Op tatoeages rust nog steeds een groot taboe in de Japanse samenleving, maar wat als Tokio in 2020 overspoeld wordt door getatoeëerde olympiërs en toeristen?
Als u zelf al geen tatoeage heeft, dan kent u ongetwijfeld een of meerdere mensen onder uw familieleden, vrienden of collega’s met een ‘permanente’ lichaamstekening. In onze samenleving zijn ze nu al geruime tijd algemeen aanvaard geraakt, weinigen die nog verwonderd opkijken van een volledig getatoeëerde arm of been.
Een groot contrast met (het vaak als westers beschouwde) Japan, waar nog steeds een groot taboe op tatoeages rust. Maar ook dat lijkt nu langzaam maar zeker te vervagen.
Yakuza
In maart van dit jaar drong het Japanse Bureau voor Toerisme er bij de wereldberoemde badhuizen of ‘onsen’ op aan om niet langer getatoeëerde gasten te weigeren. Volgens een recent onderzoek hanteert nog steeds meer dan de helft van de badhuizen in het land van de rijzende zon een verbod voor bezoekers met tatoeages.
Dat heeft enerzijds historisch-culturele redenen, maar het heeft voor een heel groot stuk ook te maken met het feit dat tattoos in Japan nog altijd sterk worden geassocieerd met de georganiseerde criminaliteit, de maffia of yakuza (zie kader).
Zij zijn vaak overvloedig getatoeëerd, zij het maar tot aan de nek en de gewrichten, zodat hun tattoos in het openbaar niet zichtbaar zijn.
Dat tatoeages een belangrijk aspect in de wereld van de yakuza zijn, weet fotograaf Anton Kusters als geen ander. Nadat hij hun vertrouwen won, kreeg hij twee jaar lang een exclusieve inkijk in een yakuzafamilie in Tokio.
‘Een van de dingen die me het meest zijn opgevallen, is de speciale relatie tussen de getatoeëerde en de tattoomeester. De tattoomeester, die overigens geen deel uitmaakt van de clan, is zo belangrijk dat je als klant in feite zijn toestemming moet vraagt om een tatoeage te krijgen. Hij bepaalt ook wat hij tatoeëert, je kiest dat niet zelf. Hij praat eerst uitgebreid met je om je te leren kennen. Dat maakt dat zo’n tatoeage een heel persoonlijk verhaal wordt. Het zijn geen gangtattoos zoals bijvoorbeeld bij drugskartels in Mexico, iedereen heeft een unieke tattoo.’
De tatoeages worden ook op een heel traditionele manier gezet, zag Kusters. En ze zijn heel duur. ‘Zo’n full body tattoo zetten duurt ongeveer 100 uur, aan 2 uur per week. De meeste clanleden willen die snel laten zetten en werken zich daardoor in financiële moeilijkheden.’
Kusters bundelde zijn unieke fotoreeks in het boek Odo Yakuza Tokyo, 2011. Bekijk enkele foto’s op zijn website antonkusters.com.
De badhuizen zijn vooral beducht voor mogelijke verontwaardigde reacties van andere klanten, die meteen de link met het criminele milieu maken. Hetzelfde geldt overigens voor openbare zwembaden.
Kiezen
De toenmalige burgemeester van Osaka, Toru Hashimoto, lanceerde in 2012 zelfs een heuse kruistocht tegen tatoeages bij werknemers in openbare diensten. Hij wilde van hen weten of getatoeëerd waren en wie dat bekende, mocht prompt een job in de privésector gaan zoeken. Maar een rechtbank floot de man in 2014 terug wegens schending van de privacy. De burgemeester had niet het recht om werknemers naar hun tatoeages te vragen, zo oordeelde de rechter.
Japan bevindt zich op dat vlak een beetje op een tweesprong, zegt professor Andreas Niehaus van de Universiteit Gent, gespecialiseerd in Japanse Taal en Cultuur. ‘Almaar meer jonge mensen laten tatoeages zetten, ook ‘westerse’ tatoeages. De full body tattoos zijn nog een zeldzaamheid, maar bescheiden of zogenaamde one point tattoos vinden meer en meer ingang in de samenleving. De invloed van Amerika en dan vooral Hollywood heeft daar een groot aandeel in.’
Bovendien is het ook zo dat jaar na jaar meer toeristen de weg naar Japan vinden, vorig jaar een recordaantal van vijftien miljoen. Dat stelt de overheid voor de keuze: moet ze de kant kiezen van de publieke opinie in Japan of net die publieke opinie proberen te bewegen tot meer tolerantie?’
‘Daarbij dient er rekening mee te worden gehouden dat men de algemene perceptie over tatoeages niet in één-twee-drie kan veranderen, dat zal tijd kosten.’
Olympische Spelen
Het is echter een thema dat nog meer zal opspelen naargelang de Olympische Spelen van 2020 in Tokio naderen. Over goed drie jaar zullen wellicht heel wat getatoeëerde atleten maar ook toeristen naar de Japanse hoofdstad afzakken.
Niehaus: ‘Vooral vanuit de politiek zal de druk om aan te passen steeds groter worden. Op dit moment liggen er nog maar weinig mensen wakker van, maar de media kunnen daar verandering in brengen. Naarmate de Spelen naderen, zal dat zonder twijfel een thema worden in Japan’.
Al wijst hij erop dat er in Japan over het algemeen positief wordt uitgekeken naar Tokio 2020. Niehaus: ‘Men heeft goede herinneringen overgehouden aan de Spelen van 1964. Bovendien leeft de hoop, na de verwoestende aardbeving en kernramp in Fukushima, dat de Spelen het land in een positieve flow zullen brengen.’
‘Er is reeds een anti-olympische beweging, Hangoring No Kai, maar die slaagt er (voorlopig) niet in veel aanhangers voor zich te winnen’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
