De poging om CHP-partijleider Özgür Özel af te zetten is de zoveelste manier om de grootste Turkse oppositiepartij uit verband te spelen. ‘Erdogan wil de CHP verzwakken met het oog op de volgende presidentsverkiezingen.’
Is Özgür Özel de rechtmatige leider van de Turkse oppositiepartij CHP? Daarover durfde een rechtbank in Ankara zich afgelopen maandag niet uit te spreken. Daags nadat tienduizenden CHP-aanhangers op straat kwamen om te protesteren, besloot de rechter de zaak uit te stellen tot 24 oktober.
De rechtszaak draait om het CHP-partijcongres van 24 oktober 2023, waarbij huidig voorzitter Özgür Özel werd verkozen. Özel wordt ervan beschuldigd electorale fraude te hebben gepleegd. Eerder deze maand annuleerde een rechtbank al het congres van de Istanbulse CHP-partijafdeling. Daarbij benoemde de rechtbank een interimbestuurder. Door de nauwe overheidscontrole op het Turkse rechtssysteem werd die beslissing gezien als een ‘juridische staatsgreep’.
‘Het is redelijk evident dat hiervoor geen wettelijke basis bestaat’, zegt Berk Esen, politoloog aan de Bilkentuniversiteit in Ankara. ‘De Turkse regering probeert de partijleiding van de voornaamste oppositiepartij te kapen’, zegt hij. ‘Erdogan wil de CHP verzwakken met het oog op de volgende presidentsverkiezingen.’
‘Veel Turkse politici geloven dat Erdogan de macht nooit zal opgeven.’
Presidentskandidaat in de gevangenis
‘Erdogan zit eigenlijk klem’, zegt Ibrahim Ozturk, professor politieke economie aan de Universiteit van Duisburg. ‘Het is duidelijk dat hij de Turkse economie niet opnieuw kan doen boomen. De CHP hoeft niets speciaals te doen om te stijgen in de peilingen. Vanuit Erdogans oogpunt is het dus logisch dat hij de druk op de CHP opvoert.’
Nadat de centrumlinkse, kemalistische CHP bij de lokale verkiezingen van 31 maart 2024 verrassend had gewonnen in de meeste grote steden, ging Özel met Erdogan aan tafel. Hij hoopte de banden met Erdogans AKP te normaliseren. ‘Achteraf gezien heeft hij een enorme tactische fout gemaakt’, vindt Ozturk. ‘Ze hebben Erdogan de kans gegeven om weer rust in zijn partij te brengen. Hij heeft een adempauze gekregen en kan nu dubbel zo hard toeslaan.’
De voorbije maanden heeft Erdogan de druk op Turkijes oudste partij opgedreven. Maar liefst 16 CHP-burgemeesters werden ondertussen gearresteerd. De meest vooraanstaande van hen is Ekrem Imamoglu, de burgemeester van Istanbul. Imamoglu is de enige CHP’er die er drie keer op rij in slaagde om Erdogans AKP te verslaan. Hoewel de rechtbank zijn universitair diploma – een vereiste voor een presidentskandidaat – ondertussen ongeldig heeft verklaard, is hij de gedoodverfde CHP-kandidaat bij de volgende presidentsverkiezingen. Die staan gepland voor 2028, al heeft Erdogan wel vaker de neiging om ze te vervroegen.
Collaboratie met Erdogan
Als de rechtbank inderdaad oordeelt dat het CHP-congres onrechtmatig verlopen is, zou voormalig voorzitter Kemal Kilicdaroglu weer aan het hoofd van de partij kunnen komen. Kilicdaroglu, een voormalige ambtenaar van Koerdische origine die de partij leidde sinds 2010, werd in 2023 aan de kant geschoven. Als presidentskandidaat voerde hij in 2023 al een bijzonder makke campagne. Toen al deden geruchten de ronde dat hij met Erdogan onder één hoedje speelde.
Özturk ziet de poging om Kilicdaroglu opnieuw aan het hoofd van de CHP te krijgen als een poging om de partij te verdelen. ‘Kilicdaroglu heeft alle verkiezingen tegen Erdogan verloren’, zegt Özturk. ‘Hij heeft binnen de CHP bijna geen steun meer. Als hij weer aan de macht komt, zullen Ekrem Imamoglu en andere CHP-kopstukken ongetwijfeld een andere partij opstarten. Erdogan hoopt de oppositie zo te verdelen om aan de macht te blijven.’
Dat Kilicdaroglu betrokken is in het proces, lijkt redelijk evident. Hij heeft zich tot nu toe niet uitgesproken over de rechtszaak. Na het congres van 2023 stelde hij dat hij door ‘bepaalde partijleden’ verraden was. ‘Sinds Erdogans herverkiezing hebben veel Turkse politici geconcludeerd dat Erdogan de macht nooit zal opgeven’, zegt Esen. ‘Politici als Kilicdaroglu maken de berekening dat partijleider zijn van de tweede partij van Turkije ook een machtige positie is.’
Nieuw partijcongres
Veel zal afhangen van het komende CHP-partijcongres van 21 oktober. Daarop zal de CHP naar verwachting het leiderschap van Özgür Özel bevestigen. De kans bestaat evenwel dat zich tegenkandidaten melden, bijvoorbeeld uit het kamp van Kilicdaroglu.
De Turkse regering komt hier sowieso sterker uit, vreest Esen. ‘Het enige mogelijke resultaat is dat de CHP stemmen zal verliezen. Zelfs als Kilicdaroglu de partij verlaat en slechts 1 à 2 procent van de stemmen meeneemt, is dat voor Erdogan pure winst.’
