De afgelopen weken kwam de Duitse radicaal-rechtse en populistische Alternative für Deutschland meermaals in opspraak omwille van haar dubieuze financieringsstructuren. Ondoorzichtige geldstromen en omstreden miljardairs spelen een cruciale rol bij het in leven houden van de partij.
In Duitsland is de Alternative für Deutschland aan een enorme opmars bezig. Bleef de partij in 2013 nog net onder de kiesdrempel, dan is ze vandaag de grootste oppositie in het Duitse parlement. Volgens de meest recente peilingen is de partij intussen zelfs al groter dan de sociaaldemocratische SPD, die weliswaar in de hoek zit waar de klappen valt. Maar hoe komt de partij aan haar geld? En waar komt dat geld precies vandaan? Hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat de financieringsstructuren van de AfD niet zo koosjer zijn als de partij wil doen uitschijnen.
Zwitsers en Nederlands geld
In Duitsland voert het gerecht een onderzoek naar Alice Weidel, fractievoorzitter van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD) in de Duitse Bondsdag. Weidel heeft enkele weken voor de Bondsdagverkiezingen van 2017 ruim 130.000 euro aan campagnegeld aangenomen voor haar eigen kiesdistrict aan de Bodensee. Uit onderzoek van de Süddeutsche Zeitung, WDR en NDR blijkt dat het geld afkomstig is van het Zwitsers farmaceutische bedrijf PWS Pharmawholesale International uit Zürich en werd uitbetaald in schijven van 9000 euro, al heeft de directeur van het bedrijf laten weten dat ze enkel een doorgeefluik waren.
Toeval of niet, de miljardair ondersteunde de AfD via een onderneming die hij dezelfde naam gaf als het bedrijf dat Joodse bezittingen in beslag nam en Zyklon B leverde tijdens de Tweede Wereldoorlog
Weidel, die als voorzitter van de AfD in het kiesdistrict verantwoordelijk wordt gehouden, heeft nagelaten de transacties te melden bij de bevoegde instanties. Volgens de Duitse wetgeving op partijfinanciering is het niet toegelaten om geld aan te nemen van buiten de Europese Unie, tenzij de sponsor in kwestie het Duitse staatsburgerschap heeft. Dat was in dit geval niet te achterhalen, wat betekent dat Weidel het geld niet had mogen aannemen. Intussen heeft ze 122.000 euro teruggestort, maar ze riskeert nog steeds een boete van 120.000 euro voor het overtreden van de partijwetgeving.
De affaire is geen alleenstaand feit. Vorige week maakte de AfD zelf bekend dat het in februari van dit jaar 150.000 euro had ontvangen van de Nederlandse Stichting Identiteit Europa. Dat is een organisatie die zich naar eigen zeggen bezighoudt met ‘het analyseren en in kaart brengen van de identiteit van Europa en de basis daarvan’. Uit de financiering blijkt dat de Stichting er vooral radicaal-rechtse sympathieën op nahoudt.
Een van de bestuurders van de Stichting is Floris Marinus Berkhout, die aan Knack laat uitschijnen dat het geld niet rechtstreeks van Stichting afkomstig is. ‘De Stichting is een private aangelegenheid en zal niet openbaar maken waar het geld vandaan komt. Het hoeft niet te verbazen dat onze stichting sponsoren heeft. Het geld moet ergens vandaan komen’, zegt Berkhout. In Duitsland is het alleszins verboden dat partijen via stromannen geld ontvangen, al ligt de controle wel bij de partijen zelf.
Volgens Berkhout zijn de activiteiten van Stichting Identiteit Europa vanaf 1 oktober stopgezet en zal ook de website binnenkort verdwijnen. Na een grondige controle besloot de Alternative für Deutschland om het geld uit Nederland terug te storten. In 2016 had Berkhouts stichting al eens getracht om de AfD in de deelstaat Nordrhein-Westfalen financieel te ondersteunen. Ook toen werd het geld later teruggestort. ‘Ik heb me nooit afgevraagd waarom het geld door de AfD werd teruggestort’, aldus Berkhout.
In het Duitse parlement kwam Weidel afgelopen week uitleg geven bij de kwestie, waarbij ze de regeringspartijen met de vinger wees. ‘Iedereen maakt fouten. Dit heeft de belastingbetaler geen cent gekost, al geven jullie (CDU en SPD, nvdr.) daar waarschijnlijk toch niet om’, ironiseerde de 38-jarige Weidel, die persoonlijk haar belastingen in het Zwitserse Biel betaalt, waar de belastingdruk voor alleenstaanden twee keer lager ligt dan in Duitsland. Intussen heeft de top van de partij haar vertrouwen in het fractievoorzitterschap van Weidel uitdrukkelijk bevestigd.
Miljardair uit Zwitserland
Maakte de AfD dan simpelweg twee schoonheidsfoutjes? Waarschijnlijk niet. Daarvoor zijn er te veel andere voorbeelden. Zo kreeg de nationale partijvoorzitter Jörg Meuthen in 2017 reclamefolders en verkiezingsborden voor zijn persoonlijke verkiezingscampagne toegestopt van het Zwitserse PR-bedrijf Goal AG. Voormalig AfD-lid en europarlementslid Marcus Pretzell ontving via hetzelfde bedrijf onkostenvergoedingen voor verkiezingsevenementen, net zoals nationaal bestuurslid Guido Reil grote verkiezingsaffiches toegestopt kreeg.
De AfD wil verbieden dat partijen geld aannemen van grote bedrijven en privésponsors, maar doet daar zelf vrolijk aan mee.
Goal AG werd opgericht door Alexander Segert, die lid is van de rechts-radicale Zwitserse Volkspartij. Segerts bedrijf werd vooral bekend door de campagne voor het verbod op minaretten, die leidde tot een referendum over het algehele verbod op minaretten in Zwitserland. De Zwitserse kiezer koos uiteindelijk voor het verbod, al mochten de bestaande minaretten blijven.
Wanneer Goal AG werd gevraagd waarom de onderneming de AfD financieel ondersteunde, klonk het steevast dat een niet nader genoemde klant van het bedrijf de Duitse partij wilde sponsoren. Deze week maakte Der Spiegel en het Zwitserse tijdschrift WOZ bekend dat het wel degelijk om von Finck Junior gaat.
Hoe ging de Duitse miljardair precies te werk? Eerst werd het geld aan het bovengenoemde Goal AG gestort. Via het bedrijf werd de som vervolgens naar de Vereniging voor het Behoud van de Rechtstaat en de Burgelijke Vrijheden getransfereerd, vooraleer het bij de AfD terechtkwam.
Met de middelen werden onder meer advertenties op Google en campagnevideo’s gefincancierd. Bovendien werd het weekblad Deutschland-Kurier opgericht, dat de standpunten van de AfD in een journalistiek jasje verpakte. David Bendels, zelfverklaard AfD-sympathisant en hoofdredacteur van het weekblad, is tevens de oprichter en voorzitter van de bovengenoemdeVereniging die von Finck Juniors geld dus doorspeelde naar de AfD. Bij de eerste oplage in 2017 werden 600.000 gratis exemplaren uitgedeeld. Dat geld moest natuurlijk ergens vandaan komen.
Zyklon B
Von Finck is geen onomstreden namen bij onze oosterburen. Von Fincks vader, August von Finck Senior (1898-1980), was een succesvol bankier, maar ook een van de grootste bewonderaars van Adolf Hitler. Als lid van de NSDAP liet Von Finck Senior talrijke Joodse banken onder Duits bezit brengen, waaronder de Rothschieldbank.
Op vraag van Senior nam Junior de bank Merck Finck & Co van zijn vader over. Daarnaast beheert hij het hotelimperium Mövenpick en verdient hij een aardige stuiver met goudhandel via de ondernemeing Degussa. In haar begindagen verkocht de AfD via Degussa goudstaven van Finck op haar website en haalde het om en bij de twee miljoen euro op. De AfD zat toen nog onder de kiesdrempel en kon niet rekenen op partijfinanciering die via de overheid wordt gereld.
Toeval of niet, Degussa was eveneens de naam van een bedrijf dat bezittingen van de Joodse banken tijdens de Tweede Wereldoorloog beheerde. Bezittingen die onder meer door Von Finck Senior waren geconfisceerd. Bovendien was het ook betrokken bij de levering van het Zyklon B-gas dat in de gaskamers van de concentratiekampen werd gebruikt.
Wie het AfD-goud vervolgens opkocht, is niet duidelijk. Eind 2014 waren er volgens Der Spiegel ongeveer 800 klanten die via de partij goud hadden aangeschaft. Wel is geweten dat het aan het Kremlin verbonden Centrum voor Strategische Communicatie in 2014 in een rapport de Russische regering aanraadde om de AfD met goedkoop goud te ondersteunen. Een aanzienlijk deel van de AfD, vooral onder leiding van huidig co-voorzitter Alexander Gauland, houdt er een diepe afkeer ten opzichte van de Verenigde Staten op na en wil dat de sancties tegen Rusland worden opgeheven.
De AfD heeft financiering uit Rusland altijd formeel ontkend, al bleek in 2017 dat de partijtop het niet altijd even nauw neemt met financiering vanuit Rusland. Een uitstapje van voormalig voorzitter Frauke Petry, haar man Pretzell en bestuurslid Julian Flak naar Moskou werd door de Russische autoriteiten betaald. Het kwam het drietal op een onderzoek naar illegale partijfinanciering te staan.
Voor de partij zijn de affaires op zijn minst ongemakkelijk, aangezien het partijprogramma uit 2017 stelt dat ‘alle vormen van partijfinanciering onbeperkt gecontroleerd moeten worden’ en dat ‘het verboden moet worden dat partijen geld aannemen van bedrijven of grote privésponsors’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
