‘In 2014 kwamen 3.500 bootvluchtelingen om, tweemaal Titanic, en hoeveel aandacht kregen zij?’

Lichamen van bootvluchtelingen © Reuters
Annelies Van Erp
Annelies Van Erp Medewerker van ngo Memisa

‘Het nieuws dat opnieuw 400 vluchtelingen om het leven zijn gekomen op zee, raakte me erg. Ik voel me verplicht om het menselijke verhaal achter deze cijfers te belichten. Want ook ik had bij die 400 kunnen zitten. Ook ik droomde van een betere toekomst toen ik tweemaal probeerde om vanuit Marokko met een bootje Europa te bereiken.’ Aan Knack.be vertelt Hicham El Mzairch (SP.A) zijn verhaal.

‘Enkele dagen geleden herdacht de wereld de scheepsramp met de Titanic: 103 jaar geleden en 1.522 doden. In 2014 zijn er 3.500 migranten omgekomen in de Middellandse Zee, twee keer Titanic dus’, vertelt Hicham El Mzairch (SP.A) verontwaardigd. ‘En hoeveel aandacht kregen zij… .’

‘Het nieuws dat opnieuw 400 vluchtelingen om het leven zijn gekomen op zee, raakte me erg. Ik voel me verplicht om het menselijke verhaal achter deze cijfers te belichten. Want ook ik had tussen die 400 of 3.500 kunnen zitten. Ook ik droomde van een betere toekomst toen ik in 1997 twee maal probeerde om vanuit Marokko met een bootje Europa te bereiken.’

Hicham El Mzairh
Hicham El Mzairh © BELGA

El Mzairh, die adviseur Diversiteit was bij toenmalig Antwerps schepen Monica De Coninck en nu districtsraadslid in Wilrijk, vertelt hoe hij als student in Marokko vaak in contact kwam met Europese toeristen. ‘Mijn vrienden en ik hoorden verhalen over het leven ginder, over democratie en de vele kansen. En ook Marokkanen die eerder gemigreerd waren en hun zomervakanties doorbrachten in onze regio deden uit de doeken hoe succesvol een leven in het Westen kon zijn. Wij, jongeren zonder een duidelijk toekomstperspectief, begonnen te dromen van een leven aan de andere kant van de oceaan.’ En ook de politiek grimmige sfeer in de jaren negentig, droeg ertoe bij dat El Mzairh Marokko wilde verlaten.

Overboord gegooid

De eerste concrete plannen kreeg El Mzairh op 21-jarige leeftijd toen hij als bijverdienste een boot leegmaakte voor een groep Koreanen. ‘Het leek vrij eenvoudig, als we ons op het schip konden verbergen, zouden de eigenaars ons ongezien tot in Europa brengen. “We” dat zijn Karim, Rashid en ik’, benadrukt El Mzairh die zijn reisgenoten absoluut een naam wil geven. ‘Migratie is meer dan aantallen, het gaat om mensen, personen met een verhaal.’

‘Hoewel we jong en onbezonnen waren – zo hadden we geen afscheid genomen van onze familie – ondervonden we toch ook enige angst. Rashid had namelijk verhalen gehoord van vluchtelingen die onderweg ontdekt waren door Koreanen en koelbloedig overboord werden gegooid. Twee nachten hebben we doorgebracht op de boot, zonder te vertrekken. Toen drong het door dat ons plan misschien toch iets te impulsief was. We wisten zelfs niet wat de eindbestemming was. Net zo goed bereikten we Europa nooit en ging de boot gewoon een lading lossen wat verderop in Marokko, bijvoorbeeld in de havenstad Casa Blanca. Onze eerste poging gaven we dus al snel op.’

Loon van zes maanden

Het was een schrijnende, maar tegelijkertijd ook hoopgevende plek. Iedereen met zijn eigen unieke verhaal, maar wel verenigt door eenzelfde droom: het verlangen naar vrijheid en vrede

Maar de drang om het land te verlaten bleef voortwoekeren bij de jongemannen en een paar maanden legde Rashid de nodige contacten. ‘Via via ontdekten we hoe we met een speedboot vanuit Fnideq voor ongeveer 2 miljoen Marokkaanse Dirham Europa konden bereiken. Een gigantische som geld, ongeveer evenveel als een loon van zes maanden.’

Na een zomer vol voorbereidingen en intensief werken om zoveel mogelijk geld bij elkaar te verdienen, vertrok het trio naar Fnideq. ‘Het stadje was omgeven door een bos, waar een alternatieve samenleving ontstond van onder meer Senegalezen , Gambianen, Algerijnen en Marokkanen. Allemaal mensen die wachtten tot ze de oversteek konden maken. Het was een schrijnende, maar tegelijkertijd ook hoopgevende plek. Iedereen met zijn eigen unieke verhaal, maar wel verenigt door eenzelfde droom: het verlangen naar vrijheid en vrede.’

Hoewel El Mzairh slechts enkele dagen in Fnideq doorbracht, hebben de verhalen van de verschillende vluchtelingen een diepe indruk op hem nagelaten. ‘Die Senegalese boer die zijn ganse oogst verloren zag gaan door een sprinkhanenplaag en daardoor zijn familie niet langer kon onderhouden en zich genoodzaakt zag al zijn vee te verkopen. Ik zie hem nog zo voor mij. Een voor een waren het intrieste verhalen.’

Levensles

‘Enkele uren voor het vertrek moesten we betalen en toen we dan eindelijk naar het afspraakpunt gingen om “in te schepen” was het verschrikkelijk donker. We zagen geen hand voor onze ogen en als struikelend gingen we op weg. Tot we plots honden hoorden in de verte en lichten zagen opschijnen. Hoe dichter we kamen, hoe duidelijker het werd. De verschillende zodiacs werden omsingeld door de politie.’

Bootvluchtelingen, op archiefbeeld
Bootvluchtelingen, op archiefbeeld© BELGA

‘Paniek was niet het overheersende gevoel op dat moment, eerder teleurstelling. We voelden ons in het zak gezet. Ons geld gingen we niet terug krijgen en vertrekken zat er evenmin in.’

Al was die dag ook een levensles, onderstreept El Mzairh: ‘Wij keerden terug huiswaarts, maar we beseften dat de meeste mensen die we ontmoet hadden, niet de luxe hadden om terug te keren.’

Zwemmen op leven of dood

Eind 1998 kreeg El Mzairch kans met een studievisum naar België te komen. Rashid, die in 1997 ook met El Mzairch de tocht probeerde te wagen, is uiteindelijk ook in België terechtgekomen, ‘maar op een erg traumatische manier’. In 2003 probeerde hij vanuit Libië de Middellandse Zee over te steken. ‘Mensenhandelaars sloten hem op en martelden hem. En opvallend deze malafide smokkelaars werkten samen met leger. De gewelddadige behandeling van vluchtelingen werd dus van hogerhand georkestreerd.’

Bootvluchtelingen
Bootvluchtelingen© Reuters

‘Na een poosje is hij toch kunnen vertrekken, maar zijn boot kapseisde niet ver van Lampedusa. Rashid heeft het eiland al zwemmend weten te bereiken, maar een andere vriend overleefde de tocht niet. Zijn lichaam werd opgevist en respectloos als een nummer ergens bijgezet op een graf. Rashid woont intussen in Charleroi en voelt zich er thuis, maar die nachtmerrie van honderden meters in het water waarbij hij een vriend verloor, blijft hem achtervolgen.’

Niettegenstaande het verhaal van El Mzairch bijna twintig jaar geleden plaatsvond, spelen zich elke dag aan de kusten én op de zee gelijkaardige scenario’s af. ‘Mede door de verstrengde situatie vertrekken er tegenwoordig nog weinig bootvluchtelingen vanuit Marokko. De locatie is veranderd, maar de verhalen niet. Ze spelen zich gewoon ergens anders af, vaak in nog extremere toestanden.’

‘Hypocriet’

Omdat de cijfers aantonen dat mensen – ongeacht de risico’s – blijven proberen welvarende regio’s te bereiken, begrijpt El Mzairch niet wat (rechtse) politici bezielt om muren op te trekken en het continent hermetisch af te sluiten. ‘Hypocriet’, noemt hij de miljarden die Europa investeert in veiligheidsmaatregelen in plaats van humanitaire hulp.

Jawel ook wij kunnen dingen leren van een Malinese boer, een Syrische arts of een Marokkaanse visser

En ook het beleid (en het discours) van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA), sluit volgens hem naadloos aan bij deze onmenselijke manier van het ‘problematiseren van migratie.’ ‘Voor Francken is alleen de vraag “hoe kunnen we deze vluchtelingen tegenhouden?”, belangrijk. Naar mijn gevoel kijkt hij te weinig naar oplossingen.’

Correct terugkeerbeleid

Maar welke oplossingen schuift El Mzairh dan zelf naar voor? ‘We moeten de nieuwkomers bekijken als personen in plaats van als nummers. Kijken naar hun talenten en ze op basis daarvan een plaats geven in de maatschappij. Jawel ook wij kunnen dingen leren van een Malinese boer, een Syrische arts of een Marokkaanse visser. Naast het menselijke leed van die 400 mensen die om het leven zijn gekomen, zijn het ook capaciteiten die wij als samenleving verliezen.’

Om dit te staven haalt hij het voorbeeld van zijn zus aan. Tegen de zin van mijn ouders en tegen onze gewoontes, heb ik haar naar hier gehaald zodat ze kon studeren in Rijsel. Daarna is zij teruggekeerd en nu is zij directrice van een visserij in Zuid-Marokko. Terwijl haar toekomst eigenlijk was voorbestemd door traditie, namelijk trouwen en de rest van haar leven in de keuken doorbrengen. Dat noem ik nu is een correct terugkeerbeleid.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content