontmoeten, maar Amerikaanse, Egyptische en Qatarese diplomaten zullen tussen hen heen en weer rennen. Twee vertrouwelingen van Trump, Steve Witkoff en Jared Kushner, zullen naar verwachting aanwezig zijn.
Klok tikt voor Nobelprijs
Trump zal hen onder druk zetten. Een week geleden lanceerde hij een 20-puntenplan voor vrede, waarmee hij Netanyahu dwong om zich te engageren voor het beëindigen van de oorlog. Dit zou kunnen leiden tot ‘eeuwige vrede’, aldus de president. Op 3 oktober liet Trump zich niet afschrikken door een voorwaardelijk antwoord van Hamas. ‘Ik geloof dat ze klaar zijn voor een blijvende VREDE’, schreef hij. De Amerikaanse president zei tegen Netanyahu dat hij zijn bedenkingen moest inslikken en het Israëlische leger (IDF) moest bevelen de bombardementen op Gaza te staken. Op 5 oktober bedreigde hij Hamas met ‘volledige vernietiging’ als het de macht niet zou afstaan.
Kushner, zijn schoonzoon, en Witkoff, zijn golfpartner, zijn op weg naar Egypte om, zoals een Amerikaanse diplomaat het uitdrukte, ‘op de Israëli’s te passen’ en hen te dwingen een akkoord te sluiten. Trump vertrouwt op zijn bondgenoten in Qatar om de druk op Hamas op te voeren. Hij hoopt nog steeds de Nobelprijs voor de Vrede te winnen, die op 10 oktober wordt bekendgemaakt.
‘Trumps schoonzoon Kushner en golfpartner Witkoff zijn op weg naar Egypte om ‘op de Israëli’s te passen’ en hen te dwingen een akkoord te sluiten.’
De onderhandelingen moeten een oplossing bieden voor de vraag hoe een staakt-het-vuren tot stand kan worden gebracht. Het gemakkelijkste deel is de snelle vrijlating van de 48 Israëlische gijzelaars (van wie er minstens 20 nog in leven zouden zijn) die nu al twee jaar worden vastgehouden, en de bevestiging van de lijst van 1950 Palestijnse gevangenen, waaronder 250 die een levenslange gevangenisstraf uitzitten, die Israël in ruil daarvoor zal vrijlaten.
De praktische uitvoering is lastiger. Zolang Hamas niet ontwapent en afstand doet van de macht, zal Israël niet garanderen dat het IDF zich uit de Gazastrook terugtrekt. Maar tenzij Hamas erop kan vertrouwen dat het IDF de gevechten niet zal hervatten zodra de gijzelaars zijn vrijgelaten, zal het niet meewerken. Het waarschijnlijke compromis is een gedeeltelijke terugtrekking van de Israëlische troepen en mondelinge of schriftelijke garanties van Israël en Amerika. Als er een staakt-het-vuren en vrijlating van gijzelaars komt, zal er naar verwachting hulp naar Gaza stromen.
Leger is uitgeput
Het Israëlische leger is klaar voor een akkoord. Na twee jaar oorlogvoering is het IDF uitgeput en wil het de vijf divisies die het momenteel in Gaza heeft terugtrekken en tienduizenden reservisten vrijlaten. ‘Maandenlang hebben we in al onze plannen rekening gehouden met een snel staakt-het-vuren en een snelle hergroepering’, zegt een generaal. Het IDF zal zich binnen enkele dagen terugtrekken tot de lijn die tijdens de onderhandelingen wordt overeengekomen. Zodra de lijst met vrij te laten Palestijnse gevangenen definitief is, moet het Israëlische kabinet stemmen om deze goed te keuren. Daarna volgt een periode van 24 uur waarin de families van degenen die door de gevangenen zijn vermoord, bij het Hooggerechtshof een verzoekschrift kunnen indienen tegen hun vrijlating. In het verleden hebben de rechters de verzoekers afgewezen en zodra deze formaliteiten zijn afgerond, zou er een einde kunnen komen aan de saga van de gijzelaars die de Israëlische samenleving al zo lang in haar greep houdt.
Hamas is verdeeld tussen degenen die vasthouden aan de ‘verzetsidentiteit’ van de gewapende vleugel en degenen die bereid zijn een meer politieke rol te accepteren.
De beelden van de eindelijk vrijgelaten Israëlische gijzelaars en de hulp die binnenstroomt voor de wanhopige burgers in Gaza kunnen aan beide kanten euforie teweegbrengen. Maar er liggen nog veel grotere en complexere uitdagingen in het verschiet. Het plan van Trump, dat wordt gesteund door de Arabische bondgenoten van Amerika, roept op tot ontwapening van Hamas, de oprichting van een ‘technocratische’ regering die de civiele zaken van de strook zal beheren, en de inzet van een ‘internationale stabilisatiemacht’ om de veiligheid te waarborgen en te voorkomen dat Hamas stilzwijgend of expliciet de controle over Gaza overneemt. Hoewel de onderhandelaars graag de basis willen leggen voor deze tweede fase van de besprekingen, nemen beide partijen nog steeds publieke standpunten in die onverenigbaar zijn en moeten ze rekening houden met hun eigen interne politiek.
Nihilisme van Hamas
Voor Hamas zijn de gijzelaars hun onderhandelingsmiddel. De groep zal proberen om meer concrete garanties te verkrijgen die een hervatting van de campagne van het IDF voorkomen, en zal zich verzetten tegen de andere onderdelen van het 20-puntenplan. Khalil al-Hayya is lid van het kwartet dat Hamas leidt sinds de vorige leider, Yahya Sinwar, de architect van de gruweldaden van 7 oktober, een jaar geleden werd gedood. Hij staat onder druk van alle kanten. Hayya en zijn collega’s moeten de ramp die zij over hun eigen volk hebben gebracht rechtvaardigen en zullen daarom de vrijlating van gevangenen toejuichen. Hoewel zij zeggen dat zij uiteindelijk een technocratische regering zullen accepteren, zullen zij verwachten de controle over Gaza te behouden en zullen zij terughoudend zijn om hun positie in de toekomstige strijd tegen hun rivaal Fatah om het leiderschap van de Palestijnse nationale beweging te verzwakken. Zij hebben geen haast om hun resterende wapenarsenaal over te dragen.
Hamas is verdeeld tussen degenen die vasthouden aan de ‘verzetsidentiteit’ van de gewapende vleugel en degenen die bereid zijn een overgang naar een meer politieke rol te accepteren. De gesprekken in Egypte zullen een cruciaal signaal afgeven over de identiteit van Hamas op de lange termijn. Een algehele afwijzing van het proces zou duiden op een nieuwe mate van nihilisme van de islamitische beweging en zou wellicht de onenigheid en onrust onder de bevolking in Gaza versterken.
‘Van overwinning naar overwinning’
Net als Hamas staat ook Netanyahu voor een cruciale keuze, aangezien hij binnenkort een herverkiezingscampagne zal voeren. Onder intense druk van Trump is hij gedwongen om mee te gaan in het staakt-het-vurenplan en presenteert hij dit nu als zijn persoonlijke overwinning. In een verklaring aan het Israëlische publiek pochte hij: ‘Van overwinning naar overwinning – we veranderen het aanzien van het Midden-Oosten.’ De Israëlische veiligheidsdiensten en 72 procent van de bevolking steunen het plan van Trump.
Maar wat als veel van de 20 punten niet worden gehaald? Als de onderhandelingen er bijvoorbeeld toe leiden dat het IDF zich terugtrekt uit het grootste deel van de Gazastrook zonder dat de militaire infrastructuur van Hamas volledig is ontmanteld, zullen zijn extreemrechtse coalitiepartners hun dreigement om zijn regering te verlaten uitvoeren en zal Netanyahu gedwongen worden tot vervroegde verkiezingen (die momenteel gepland staan voor oktober volgend jaar). Onder vuur van zowel de oppositie als zijn voormalige partners zal het veel moeilijker worden om zichzelf aan de kiezers te verkopen als de overwinnaar van de oorlog.
Het beëindigen van de oorlog in Gaza is het doel van de onderhandelingen van deze week. Ook de leiders van beide partijen hebben hun eigen politieke toekomst op het spel staan.
© The Economist
