Ondanks de onheilspellende berichten over de nakende ontmoeting tussen Trump en Poetin in Alaska probeert Kiev het hoofd koel te houden. ‘Er komen op deze top geen specifieke afspraken om de oorlog te beëindigen, en Trump begrijpt dat’, voorspelt de Oekraïense analist Volodymyr Fesenko.
In West-Europese landen veroorzaakt de nakende top tussen de Verenigde Staten en Rusland in Alaska heel wat opschudding. De vrees dat Donald Trump tijdens de gesprekken met Vladimir Poetin zowel Oekraïne als de Europese landen voor de wolven gooit, wordt breed gedeeld. De vergelijking met het beruchte Verdrag van München uit 1938, waarbij Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk akkoord gingen met de annexatie van de Tsjechoslowaakse regio Sudetenland, ligt voor de hand.
Tegelijk lijkt Oekraïne vooralsnog niet te panikeren. Ook de Oekraïense politieke analist Volodymyr Fesenko, directeur van het Center for Political Studies Penta in Kiev, ziet de top in Alaska naar eigen zeggen ‘kalm, beheerst en genuanceerd’ tegemoet. ‘Er komen op deze top geen specifieke afspraken om de oorlog te beëindigen’, voorspelt Fesenko. ‘Trump begrijpt dat. Ik vermoed dat de top in Alaska een begin zal zijn voor onderhandelingen over een staakt-het-vuren, eerder dan een eindpunt. Ik verwacht eigenlijk geen grote, sensationele ontwikkelingen.’
Waarom niet?
Volodymyr Fesenko: Omdat er nauwelijks enige tijd was om deze top voor te bereiden. Normaalgezien duurt dat maanden! Er ligt geen concreet plan voor, er zijn enkel losse ideeën en mogelijke benaderingen. De standpunten van Rusland en Oekraïne liggen momenteel te ver uit elkaar. En Trump weet dat.
Trump lanceerde het idee dat Oekraïne en Rusland grondgebied zouden ruilen. Hoe kijkt u naar die optie?
Fesenko: Trump vond dat aanvankelijk een leuk idee, maar het is niet duidelijk wat het voorstel juist inhoudt. Er zijn verschillende scenario’s waarbij Rusland zich zou terugtrekken uit de regio Charkiv of Soemy, en Oekraïne zich in ruil zou terugtrekken uit Donetsk. Ik geloof niet dat Oekraïne daar ooit mee zal instemmen. Zo’n gebiedsruil is riskant. Bovendien zou Oekraïne bij zo’n ruil veel meer weggeven dan Rusland. Het is ook moeilijk voor te stellen hoe het in de praktijk zou werken. Oekraïne kan zo’n terugtrekking enkel overwegen als er veiligheidsgaranties komen, en die garanties zijn er nu nog steeds niet. En er is natuurlijk de kwestie dat Oekraïne Poetin niet vertrouwt. Poetin belooft de ene dag dat hij zich terugtrekt, en zegt de andere dag dat Zaporizja en Cherson Russisch grondgebied zijn.
‘Dé vraag van deze top: in welke mate is Poetin bereid om concessies te doen om zijn relatie met Trump te behouden?’
Hoe begrijpt u Trumps doel met deze top?
Fesenko: Trump wil, zoals hij zelf zegt, Poetin testen of hij bereid is om tot een staakt-het-vuren te komen. Hij begrijpt dat Poetin en Zelensky nog niet klaar zijn om te onderhandelen. Voor de rest is Trump tot de conclusie gekomen dat het opvoeren van de sancties tegen Rusland eigenlijk geen resultaat geeft. Voor Trump is Poetins instemming om te praten al een resultaatje. En natuurlijk hoopt Trump – zoals altijd – een deal sluiten.
Wat hoopt Poetin bij deze top te winnen?
Fesenko: Hij wil opnieuw een goede, vertrouwensvolle relatie met Trump. Hun relatie is de voorbije maanden aanzienlijk verslechterd, omdat Trump opnieuw wapens is gaan leveren aan Oekraïne en dreigde met een ultimatum. Poetin wil zijn goede band met Trump herstellen en de relatie tussen Trump en Zelensky opnieuw doen verzuren. Hij wil tonen dat hij bereid is over verschillende onderwerpen te onderhandelen. De kans is groot dat hij Trump in Rusland zal uitnodigen. Het is duidelijk dat Trump daarin grote interesse heeft.
Acht u het mogelijk dat Poetin bereid is om de oorlog met Oekraïne te stoppen?
Fesenko: Hierop weet niemand het antwoord. Voor deze top is een andere vraag belangrijker: in welke mate is Poetin bereid om concessies te doen om zijn relatie met Trump te behouden? We weten op voorhand dat het geen grote concessies zullen zijn. Maar Poetin zal toch enige vorm van inschikkelijkheid moeten tonen.
‘Het gevaarlijkste scenario voor Oekraïne is dat Poetin erin slaagt om Trump te doen geloven dat Zelensky het eigenlijke obstakel voor vrede is.’
Aan het begin van Trumps presidentschap probeerde de Russische gezant Kirill Dmitrijev om de aandacht van de oorlog af te leiden door Trump allerlei deals voor te spiegelen. Blijft dat aanbod gelden?
Fesenko: Dat gaat Rusland opnieuw proberen. Het zal proberen om Russische investeringen in Alaska aan te bieden en partnerschappen te sluiten om mineralen in het noordpoolgebied te ontginnen. Maar tegelijk is het duidelijk dat Trump in de eerste plaats de oorlog wil beëindigen. Al die projecten kunnen pas komen als de oorlog is beëindigd. Poetin zal onvermijdelijk moeten praten over hoe hij de oorlog wil beëindigen. Enkel over business praten zal niet volstaan.
Welke risico’s ziet u voor Oekraïne?
Fesenko: Trump is niet bezig met details. Daar kan Poetin zijn voordeel mee doen. Het belangrijkste risico is dat Poetin erin slaagt om Trump opnieuw emotioneel te beïnvloeden door de Russische eisen voor te stellen als een vreedzaam compromis om de oorlog te beëindigen. Als hij Trump kan doen geloven dat Zelensky het eigenlijke obstakel voor vrede is, zal Trump de druk op Zelenksy opnieuw opvoeren. Dat is momenteel het gevaarlijkste scenario oor Oekraïne.
Zelensky zei gisteren dat Oekraïne bereid was om over een eventuele bevriezing van de frontlijn te praten. Ziet u daarin een Oekraïense toegift?
Fesenko: Eigenlijk heeft hij enkel de Oekraïense positie herhaald. De absolute meerderheid van de Oekraïners heeft geen enkel vertrouwen in Poetin. We weten dat de oorlog niet ophoudt als we de regio Donetsk aan Rusland laten. De Oekraïense positie is: er moet een staakt-het-vuren komen langs de huidige frontlinie. Het zal nooit wettelijk erkennen dat die bezette gebieden tot Rusland behoren. Dat betekent inderdaad dat een deel van het Oekraïense grondgebied onder Russische bezetting blijft. Maar dat was voorheen natuurlijk ook al zo.
