Het conservatieve verzet tegen Trump: ‘We zouden wel een Amerikaanse Macron kunnen gebruiken’

Amerikaans president Donald Trump © Dino
Jeroen Kraan
Jeroen Kraan Correspondent in de Verenigde Staten

Binnen de Republikeinse Partij is het verzet tegen het populisme van president Donald Trump zo goed als verdwenen. Maar een kleine groep conservatieven hoopt de partij weer de traditionele koers te laten varen. ‘De voornaamste uitstraling is er nu één van ongerichte, ondoordachte, allesomvattende woede.’

Een van de blijvende verrassingen van het presidentschap van Donald Trump is hoezeer hij de Republikeinse Partij mee heeft gekregen in zijn populistische koers. Waar de New Yorkse vastgoedmagnaat tijdens de verkiezingscampagne ronduit belachelijk werd gemaakt door zijn eigen partijgenoten, wordt zijn ‘America First‘-gedachtegoed nu algemeen geaccepteerd door de Republikeinen.

Weerstand is er nauwelijks tegen de lijn van Trump, behalve af en toe door partijprominenten die al hadden aangekondigd dat zij met pensioen zouden gaan, zoals de senatoren Bob Corker en Jeff Flake. In de campagne voor de tussentijdse verkiezingen van 6 november proberen de meeste Republikeinen vooral te bewijzen hoe intens hun eigen bewondering voor Trump is. De president is immers zeer populair bij zijn ‘basis’, de 30 à 35 procent van het land die Trump adoreert en essentieel is voor Republikeinse verkiezingswinst.

Veel Republikeinen lieten er tijdens de campagne geen misverstand over bestaan: Trump was een ‘pathologische leugenaar’ en ‘een narcist zoals dit land nog nooit heeft gezien’, zei senator Ted Cruz toen. Dit jaar schreef Cruz in Time vleiend dat Trump als een ‘flashbang-granaat’ in Washington is geland, en prees hij de opruiende stijl van de president. De Texaanse gourverneur Rick Perry noemde Trump een ‘kanker in het conservatisme’; nu is hij onder Trump minister van Energie.

Het ‘Never Trump‘-kamp binnen de Republikeinse Partij is sinds zijn verkiezingswinst juist enorm gekrompen. Toch zijn er nog wel enkele conservatieven die zich blijven uitspreken tegen het populisme van Trump, en die hopen dat het traditionele conservatisme gered kan worden. Waar populaire rechtse media als Fox News en Breitbart in feite platformen voor Trump-aanhangers zijn geworden, berichten conservatieve tijdschriften als The Weekly Standard en National Review nog kritisch over de 45e president.

Het conservatieve verzet tegen Trump: 'We zouden wel een Amerikaanse Macron kunnen gebruiken'

Protestboeken

In de Amerikaanse boekhandels is inmiddels een klein subgenre ontstaan van protestboeken, geschreven door (ex-)Republikeinen die hun eigen partij niet meer herkennen. Charles Sykes, voormalig presentator van een conservatief radioprogramma, publiceerde How The Right Lost Its Mind. In zijn boek Trumpocracy zet voormalig George W. Bush-adviseur David Frum uiteen waarom hij vreest dat Trump de democratie om zeep helpt. En in Corrosion of a Conservative schrijft historicus en journalist Max Boot hoe hij niet alleen het vertrouwen in zijn partij, maar in de hele conservatieve ideologie verloor.

In hun boeken grijpen Sykes, Frum en Boot deels naar dezelfde oorzaken achter het fenomeen Trump. Alle drie hebben ze geen goed woord over voor het ecosysteem van rechtse media, onder leiding van Fox News, dat in de afgelopen jaren steeds vaker ruimte maakte voor complottheorieën en verdraaiing van de feiten. Ze uiten kritiek op de verdeling zaaiende uitspraken van Trump, met name zijn racistische uitspraken (bijvoorbeeld over Mexicaanse immigranten die ‘verkrachters’ zijn), seksisme (‘grab ‘em by the pussy‘) en aanvallen op de media (‘vijanden van het volk’).

Maar, zo erkennen de auteurs, juist die ‘politiek incorrecte’ toon was voor een deel van het electoraat aantrekkelijk. Sykes herinnert zich hoe een van zijn luisteraars inbelde met lof voor een plan om alle moslims de VS uit te zetten. ‘Waren dit mensen die we als bondgenoten hadden gezien?’, vraagt hij zich vervolgens af.

‘De partij van de dommen’

Van de drie boeken is die van Boot het meest recent en het meest interessant. Boot is zelf een immigrant: als klein kind emigreerde hij vanuit de Sovjetunie naar Amerika. Mede daarom was hij altijd al voorstander van een openhartig immigratiebeleid, dat kansen biedt aan mensen uit armere en minder democratische landen. Net als Sykes denkt hij met nostalgie terug aan het tijdperk van president Ronald Reagan, van ‘de uitgestrekte hand in plaats van de gebalde vuist’.

Maar Boot erkent ook dat er al sinds de kandidatuur van Barry Goldwater in 1964 een nationalistische stroming in de Republikeinse Partij actief was. De Republikeinen werden in de afgelopen decennia bovendien de partij van de witte kiezer, terwijl de Democraten zich richtten op etnische minderheden. ‘Achteraf kan ik helder zien dat, waar Republikeinse kandidaten ook voor stonden, veel van hun kiezers hoorden: dit is iemand die de minderheden op hun plaats zal zetten’, schrijft Boot.

In de vorige eeuw konden demagogen nog worden ingeperkt door ‘poortwachters’, partijprominenten die veel invloed uitoefenden op het selectieproces van kandidaten. ‘Maar er zijn geen poortwachters meer’, schrijft Boot. ‘De democratisering van de politiek via het internet heeft de dwazen en complottheoristen macht gegeven.’ Het impliciete racisme van sommige Republikeinen kon expliciet worden.

‘Mijn ideologie is in conflict geraakt met de realiteit – en de realiteit wint.’

Max Boot

Boot ziet Trump daarom ook niet als een bizarre afdwaling, zoals Frum wel lijkt te doen, maar als het logische gevolg van de sprong naar rechts die de Republikeinse Partij in de afgelopen jaren maakte. De onlangs overleden senator John McCain, een mentor en voorbeeld voor Boot, zette dat proces zelf in gang door zijn selectie van Sarah Palin als kandidaat voor het vice-presidentschap in 2008. Haar gebrek aan kennis – en het succes dat ze desondanks wist te bereiken als conservatieve commentator en presentatrice – bewijst dat de Republikeinen niet meer de ‘partij van de ideeën’ waren, schrijft Boot.

‘De opkomst van Palin en nu Trump bewijst dat de GOP (Grand Old Party, koosnaam van de Republikeinen, nvdr.) daadwerkelijk de partij van de dommen is geworden. De voornaamste uitstraling is er één van ongerichte, ondoordachte, allesomvattende woede.’

Macron als voorbeeld

Het succes van Trump leidde Boot ertoe kritischer te kijken naar de standpunten die de afgelopen jaren aan de kern stonden van de Republikeinse ideologie. En de schrijver ontdekt dat hij sommige opvattingen – zoals het recht om alle soorten vuurwapens aan te schaffen en de ontkenning van klimaatverandering – niet kan goedpraten.

Het racisme en seksisme dat culmineerde in het presidentschap van Trump valt bovendien niet te rijmen met de iPhone-video’s waarop te zien is hoe onbewapende zwarte Amerikanen worden gedood door witte politieagenten, en de onthullingen van de #MeToo-beweging, schrijft Boot. ‘Mijn ideologie is in conflict geraakt met de realiteit – en de realiteit wint.’

Het leidde hem ertoe om zijn lidmaatschap van de Republikeinse Partij op te zeggen, en zich zelfs geen ‘conservatief’ meer te noemen; Boot kiest nu voor de term ‘klassieke liberaal’. Volgens hem moet de Republikeinse Partij ‘hevig en herhaaldelijk’ verkiezingen verliezen, zodat het klassieke conservatisme – met als doel een kleine overheid, vrije markten, een ambitieuze buitenlandpolitiek en zo veel mogelijk individuele vrijheid – weer de overhand kan krijgen.

‘Boven alles zou de partij die ik me voorstel optimistisch en inclusief moeten zijn, in plaats van hatelijk en verdelend.’

Max Boot

Boot ziet ook kansen voor een gematigde derde partij, die het in 2020 zou kunnen opnemen tegen Trump en een linkse Democraat. ‘Boven alles zou de partij die ik me voorstel optimistisch en inclusief moeten zijn, in plaats van hatelijk en verdelend’, schrijft Boot. Hij schuift miljardair Michael Bloomberg naar voren als mogelijke kandidaat. Dat is handig, want een derde partij zou het moeten opnemen tegen de formidabele fondsenwervende infrastructuur van de twee gevestigde partijen.

Boot beseft dat er sinds 1854 enkel Republikeinen en Democraten in het Witte Huis terecht zijn gekomen, maar ziet een hoopvol voorbeeld in de Franse president Emmanuel Macron, die ook met een nieuwe partij het Élysée wist te bestormen. ‘We zouden wel een Amerikaanse Macron kunnen gebruiken’, schrijft Boot in zijn epiloog. ‘Iemand die het centrisme sexy kan maken.’ Dat zou een interessante strijd der slogans kunnen opleveren, tegen het alomtegenwooridge Make America Great Again van Trump.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content