Dinsdag vinden in de Verenigde Staten niet alleen de Congresverkiezingen plaats, maar ook de statelijke en gouverneursverkiezingen. Hoewel deze vaak onder de radar blijven, kunnen ze de politieke toekomst van de Verenigde Staten de komende tien jaar in een beslissende plooi leggen.
Dinsdag trekken de Amerikanen naar de stembus. Naast de verkiezingen voor de federale Senaat en het Huis van Afgevaardigden, worden in tal van staten nieuwe parlementen en gouverneurs gekozen. Op het eerste gezicht lijkt het alsof zulke verkiezingen louter over lokale gelegenheden gaan, maar niets is minder waar. Sterker nog, het is best mogelijk dat deze verkiezingen de politieke machtsverhoudingen in Washington de komende tien jaar zwaar zullen beïnvloeden.
De manier waarop kiesdistricten worden opgedeeld, is van cruciaal belang voor de kansen van een bepaalde partij.
Omstreden kiessysteem
Veel heeft te maken met de manier waarop de kiesdistricten in de Verenigde Staten (VS) worden opgedeeld. In de VS kiest het electoraat om de twee jaar wie hen zal vertegenwoordigen in het federale Huis van Afgevaardigden. Voor de president is een meerderheid in die Kamer van enorm belang om wetsvoorstellen goed te keuren. Wie er dus in het Huis van Afgevaardigden zit, is cruciaal voor de machtsverhoudingen in de Amerikaanse politiek.
Elke staat kiest een specifiek aantal afgevaardigden voor het Huis, afhankelijk van het bevolkingsaantal. Hoe groter de populatie in een staat, des te meer vertegenwoordigers er naar Washington worden gestuurd. Voor de verkiezingen wordt elke staat opgedeeld in een bepaald aantal districten. Wie in zo’n district het meeste stemmen haalt, wint de strijd en wordt een van de 435 federale afgevaardigden.
Maar de manier waarop die districten worden opgedeeld, is van cruciaal belang voor de kansen van een bepaalde partij. Laat ons er met behulp van onderstaande afbeelding hypothetisch van uitgaan dat een bepaalde staat 50 stemmers kent, waarvan er twintig op de Democraten en dertig op de Republikeinen stemmen (situatie 1). Als die volgens partijvoorkeur in vijf districten wordt opgedeeld (situatie 2), dan worden in drie districten een Republikeinse afgevaardigde en in twee districten een Democratische vertegenwoordiger naar Washington verstuurd. Dat is een eerlijke vertegenwoordiging van hoe men in die staat heeft gestemd.
Maar politiek is nu eenmaal een machtsspel. Met de nodige creativiteit kunnen de machthebbers de kiesdistricten zodanig opdelen dat de verhoudingen in hun voordeel uitdraaien. Door de kiezers van de politieke opponent strategisch te verdelen over districten waar de overwinning al binnen is, is het perfect mogelijk om de stem van die tegenstander nietig te maken.
Hoe werkt het precies? Delen de machthebbers een district telkens op in zes Republikeinse en vier Democratische kiezers, dan behalen de Republikeinen steeds een meerderheid en dus de volledige vijf zetels (situatie 3). Dat is natuurlijk geen proportionele representatie van de voorkeursverhoudingen in de hele staat.
Daarnaast is het evenzeer mogelijk om de districten zo op te delen dat de Democraten drie verkozenen krijgen, terwijl de Republikeinen het in dat geval met slechts twee afgevaardigden moeten stellen (situatie 4). Hoewel in sommige staten onafhankelijke commissies werden opgericht om zulke onethische praktijken te voorkomen, is het in veel staten nog steeds mogelijk om de districtsgrenzen creatief te hertekenen.
Dat mechanisme heet gerrymandering, vernoemd naar de voormalige gouverneur van Massachusetts Elbridge Gerry. Die besloot in 1812 om de kiesdistricten op te delen om zijn partij te bevoordelen. Omdat de opdeling veel weg had van de manier waarop een salamander kronkelt, was het woord gerrymandering geboren.
Republikeinen geven het voorbeeld
Dat is exact wat de Republikeinse Partij deed toen die in 2010 de statelijke en gouverneursverkiezingen wonnen. De Grand Old Party slaagde er toen in om elf gouverneursposities van de Democraten af te nemen en behaalde daardoor voor de eerste keer sinds 2006 opnieuw een meerderheid.
De vraag is niet of er een blauwe golf komt, maar vooral hoe groot die zal zijn.
De Republikeinen bleven niet bij de pakken zitten. In zeven staten waar de Republikeinen de kiesdistricten creatief wisten te hertekenen, had dit verstrekkende gevolgen. De Republikeinse partij behaalde er opgeteld 16,7 miljoen stemmen, de Democraten 16,4 miljoen. Maar ondanks dit relatief kleine verschil veroverden de Republikeinen door het gerrymanderen 73 zetels terwijl de Democraten er slechts 34 toebedeeld kregen. Is dit fundamenteel oneerlijk? Absoluut. Is het een politieke realiteit waar beide partijen gebruik van maken? Evenzeer.
Nu zijn het de staatsparlementen en de gouverneurs die de bevoegdheid hebben om de kiesdistricten opnieuw op te delen. Dat gebeurt op basis van een volkstelling die om de tien jaar plaatsvindt. De volgende staat gepland op 1 april 2020, ook wel bekend als National Census Day. Wie er aanstaande dinsdag in slaagt om een aanzienlijk deel van de gouverneurs en parlementen voor zich te winnen, is dus in staat om districten – en bij uitbreiding de macht in het federale Huis van Afgevaardigden – tot 2030 naar zijn hand te zetten.
De Democraten zijn alvast vastbesloten om de hegemonie van de Republikeinse Partij te doorbreken. Ondanks het feit dat Amerikaans president Donald Trump uitstekende economische resultaten kan voorleggen, ziet het er voor zijn partij niet bepaald goed uit. De vraag is niet of er een blauwe golf komt, maar vooral hoe groot die zal zijn.
Gouverneursverkiezingen
In 36 staten worden nieuwe gouverneurs gekozen. Momenteel leveren de Republikeinen in 26 staten de gouverneur, de Democraten hebben er negen in handen, één positie wordt momenteel bekleed door een onafhankelijke kandidaat die op pensioen gaat. Omdat de Republikeinen zo’n grote meerderheid hebben, is de kans dat ze gouverneursposities zullen moeten prijsgeven veel groter dan bij de Democraten.
Volgens de meest recente peiling van peilingwebsite FiveThirtyEight zullen de Democraten naar alle waarschijnlijkheid 15 van de 36 posities kunnen bemachtigen. De Republikeinen zijn relatief zeker van hetzelfde aantal gouverneurs. In zes staten is de race momenteel te spannend om betrouwbare uitspraken over te doen, al lijken er twee eerder in de richting van de Republikeinen te evolueren.
Over heel de Verenigde Staten wordt na dinsdag verwacht dat de Democraten 24 (+8) gouverneurs zullen hebben, de Republikeinen 26 (-7). Hoewel de Republikeinen in nog steeds meer gouverneurs leveren, zou het een belangrijke symbolische nederlaag betekenen.
Parlementsverkiezingen
Ook bij de statelijke parlementsverkiezingen zal het erom spannen. Momenteel hebben de Republikeinen in 31 Amerikaanse staten zowel een meerderheid in de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden. De Democraten hebben in 14 staten een meerderheid in beide kamers. In vier staten hebben geen van beide een meerderheid in de twee. Minnesota is het buitenbeentje, omdat in er in de Senaat exact evenveel Republikeine als Democraten zitten.
Dinsdag wordt duidelijk hoe groot de Democratische golf en het verlies van Donald Trump zal uitvallen.
Opmerkelijk is alvast dat er enorm veel vrouwen opkomen. Ongeveer 35 procent van de kandidaten is vrouwelijk – dat is net als bij de federale Congresverkiezingen een record. Dindag staan er ruim zesduizend van de 7.400 parlementszitjes op het spel, goed voor tachtig procent van de statelijke senatoren en afgevaardigden.
Voormalig Amerikaans president Barack Obama is naar enkele sleutelstaten afgezakt om de kandidatuur van zijn partijgenoten te bekrachtigen. In tal van Staten wordt verwacht dat de Democraten opnieuw een of meerdere kamers van de Republikeinen zullen terugwinnen. Ook waar geen enkele partij momenteel een meerderheid heeft, lijken de Democraten het momenteel beter te doen. Woensdagochtend weten we hoe groot de Democratische golf en het verlies van Donald Trump zal uitvallen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
