Montasser AlDe'emeh

Het herstel van het kalifaat: een lang gekoesterde droom wordt bijna werkelijkheid

Montasser AlDe'emeh Terrorisme-onderzoeker aan de UGent en de KU Leuven

De afgelopen weken verwierf de Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIS) controle over grote delen van Irak en Syrië. ‘Als er geen oplossing komt voor de oorlog in Syrië, krijgen de jihadisten vrij spel om hun ideeën aan de man te brengen, en zo wordt de lang gekoesterde droom van het herstel van het kalifaat bijna werkelijkheid’, zegt Montasser AlDe’emeh.

In Irak controleren ISIS-strijders grote delen van de soennitische provincie al-Anbar, dat een derde van het Iraakse grondgebied beslaat en aan Syrië grenst. De afgelopen dagen verwierf de Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIS) ook de controle over de grote delen van de provincie Salaheddin, Mosul, de tweede stad van het land, Biji, de stad met de grootste olieraffinaderij in Irak en Tikrit, de thuisbasis van de voormalige Iraakse president Saddam Hoessein. Het ultieme doel van de ISIS-strijders is om de veroverde gebieden in Irak en Syrië aan elkaar te hechten en het kalifaat te herstellen.

Voor de Verenigde Staten leek Irak na de terugtrekking van de Amerikaanse gevechtstroepen een afgesloten hoofdstuk. Vandaag kijken de Amerikaanse generaals met lede ogen toe hoe de zwarte vlag van de ‘Islamitische Staat van Irak en de Levant’ in Syrië en Irak wappert. Terecht vragen ze zich af of het niet allemaal voor niets is geweest.

Een op leugens gebaseerde oorlog

In zijn State of the Union toespraak van 29 januari 2002 beschreef toenmalig president George W. Bush Irak als een land dat behoort tot de “As van het Kwaad” in de wereld. Na deze toespraak was de Amerikaanse aanval onafwendbaar. De Bush Administration en de Britse regering beschuldigden Irak ervan te beschikken over massavernietigingswapens. Ook zou Saddam Hoessein banden met al-Qaeda hebben.

Het herstel van het kalifaat: een lang gekoesterde droom wordt bijna werkelijkheid

Op 20 maart 2003 was de oorlog een feit. De massavernietigingswapens werden nooit gevonden en de vermeende banden met al-Qaida evenmin. David Kelly, een wapenspecialist van het Britse ministerie, pleegde zelfmoord. David Kay, aftredende hoofd van de Iraq Survey Group, benadrukte op 28 januari 2004 dat de wapens nooit gevonden zullen worden.

Na de Amerikaanse invasie in Irak en de val van Bagdad in 2003 veranderden de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten. Door de val van het regime van Saddam Hoessein verminderde de invloed van de soennitische minderheid op de Iraakse politiek drastisch. De politieke macht van de sjiieten, gesteund vanuit Iran, nam toe. Hierdoor werden de verschillen tussen soennieten en sjiieten voor het eerst duidelijk voelbaar.

De ‘sjiitische sikkel’

De vergrote sjiitische invloed in het Midden-Oosten helpt Iran om de sjiitische organisatie Hezbollah in Libanon te bereiken. Religieuze verhoudingen maken een bevoorradingsroute mogelijk. Wapens vertrekken vanuit Iran doorheen Irak en Syrië zo naar Libanon. De Syrische president Bashar al-Assad speelt hierin een hoofdrol.

Bij het uitbreken en aanslepen van de volksopstand in Syrië eigenden sjiitische milities in Irak en Libanon zich een belangrijke rol toe. Deze specifieke religieuze groeperingen nemen deel aan het conflict om de alawitisch-sjiitische machthebber Bashar al-Assad aan de macht te houden en Hezbollah door middel van wapentransport veilig te stellen. De belangen van diverse lokale, regionale en internationale machten ontmoeten elkaar in Syrië.

De Iraanse Revolutionaire Garde, de Libanese Hezbollah-beweging, Iraakse sjittische milities (waaronder de Abu l-Fadl al-Abbas Brigade), Houthies uit Jemen, de communistische PFLP-GC, Afghaanse sjiitische milities en nog andere groepen vechten in Syrië aan de zijde van het regime. Dat China en Rusland het regime steunen en dan vooral in de VN-veiligheidsraad maakt het conflict nog complexer.

Saoedische oorlog tegen soennitische jihadisten

Aan de andere zijde van de strijd in Syrië staan de Golfstaten, die een grotere rol van Iran in het Midden-Oosten vrezen. Vooral Saoedi-Arabië voelt zich door het Westen in de steek gelaten. De toenadering tussen Iran en de Verenigde Staten maakt de Saoedi’s ongerust.

Onlangs bracht de Saoedische prins Bandar bin Sultan, hoofd van de inlichtingendiensten, een bezoek aan Rusland. Op de agenda stonden gesprekken over voornamelijk de islamitische groepen in Syrië. Meteen daarna zagen we hoe vier strijdende groepen (het Vrije Syrische leger, het Islamitische Front, Jaysh al-Mujahidin en Jaysh Thuwar Surya) een eenheid vormden in de strijd tegen ISIS. Deze groepen willen na hun strijd tegen ISIS ook Jabhat al-Nusra, dat net zoals ISIS het kalifaat wil herstellen, aanpakken.

Dat sommige strijdende groepen in Syrië voor een terugkeer van het islamitische kalifaat ijveren is voor het Saoedische koningshuis het ergste doemscenario. Daarom probeert Saoedi-Arabië milities als ISIS uit te schakelen door andere soennitische jihadisten in Syrië tegen hen op te zetten.

Saoedi-Arabië zet dus volop in op de financiering van Syrische rebellengroepen die de Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIS) bestrijden. Het land maakt zich zorgen over de impact die jihadisten zouden kunnen hebben op tienduizenden gefrustreerde en ontevreden Saoedi’s. Toch is dit plan om de soennitische jihadisten van ISIS, die de Amerikaanse generaals een trauma bezorgden in Irak, uit te schakelen zo goed als zeker gedoemd om te mislukken.

Dilemma: eerste de jihadisten of eerst Assad aanpakken

Het conflict schrijdt voort en zowel Israël – dat sinds 1967 de Syrische Golan Hoogvlakte bezet – en de westerse bondgenoten kijken bang aan de zijlijn toe. Zij vrezen dat een islamitische regering in buurland Syrië een ernstige dreiging zou kunnen betekenen voor de veiligheid en het behoud van de staat Israël. Aan de ene kant wil het Westen het regime van Bashar al-Assad omverwerpen en Hezbollah isoleren, maar aan de andere kant vreest het Westen een islamitische staat aan de Middellandse Zee.

Naarmate dat de oorlog in Syrië aansleepte, ontstonden er twee kampen. Er zijn landen die de VS steunen in haar ijver om eerst een einde te maken aan alle jihadistische milities die het herstel van het kalifaat nastreven. Zij willen pas daarna de toekomst van Syrië en president Assad bespreken. In dit kamp vind je onder andere Groot-Brittannië en de Verenigde Arabische Emiraten. Deze landen willen voorkomen dat het scenario van Libië herhaald wordt waarbij eerst het regime omvergeworpen werd, maar waarbij daarna al-Qaeda het in grote delen van het land het voor te zeggen kreeg. In het andere kamp vind je landen zoals Frankrijk, Saoedi-Arabië en Qatar die eerst het regime van Assad willen omverwerpen om daarna de jihadisten aan te pakken.

Door dit dilemma is het voor sommige partijen beter dat de strijd gewoon blijft voortduren. Wat er uit het oog wordt verloren, is dat vele Syriërs stilaan wanhopig worden doordat hun vrijheid afgeblokt wordt. Steeds meer moslims verliezen hun vertrouwen in de internationale gemeenschap, waardoor groepen zoals ISIS en Jabhat al-Nusra, die het kalifaat willen herstellen, net meer steun krijgen.

De heropleving van de jihadisten in Irak

Elf jaar na de val van het regime van Saddam is Irak nog steeds een onstabiel land en wordt het bijna dagelijks geteisterd door aanslagen. Sinds 2003 kwamen honderdduizenden burgers om het leven. De meeste problemen vinden plaats in de zogenaamde ‘soennitische driehoek’. In deze regio van tien miljoen inwoners staan gewapende soennitische groeperingen sterk, wat de stabiliteit niet bevordert in een land dat verdeeld is door religieuze verschillen.

ISIS in Irak
ISIS in Irak © .

De Amerikaanse invasie heeft ervoor gezorgd dat jihadisten een basis konden oprichten in Irak. Dat de soennitische leiders van Irak en het Amerikaanse leger samenwerkten in de strijd tegen de jihadisten was zes jaar geleden voor de CIA het bewijs dat jihadisten in Irak zo goed als verslagen waren. In werkelijkheid hergroepeerden jihadisten zich om op het gepaste moment toe te slaan.

Het gepaste moment kwam er na de toenemende onvrede van de soennieten in het land. De soennitische stammen zijn ontevreden omdat ze niet opgenomen worden in het leger. Ook worden ze amper betrokken in het bestuur van het land. Het wankelen van het centrale gezag in Syrië zorgde ervoor dat de grenzen met Syrië open gingen. Dit betekende een heropleving voor de jihadisten. De sjiitische Iraakse premier al-Maliki stelde zich de afgelopen jaren sektarisch op en dit is het resultaat van het falen van zijn beleid.

Geen Syriëstrijders, maar kalifaatstrijders

Ook Belgen zijn nu actief in Irak. In de komende weken en maanden zal hun aantal alleen maar toenemen. Daarom is er van Syriëstrijders al lang geen sprake meer. Belgische Syriëstrijders zijn eerder kalifaatstrijders die de islamitische wereld één willen maken.

De afgelopen weken verwierf de Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIS) controle over grote delen van Irak en Syrië. Zowel de regeringstroepen van Assad als het slecht georganiseerde Iraakse leger zijn geen partij voor de ISIS-strijders die een sterke ideologie hebben en tot de dood willen vechten.

Er is al lang geen sprake meer van Syriëstrijders, de Belgische Syriëstrijders zijn eerder kalifaatstrijders die de islamitische wereld één willen maken

Het ultieme doel is om controle te verwerven over de grensregio van beide landen, om de koloniale grenzen van de Britten en de Fransen uit te gommen en het grensoverschrijdende kalifaat te herstellen. In werkelijkheid zijn de koloniale grenzen al voor een deel uitgewist. In beslag genomen Amerikaanse humvees in Mosul (Irak) werden op dezelfde dag nog naar ISIS-strijders in Deir az-Zor (Syrië) overgebracht.

De bevrijding van Jeruzalem

De Verenigde Staten verlenen militaire steun aan de Iraakse premier al-Maliki. Hiermee hopen ze dat de Iraakse veiligheidstroepen de verloren gegane gebieden kunnen heroveren. Of dat zal lukken, tegen een tegenstander die de Amerikanen rake klappen toediende tijdens de oorlog, is nog maar de vraag.

Als er geen oplossing komt voor de oorlog in Syrië, krijgen de jihadisten vrij spel om hun ideeën aan de man te brengen. Niemand anders zorgt immers voor een oplossing. Het Westen raakt maar niet verlost van het dilemma van Syrië. Vandaag verkoopt ISIS de aantrekkelijkste droom. Het vertrek van honderden Amerikanen en ongeveer 2.000 Europeanen onder wie meer dan 200 Belgen naar Syrië om er aan de zijde van de jihadisten te vechten is hier het bewijs van en zo wordt de lang gekoesterde droom van het herstel van het kalifaat bijna werkelijkheid.

In de strijd voor het kalifaat zal Jordanië, waar de meerderheid van de bevolking Palestijnse vluchtelingen zijn die nog altijd dromen van een terugkeer naar Palestina een belangrijke rol spelen. Als de slapende reus in Jordanië wakker wordt dan zullen jihadisten vanuit Jordanië Jeruzalem willen bevrijden. De jihadisten dromen nu al van het grote slagveld aan de rivier Jordaan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content