Hoe China Taiwan zonder oorlog op de knieën wil dwingen

China lijkt zich voor te bereiden op een blokkade van Taiwan. De grilligheid van de regering-Trump maakt de onrust op het eiland alleen maar groter.

Soms is zwarte humor de beste manier om met de voortdurende Chinese dreiging om te gaan. In het Nationaal Paleismuseum in de Taiwanese hoofdstad Taipei vertellen gidsen aan bezoekers dat het gebouw een van de veiligste plekken op het eiland is. Dat komt door de keizerlijke schatten die het verslagen nationalistische regime in 1949 heeft meegenomen toen het naar Taiwan vluchtte. ‘China is zo belust op onze collectie dat het deze plek nooit zou bombarderen’, schertst de gids.

De grap geeft er het groeiende gevoel van naderend onheil weer. De militaire macht van China neemt toe en het land intimideert Taiwan onophoudelijk. De politiek van het zelfbesturende eiland raakt almaar meer gepolariseerd, terwijl zijn belangrijkste bondgenoot, Amerika, steeds minder betrouwbaar wordt.

Sommige waarnemers zien alarm­signalen die erop wijzen dat China zich voorbereidt om de hereniging af te dwingen met geweld. Anderen denken dan weer dat de Chinese leider Xi Jinping afwacht, en de vruchten zal plukken van de manier waarop de Amerikaanse president Donald Trump bondgenootschappen vernietigt.

Het lijdt geen twijfel dat China Taiwan zal blijven onder druk zetten via zogenaamde grijze-­zoneagressie, oftewel dwang zonder oorlog. De wereldwijde geopolitieke onrust biedt nu eenmaal een kans om nieuwe vormen van intimi­datie uit te proberen.

Repetities

Chinese troepen oefenen geregeld in een amfibische invasie van Taiwan. Onlangs testten ze nieuwe pontonbruggen, die voor meer potentiële landingsplaatsen zorgen en soldaten sneller aan land brengen. De laatste tijd worden die D-Day-achtige oefeningen aangevuld met repetities voor een volledige of gedeeltelijke zee­blokkade. En onderzeese communicatiekabels worden steeds vaker doorgesneden.

In april vonden er oefeningen plaats met de naam ‘Strait Thunder 2025A’, wat suggereert dat er meer zullen volgen. Er werd toen geoefend op het bombarderen van havens en energievoorzieningen, zo verklaarde het Chinese Volksbevrijdingsleger. ‘Als Taiwan zijn maritieme bevoor­radingslijnen verliest, raken de binnenlandse voorraden snel uitgeput, valt de sociale orde uiteen en wordt de bevolking zwaar getroffen’, pochte een officier in een propagandavideo, opgenomen op een set die een vliegdekschip moest voorstellen.

‘De Chinezen worden mentaal voorbereid op de ‘hereniging’ met Taiwan’

Wereldwijde gevolgen

Dat de scheepvaart van Taiwan dreigt te worden onderbroken, is verontrustend voor een eiland dat het grootste deel van zijn brandstof en een belangrijk deel van zijn voedsel importeert. Het zou ook wereldwijd gevolgen kunnen hebben, aangezien Taiwan 90 procent van ‘s werelds meest geavanceerde halfgeleiders produceert en de Straat van Taiwan een uiterst belangrijke handelsroute is.

Het gepraat over het afsnijden van bevoorradingslijnen, het machtsvertoon tijdens de militaire oefeningen en het doorsnijden van onderzeese kabels, maakt ook deel uit van China’s campagne van ‘cognitieve oorlogsvoering’. Daarmee wil het zijn eigen macht demon­streren, Taiwan uitputten, de grenzen van de Amerikaanse bescherming aftasten en – idealiter – de Taiwanese leiders ertoe bewegen zich zonder slag of stoot over te geven.

De wispelturigheid van Trump brengt de veiligheid van het eiland nog meer in gevaar. Door zijn intimiderende op­treden tegenover Oekraïne en zijn minachting voor bondgenootschappen, kan niemand voorspellen hoe krachtig de Amerikaanse president het land zou verdedigen – als hij dat al zou doen. Trump heeft gedreigd met hoge invoerheffingen, niet alleen op goederen uit Taiwan, maar ook op producten uit Japan, de Filipijnen en Zuid-Korea, landen die broodnodige hulp kunnen bieden als het conflict escaleert.

De Amerikaanse kosten van een oorlog met China nemen evenredig toe met de mili­taire macht van China. En dus denkt de Amerikaanse militaire top nu minder aan het verslaan van China, en meer aan het voorkomen van een snelle en gemakkelijke Chinese overwinning. Ze hoopt dat het risico op een hevige en kostbare strijd voldoende zal zijn om Xi af te schrikken.

Toch is de situatie van Taiwan niet zo uitzichtloos als Chinese propaganda doet vermoeden. Hoewel Xi naar verluidt het Volksbevrijdingsleger heeft opgedragen zich klaar te maken voor een invasie tegen 2027, suggereren recente zuiveringen onder commandanten dat hij weinig vertrouwen heeft in zijn troepen.

En op papier is de steun van de VS voor Taiwan sterker dan ooit. In een strategisch document van het Pentagon, dat vorige maand uitlekte, staat dat het voorkomen van een ‘Chinese fait accompli-verovering van Taiwan’ de belangrijkste militaire opdracht van Amerika is, naast de verdediging van het vaderland. Veel Trump-functionarissen spreken harde taal over Taiwan. Sommigen zien de handelsoorlog als een instrument om China te beteugelen.

Hoe China de diplomatieke oorlog over Taiwan aan het winnen is

Donkergrijze tactieken

Als Amerika China van een oorlog kan weerhouden, kan dat China aanzetten tot meer grijze of zelfs donkergrijze tactieken. Sommige experts maken daarbij onderscheid tussen een volledige blokkade, wat als een oorlogsdaad kan gelden, en een door de Chinese kustwacht geleide quarantaine, die slechts een deel van het scheepvaartverkeer zou beperken. Bij recente militaire oefeningen waren zowel de marine als de kustwacht betrokken. Er waren ook maritieme milities op vissersboten, die werden ingezet in een ‘koolstrategie’ om Taiwan in lagen te omsingelen.

Een blokkade zou volgens Bonnie Glaser, van de denktank German Marshall Fund, voor China de slechtste combinatie van risico’s en voordelen betekenen: het kan een Amerikaanse militaire reactie uitlokken zonder Taiwan tot overgave te dwingen. Daarom is een quarantaine waarschijnlijker. Die is minder riskant en meer flexibel. China zou de quarantaine kunnen presenteren als een kwestie van binnenlandse wetshandhaving, zegt Lee Jyun-yi van het Institute for National Defense and Security Research, een denktank die banden heeft met het Taiwanese ministerie van Defensie. Kustwachters zouden schepen enteren om zogezegd een nieuw douaneregime te handhaven, de verspreiding van ziekten tegen te gaan of om te voorkomen dat bepaalde wapens Taiwan bereiken. Die aanpak ‘geeft China meer ruimte om te de-escaleren’ wanneer dat nodig is, legt Lee uit.

China is de status quo in de Straat van Taiwan al aan het uithollen. Zijn strijdkrachten overschrijden geregeld de mediaan­lijn, de informele grens tussen Taiwan en het vasteland, en dringen binnen in de ‘luchtverdedigingsidentificatiezone’ van Taiwan. Chinese schepen verkennen de ‘verboden’ wateren rond afgelegen eilanden dicht bij het vasteland. De kustwacht inspecteerde al eens een Taiwanese toeristenboot. Chinese drones en ballonnen dringen geregeld het Taiwanese luchtruim binnen.

Noedelplan

Omdat het gevoelig is voor natuur­rampen, heeft Taiwan een relatief goed systeem voor civiele bescherming. Maar losraken uit een economische wurggreep, dat is moeilijker. De Taiwanese regering is begonnen met oefeningen om de ‘weerbaarheid van de hele samenleving’ te testen, onder meer door noodveldhospitalen op te zetten.

De grootste kwetsbaarheid is energie. Het eiland importeerde vorig jaar ongeveer 96 procent van zijn energie, waaronder vrijwel alle vloeibare aardgas (lng). Taiwan vergroot zijn opslagcapaciteit, stimuleert hernieuwbare energie en maakt plannen om energie te rantsoeneren en oude kolencentrales in noodsituaties herop te starten. Toch zullen de minimale lng-voorraden slechts stijgen van 11 dagen verbruik dit jaar tot 14 dagen in 2027. De regering sluit dit jaar haar laatste kerncentrale en is van plan de invoer van lng te verhogen, niet in de laatste plaats om het handelsoverschot met Amerika te verkleinen.

Taiwan importeerde in 2023 ongeveer 70 procent van de calorieën die zijn bevolking consumeerde, maar het land is grotendeels zelfvoor­zienend op het gebied van rijst, groenten, fruit en zeevruchten. Het heeft ongeveer zeven maanden aan rijst en twaalf maanden aan vlees in voorraad. Er zijn ook noodplannen voor instantnoedels.

Taiwan bereidt zich ook voor op een informatieblokkade. In april werd de Chinese kapitein van een vrachtschip beschuldigd: hij zou opzettelijk zijn anker hebben laten slepen om een communi­catiekabel door te snijden. De 14 internationale onderzeese kabels van Taiwan zijn kwetsbaar. Het land onderzoekt alternatieven zoals microgolf-, satelliet- en ballonsystemen, maar die hebben niet de capaciteit van onder­zeese verbindingen. De Starlink-satelliet­constellatie, die de Oekraïense strijdkrachten gebruiken, is uitgesloten door wettelijke belemmeringen en de vrees dat de eigenaar van Starlink, Elon Musk, partij zou kiezen voor China. De ontwikkeling van Taiwanese satellieten verloopt traag.

De Taiwanese kustwacht, die in ver­gelijking met die van China erg klein is, zou in de frontlinie staan bij de verdediging van de communicatielijnen. Als de handel wordt geblokkeerd, hoopt zij beschermde ‘groene routes’ voor de scheepvaart te openen. Sommige deskundigen stellen voor om met vrachtschepen Chinese schepen te hinderen, hoewel reders wellicht niet geneigd zijn om China te trotseren.

Wat zou Trump doen?

Al die maatregelen leveren slechts tijdwinst op totdat er hulp komt. Japan en de Filipijnen zijn van mening dat het behoud van de autonomie van Taiwan van vitaal belang is voor hun eigen veiligheid. Amerikaanse functionarissen overwegen konvooien samen te stellen om een eventuele blokkade te doorbreken. China maakt zich zorgen over een tegenblokkade en heeft ook essentiële voorraden aangelegd.

Maar zou Trump ingrijpen? Hij is tegen oorlog, vindt bondgenoten profiteurs en beweert dat Taiwan de Amerikaanse halfgeleiderindustrie heeft ‘gestolen’. Zijn gebruikelijke dreigementen met invoer­heffingen en sancties hebben aan kracht ingeboet sinds hij een handelsoorlog is begonnen. Sommigen vrezen dat hij, in zijn streven naar een groot akkoord met China, concessies zou doen over de status van Taiwan.

En dan is de ommekeer van Elbridge Colby, de Amerikaanse vice­minister van Defensie. Die pleit al lang voor een vermindering van de Amerikaanse betrokkenheid in Europa en het Midden-Oosten, zodat de VS zich kunnen concentreren op het in bedwang houden van China en de veiligheid van Taiwan kunnen garanderen. Maar nu verklaart hij dat Taiwan geen ‘existentiële’ kwestie is voor de VS en suggereert hij dat het eiland niet tegen een aanvaardbare prijs kan worden verdedigd. Taiwan moet zijn defensie-uitgaven verhogen, vindt Colby, van 2,1 procent van het bbp vorig jaar tot 10 procent. De regering heeft beloofd dit jaar meer dan 3 procent te besteden, maar kon het parlement, dat door de oppositie gecontroleerd wordt, niet overtuigen om daarmee akkoord te gaan.

Een Taiwanese functionaris vertrouwt erop dat zijn land de Chinese druk zal kunnen weerstaan. ‘Een blokkade is een oorlogsdaad. Dan kan China ons net zo goed binnenvallen. We zullen militair reageren’, merkt hij op. Een quarantaine, geeft hij toe, ‘zal ons pijn doen, maar niet genoeg om ons tot over­gave te dwingen’.

Uit een recente peiling van de Brookings Institution, een Amerikaanse denktank, blijkt dat de Taiwanezen hun vertrouwen in de Verenigde Staten verliezen. Een meerderheid denkt dat de VS niet zullen ingrijpen in een oorlog tussen China en Taiwan. En telkens als de betrokkenheid van Amerika daalt, zal ongetwijfeld ook de weerstand van Taiwan zelf verzwakken. China wakkert zulke twijfels graag aan. Het beweert dat Taiwan met Trump in het Witte Huis ‘als een verloren schaakstuk’ van de tafel zal worden geveegd.