Afgelopen weekend kondigde Amerikaans president Donald Trump aan dat het luchtruim boven Venezuela voortaan als gesloten moet worden beschouwd. Het is een zoveelste manier om de dreiging op het regime van Nicolás Maduro op te voeren. Wat is er aan de hand?
Met elf oorlogsschepen die voor anker liggen in de Caribische Zee is Amerika bezig aan de grootste militaire ontplooiing ooit in Zuid-Amerika. Sinds 2 september voert het Amerikaanse leger er aanvallen uit op speedboten die volgens het Pentagon drugs vervoeren. Bij die aanvallen zijn minstens 83 opvarenden gedood. Volgens Amerikaans defensieminister Pete Hegseth wil Amerika ‘alle narcoterroristen van het westelijk halfrond verwijderen’.
Zaterdag vergrootte Trump de druk. Met een welgemikt bericht op zijn eigen Truth Social-netwerk liet hij aan ‘alle luchtvaartmaatschappijen, piloten, drugsdealers en mensensmokkelaars’ weten dat het luchtruim boven Venezuela als gesloten beschouwd moet worden. Waarom gebeurt dit nu? Vijf vragen én antwoorden over de toenemende spanningen tussen Amerika en Venezuela.
1. Waarom bedreigt Amerika Venezuela?
Officieel kadert de opbouw van het Amerikaanse leger in de Caribische Zee binnen de war on drugs. Trump beschuldigt verschillende landen, waaronder China, ervan dat ze drugs zijn land binnensmokkelen met het ultieme doel om Amerika als samenleving te verzwakken. Die beschuldigingen worden nu ook gebruikt tegen Venezolaans president Nicolás Maduro. Zowel buitenlandminister Marco Rubio als Donald Trump beschuldigen Maduro ervan leider te zijn van het Cartel de los Soles, een drugskartel waarvan ook veel Venezolaanse militairen deel uitmaken. Dat kartel beschouwt Amerika sinds eind juli als een terroristische organisatie.
Die war on drugs is wel degelijk een van de grote politieke doelen van Trumps buitenlandbeleid. Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde hij de opiatencrisis, die de voorbije jaren honderdduizenden Amerikanen fataal werd, hard aan te pakken. Daarbij ligt de focus vooral op de bestrijding van de hyperkrachtige en hyperverslavende drug fentanyl.
Voor Venezuela lijkt de bestrijding van de drugstrafiek vooral een schijnreden.
Voor Venezuela lijkt die bestrijding van de drugstrafiek vooral een schijnreden. In Venezuela wordt geen fentanyl geproduceerd of verhandeld. Het is vooral een doorvoerland voor cocaïne. Als het Trump echt te doen is om zijn land van drugs te vrijwaren, is Venezuela een opmerkelijke keuze.
Er zijn tal van andere mogelijke verklaringen. Venezuela is het land met de grootste bewezen oliereserves ter wereld – al zijn die reserves vaak moeilijk ontginbaar. Het is ook duidelijk dat Amerika een verandering van regime niet ongenegen zou zijn. Er is de persoonlijke vete tussen Trump en Maduro: Trump probeerde in zijn eerste ambtstermijn al tevergeefs zijn Venezolaanse collega ten val te brengen. En er zijn natuurlijk de uitgebreide banden tussen Cuba en Venezuela. Een aanval op Venezuela zou ook Cuba in enorme problemen kunnen brengen.
Hoe fentanyl het centrale thema van Donald Trumps buitenlandbeleid werd
2. Wat zijn de gevolgen van Trumps dreigement om het luchtruim boven Venezuela te sluiten?
Dat bericht is voorlopig weinig meer dan een dreigement. Door te zeggen dat het luchtruim gesloten is, dreigt Trump ermee om eventuele gevechtsvliegtuigen of drones neer te halen. Het geeft minstens de indruk dat Amerika luchtaanvallen op Venezolaans grondgebied overweegt. Verschillende Amerikaanse bommenwerpers vlogen de voorbije weken al bij wijze van intimidatie dicht bij de Venezolaanse kustlijn. Maar tot nu toe heeft Amerika nog geen aanvallen op het Venezolaanse leger gelanceerd.
Op 21 november waarschuwde de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA al voor de risico’s om momenteel boven Venezuela te vliegen. Verschillende luchtvaartmaatschappijen besloten toen al om hun vluchten boven het land op te schorten. Volgens de gespecialiseerde website Flightradar24 is het Venezolaanse luchtruim momenteel zo goed als leeg.
3. Heeft het Venezolaanse regime banden met de drugskartels?
Daarvoor bestaat uitgebreid bewijs. In 2014 getuigde Leamsy Salazar, een luitenant in het Venezolaanse leger en voormalig bodyguard van Hugo Chávez, al uitgebreid over de banden tussen het Venezolaanse regime en de drugskartels. Hij beschuldigde Diosdado Cabello, huidig Venezolaans binnenlandminister en een van de hardliners in het regime, ervan de leider te zijn van het Cartel de los Soles.
In 2017 was er al de rechtszaak tegen de zogenaamde narcosobrinos (narconeefjes) Efraín Antonio Campo Flores en Francisco Flores de Freitas. Zij werden in 2015 gearresteerd toen ze achthonderd kilo cocaïne vanuit Haïti naar Amerika probeerden te smokkelen. Daarvoor gebruikten ze onder andere diplomatieke paspoorten. Een niet onbelangrijk detail: Campo Flores en Flores de Freitas zijn de neefjes van Cilia Flores, de echtgenote van Nicolás Maduro.
In juni 2025 pleitte Hugo Carvajal, het voormalig hoofd van de Venezolaanse militaire inlichtingendienst, nog schuldig toen hij in Amerika berecht werd voor zijn rol in de drugshandel. Carvajal – bijgenaamd El Pollo (‘De Kip’) zou voor drugsoperaties zelfs de hangar van het presidentiële vliegtuig gebruikt hebben.
Het is duidelijk dat de Venezolaanse politieke klasse uitgebreide banden heeft met de drugskartels. Daarin verschilt het overigens weinig van landen als Colombia of Bolivia. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het regime zelf een drugskartel is. Door regime en drugskartel gelijk te schakelen lijkt de Amerikaanse regering vooral op zoek naar een legitimatie om Venezuela aan te vallen. Voor het Internationaal Gerechtshof houdt die redenering geen stand. Voor het Amerikaanse Congres is het mogelijk voldoende.
4. Hoe sterk is het Venezolaanse leger?
Het olierijke Venezuela heeft traditioneel een van de sterkste legers van Zuid-Amerika. Door de economische crisis die Venezuela al jaren teistert is er gevoelig bespaard op bewapening en onderhoud. Het is onduidelijk in welke mate het leger zijn gevechtscapaciteit heeft behouden. Bij een eventuele Amerikaanse aanval zou het Venezolaanse leger vooral op guerrillatactieken terugvallen.
Venezuela beschikt op papier over een relatief performante luchtmacht, met Amerikaanse F-16’s en Russische Soechoj-gevechtsvliegtuigen. Maar het is onduidelijk in welke mate die luchtmacht nog performant is. Door een Amerikaans embargo kan Venezuela de voorbije twintig jaar niet meer aan wisselstukken voor de F-16 raken. Het is ook onduidelijk of de Soechojs op kunnen tegen de geavanceerde Amerikaanse wapensystemen.
Het Venezolaanse leger heeft meer dan tweeduizend generaals, drie keer zoveel als het Amerikaanse leger.
Een van de manieren waarop het Venezolaanse leger het Amerikaanse leger mogelijk in verlegenheid kan brengen, is met zijn drones. Met behulp van Iran heeft Venezuela de voorbije jaren een heus dronearsenaal opgebouwd. Die zouden in staat kunnen zijn om Amerikaanse oorlogsschepen te bereiken.
Tegelijk heeft de Fuerza Armada Nacional Bolivariana, zoals het Venezolaanse leger officieel heet, de typische problemen van veel autoritaire regimes. Zowel onder Chávez als onder Maduro werd het leger ingezet voor tal van maatschappelijke projecten als voedselbedeling. Loyaliteit is er belangrijker dan militaire competentie. Daardoor heeft het Venezolaanse leger vandaag meer dan tweeduizend generaals, drie keer zoveel als het Amerikaanse leger.
Het betekent wel dat de legerleiding bijzonder trouw is aan het regime. Zelfs tijdens de grootschalige protesten in 2017 week de legerleiding niet van Maduro’s zijde. Maduro heeft het leger tal van economische opportuniteiten gegeven. Topmilitairen profiteren mee van de handel in olie en andere grondstoffen, en mogen lucratieve banden onderhouden met de drugskartels. Het ligt niet voor de hand dat het leger die privileges zal opgeven en Maduro zal lossen.
5. Zullen Rusland en China Maduro te hulp komen?
Onder Hugo Chávez zocht Venezuela al aansluiting bij zowat elk regime dat rivaliseert met de Verenigde Staten. Hij ging op bezoek bij toenmalig Iraaks dictator Sadam Hoessein, haalde de banden aan met Iran, gaf onderdak aan strijders van de Libanese militie Hezbollah, kocht wapens in Rusland en rolde de rode loper uit voor China.
Die bondgenootschappen worden nu aangesproken. Eind oktober publiceerde The Washington Post een onderschepte brief van Maduro, waarbij hij zijn bondgenoten om hulp vroeg. Zo hoopte hij in China, Rusland en Iran onder andere radars, wisselstukken voor gevechtsvliegtuigen en raketten te bekomen. Hun antwoord lijkt voorlopig lauwtjes.
Rusland heeft voorlopig geen redenen om Trump te dwarsbomen.
Voor Rusland en China lijkt het niet opportuun om Venezuela nu te hulp te schieten. Rusland onderhandelt met Amerika over economische deals en een gunstig einde van de oorlog in Oekraïne, en heeft voorlopig geen redenen om Trump te dwarsbomen. Bovendien heeft Rusland door de oorlog in Oekraïne nauwelijks overschot om Venezuela te bevoorraden. Ook China spreekt zijn steun uit voor Venezuela, maar lijkt voorlopig geen concrete acties te ondernemen om het land ook militair te steunen. Net als Rusland wil China een mogelijk handelsakkoord met Amerika niet in gevaar brengen.
Die houding doet denken aan de Amerikaanse aanval op Iran van afgelopen juni. Ook toen keken Rusland en China toe terwijl de Verenigde Staten en Israël een zogenaamde bondgenoot aanvielen.
Staat Trump op het punt om Venezuela aan te vallen? ‘Als Maduro valt, vrees ik voor een Irak-scenario’