Over ruim twee maanden is het zover: dan gaan de Amerikanen naar de stembus voor de midterm-verkiezingen. Hoeveel kans hebben de Democraten de meerderheid in het Congres terug te pakken?
De Amerikaanse kiezer kan binnenkort een dik pak papier in de brievenbus verwachten: op 6 november zijn er de belangrijke midterm-verkiezingen, zo genoemd omdat ze halverwege de presidentstermijn van vier jaar plaats vinden. Alle zitjes in het Huis der Afgevaardigden worden opnieuw gekozen, een derde van de Senaatszitjes en tientallen gouverneursposities en parlementen in de verschillende staten. Daarnaast zullen in de verschillende staten ook talloze wetsvoorstellen voor publieke inbreng voorgelegd worden aan de kiezers. Enkele weken voor de verkiezingsdag krijgen geregistreerde kiezers alle kandidaten voor landelijke, statelijke en lokale posities en alle wetsvoorstellen toegestuurd, zodat ze zich kunnen voorbereiden op het kiesproces.
De verkiezingen beloven ook de eerste grote krachtmeting tussen de Republikeinen en Democraten sinds 2016, toen de Republikeinen verrassend alle drie de takken van de federale overheid in handen kregen, te worden. Welke staten en districten zijn battlegrounds, en wat is de inzet?
Het Huis der Afgevaardigden
Er zijn 435 zitjes in het Huis der Afgevaardigden, die elk een district in het land vertegenwoordigen. Het aantal districten per staat wordt elke tien jaar vastgesteld na de census, en vervolgens bepalen de staten hoe die districten precies getekend worden. Dat proces, het indelen van de districten, is niet onomstreden. Gerrymanderen op basis van politieke voorkeur is een veelvoorkomend proces. Op dit moment buigt het Hooggerechtshof zich over twee zaken die de toekomst van districtindeling kunnen gaan bepalen.
Gerrymanderen is een van de redenen dat de Democraten graag de meerderheid van de Republikeinen willen terugpakken in het Huis. In 2020 vindt de census opnieuw plaats. Dan krijgen alle staten opnieuw een aantal districten toegewezen, op basis van bevolkingsaantal. Maar het maakt nogal uit hoe de census precies wordt uitgevoerd: wie wordt wel en niet geteld? Gaan er wel genoeg onderzoekers minderheidswijken in grote steden in? Worden ongedocumenteerde migranten (die geen kiesrecht hebben) wel of niet geteld? De meerderheidspartij drukt zijn stempel op hoe de census wordt uitgevoerd.
Een belangrijkere reden voor de Democraten om het Huis weer in handen te krijgen is dat het een grote duw in de rug geeft in hun strijd tegen de president. Als ze de meerderheid krijgen, mogen de Democraten een nieuwe voorzitter van het Huis kiezen (de functie die Paul Ryan nu bekleedt). De voorzitter van het Huis in de lijn der opvolging van de president (na de vice-president), hij/zij bepaalt ook welke wetsvoorstellen wel en niet in stemming worden gebracht. Daarbij hanteert hij/zij de Hastart Rule: een wetsvoorstel wordt alleen in stemming gebracht als een meerderheid binnen de meerderheidspartij er voor zal stemmen. In het huidige politieke klimaat zal dat voor veel frictie zorgen: zelden is een meerderheid van de Democraten het eens met wetsvoorstellen van de president of de Republikeinen.
Het eerste dat een Democratische meerderheid in het Huis zal dagvaarden? De belastingaangiften van de president
De voorzitter heeft nog een belangrijke functie: hij/zij overziet de commissies van het Huis. De nieuwe voorzitter mag de leden van belangrijke commissies, zoals de ways and means committee (de begrotingscommissie), aanstellen. De commissies hebben bovendien een recht tot dagvaarding van personen en documenten. De commissie kan dus ook Witte Huis-medewerkers dagvaarden, inclusief de president. De Democraten hebben dat eerder geprobeerd, maar werden in de weg gezeten door Republikeinse commissieleden die de meerderheid hadden. Na de verkiezingen, mochten de Democraten de meerderheid hebben, valt die veiligheid weg voor de president. Het eerste dat de commissieleden dan zullen opvragen? De belastingaangiften van de president.
Met een meerderheid kunnen de Democraten ook nog eens nieuwe onderzoeken naar de president starten of hoorzittingen organiseren voor de president of voor kabinetsleden. Tenslotte ligt, als de Democraten ook de Senaat zouden winnen, de heilige graal binnen handbereik: impeachment. Met het schuldig pleiten van Michael Cohen afgelopen week lijkt het er sterk op dat Donald Trump bewust de wet op campagnefinanciering heeft overtreden. Dat zou grond kunnen zijn voor impeachment, en mogelijk volgen er meer overtredingen uit het onderzoek van Robert Mueller. Met een meerderheid in het Huis kunnen de Democraten een impeachment-procedure opstarten, maar voor veroordeling en daadwerkelijke afzetting is een twee derde meerderheid in de Senaat nodig.
Redelijke kans
Er is een redelijke kans dat de Democraten het Huis terugpakken van de Republikeinen. Ze hebben 23 extra zitjes nodig vergeleken met wat ze nu hebben om weer de leiding te hebben in het Huis. Er zijn ook 23 districten waar nu een Republikein zit, maar waar de kiezers in 2016 voor Hillary Clinton stemden. Bovendien zijn er verschillende districten waar de zittende afgevaardigde met pensioen gaat. De Democraten hopen in al die districten hun slag te kunnen slaan.
Statistiekblog Fivethirtyeight zegt dat er op dit moment 72.3 procent kans is dat de Democraten de meerderheid winnen. Die partij heeft 190 districten op zeker, tegen 137 bij de Republikeinen, aldus de statistici van het blog. De Republikeinen hebben nog eens 52 waarschijnlijke zitjes en 19 die richting de partij leunen. De Democraten 9 waarschijnlijke en 15 Democratisch leunende districten. 13 districten in het land zijn toss ups, die kunnen nog elke kant op en de statistici durven er geen uitspraken over te doen.
De Democraten zijn licht optimistisch, onder andere omdat in speciale verkiezingen de afgelopen jaren de Democratische kandidaten (bijvoorbeeld Doug Jones in Alabama eind 2017) het een stuk beter deden dat verwacht. Dat gezegd hebbende: voor de Democraten hangt veel af van hoeveel jonge kiezers komen opdagen. En de millenial-kiezer staat bekend als onbetrouwbaar. Mochten de Democraten inderdaad het Huis flippen dit najaar, dan is dat een tamelijk unieke gebeurtenis: de afgelopen zestig jaar gebeurde dat slechts drie keer.
Senaat
Zo rooskleurig als de situatie er uitziet voor de Democraten in het Huis, zo zwaar zullen ze het krijgen in de Senaat.
Op dit moment hebben de Republikeinen er een krappe meerderheid: 51 tegen 49. In november wordt er over 35 zitjes gestemd, waarvan op dit moment 26 door Democraten bezet worden (en negen door de Republikeinse). De Democraten moeten die 26 dus allemaal vasthouden, en twee zitjes afsnoepen van de Republikeinen, om een meerderheid in de Senaat te behalen. Dat zou wel eens lastig kunnen worden, zeker omdat slechts een van de negen Republikeinse zitjes die vrijkomen in een staat is die in 2016 naar Clinton ging én tien van de 26 zitjes die verdedigd moeten worden in staten die in 2016 naar Trump gingen liggen.
Desalniettemin zijn Democraten hoopvol. Zo gooit Jacky Rosen in Nevada hoge ogen (Nevada is die ene staat in Republikeinse handen die in 2016 naar Clinton ging). En in Arizona, waar beide zittende Republikeinse senatoren (John McCain en Jeff Flake) met pensioen gaan, hebben de Democraten hun hoop gevestigd op Kyrsten Sinema. Zij is een populaire Democraat en ziet een heftige primary-strijd (die op 28 augustus besloten wordt) tussen drie Republikeinse kandidaten (waaronder de omstreden voormalig politiechef Joe Arpaio, die vorig jaar een pardon kreeg van president Trump) gebeuren. Daar kan Sinema de vruchten van plukken.
Beide vrouwen scoren goed in de peilingen en hebben de (financiële) steun van het machtige Emily’s List achter zich.
Zelfs als de Democraten het voor elkaar krijgen een krappe meerderheid te halen in de Senaat, is het nog maar de vraag wat ze daar zoal mee voor elkaar kunnen krijgen. Voor het afzetten van de president zouden ze een twee derde meerderheid moeten hebben – die kunnen ze komend najaar onder geen beding halen. Voor andere wetgeving is vaak ook een meerderheid van 60 zitjes nodig. Die eis gold bijvoorbeeld voor presidentiële benoemingen en benoemingen in het Hooggerechtshof. Maar in de afgelopen jaren is aan die eis wel gemorreld. In 2013 zetten de Democraten (die toen de meerderheid hadden) de zogenaamde ‘nucleaire optie’ in om benoemingen van president Barack Obama erdoor te krijgen. Het hield aan dat ze besloten geen 60, maar slechts 51 voor-stemmen nodig te hebben.
Vorig jaar zette de Republikeinse meerderheidsleider Mitch McConnell die optie wederom in, om hoge rechter Neil Gorsuch benoemd te krijgen. De Republikeinen hebben de afgelopen jaren af en toe best moeite gehad voorstellen erdoor te krijgen, omdat ze zo’n krappe meerderheid hebben. Senatoren zijn bovendien minder partij-trouw dan leden van het Huis, en besluiten vaker hun eigen plan te trekken buiten de partijlijn om. Daarentegen hebben de Republikeinen het voordeel dat de vice-president in geval van een 50-50 verdeling de beslissende stem heeft.
Gouverneurs en staatsparlementen
In 36 staten en drie territoria worden nieuwe gouverneurs gekozen. In het federale systeem hebben staten op veel gebieden behoorlijke zeggenschap, bijvoorbeeld rondom onderwijs en gezondheidszorg. Gouverneurs zijn in feite de president van een staat, en hebben daarmee een belangrijke positie.
Democraten zijn in alle staten hard aan het werk om zitjes af te snoepen van de Republikeinen
In veel staten moeten de primaries nog plaats vinden en is het daarom nog niet duidelijk welke Democraten het tegen welke Republikeinen gaan opnemen. Voor het nationale landschap doet het er ook minder toe welke partij welke staat wint, behalve in een staat: Florida. Zoals gezegd vindt in 2020 een nieuwe census plaats, waarna de kiesdistricten door de nieuwe staten opnieuw worden ingedeeld. Staatsparlementen in vrijwel alle staten hebben veel macht over het districten-indelingsproces, maar in geen van de staten is dat zo belangrijk als in Florida. Daar heeft de gouverneur namelijk veto-recht over de indeling van kiesdistricten. En omdat Florida de belangrijkste swingstaat in presidentiële verkiezingen is, is de Democraten er heel veel aan gelegen om ervoor te zorgen dat Florida na 2020 niet nog verder gegerrymanderd wordt – of als het wel gegerrymanderd wordt, dan in het voordeel van de Democratische partij.
De aankomende census, en de mogelijke annulering van Roe v Wade (de uitspraak van het Hooggerechtshof die een federaal recht op abortus voorziet), maken dat Democraten in alle staten hard aan het werk zijn om zitjes af te snoepen van de Republikeinen. De website Voxheeft een mooi overzicht van de races in de strijdarena’s Colorado, Minnesota, New York, Maine, Wisconsin, New Hampshire, Arizona, Florida en Michigan die er voor de Democraten het meest toe doen.
Tenslotte is er nog een reden voor de Democraten dat de regionale verkiezingen van groot belang zijn: een van de grote lessen van 2016 is geweest dat de partij te veel vertrouwen had in establishment-kandidaten. De Democratische kiezer, veelal een jonger publiek dan de conservatieve kiezer, wil graag verse gezichten. Die zijn natuurlijk niet in een keer voor het grote toneel (het presidentschap). De regionale politiek is een belangrijke pipelinevoor toekomstig leiders van de Democratische partij. Overigens geldt dat natuurlijk ook voor de Republikeinen. Als de partij een toekomstige machtsgreep van een outsider in de geest van Donald Trump wil vermijden, moet het aanstormend talent aantrekken en vormen in de lokale en regionale politiek.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
