Als het niet goed gaat met de eigen economie durven despotische leiders als eens de aandacht af te leiden naar het buitenland.
Hoe reageren leiders met nationalistische en despotische karaktertrekken als hun economisch beleid blijkt te falen? Juist: door nog meer hun toevlucht te zoeken tot despotisme en nationalisme en door de aandacht van de binnenlandse economische blunders te deviëren naar buitenlandse doelwitten. In dat opzicht nadert het Amerika van Donald Trump wellicht een cruciaal kantelpunt.
Bijna alles wijst erop dat de Amerikaanse economie afstevent op een neerwaartse correctie. Sinds maart zijn de beurzen bezig aan een ongeziene klim, terwijl investeringen in de reële economie, in fabrieken, infrastructuur, technologie en dergelijke slechts traag groeien, en terwijl het vertrouwen van de consumerende gezinnen slabakt.
De bubbel op de beurzen wordt gevoed door de AI-hausse, door de verspreiding van eenvoudige speculatieapps, door deregulering en door financiële instellingen toe te laten meer geld te lenen. Alles lijkt in die zin op eerdere zeepbellen. Exuberantie is ook zichtbaar in de obligatiemarkt, waar beleggers waardepapier van de Amerikaanse overheid kopen tegen uitzonderlijk lage rente, terwijl de overheidstekorten pieken en het economische beleid van president Trump vaak niet meer is dan geïmproviseerde ravage.
Speculanten verwachten misschien dat het allemaal wel goed komt, dat het gezond verstand in het Witte Huis zal zegevieren en dat de VS China zullen verslaan op het gebied van hoogtechnologische industrie. Misschien verwachten ze ook helemaal niets en liften ze met geleend geld opportunistisch mee op de voorlopig lucratieve hausse.
Toch kan dit feestje niet blijven duren. En als de zeepbel zou inklappen, dan zouden we wel eens een drievoudige crisis riskeren: een op de aandelenmarkt, een malaise in de bankensector en een bruuske rentestijging op de overheidsschuld.
Als Trump ergens prat op gaat, dan is het zijn genie als zakenman. Die pretentie zou met een crisis compleet ongedaan gemaakt worden. En dan wordt het riskant. De markten zullen zich niet de les laten spellen, terwijl de hefbomen om de crisis te bezweren beperkt zullen zijn. Wie krijgt dan de zwartepiet toegeschoven? De banken, wellicht, maar dat zal niet volstaan. De migranten, die worden al grotendeels tegengehouden. En dus zullen andere doelwitten nodig zijn. Een nuttig oorlogje in Venezuela of Iran? Harder protectionisme tegen zogenoemd frauderende handelspartners als China en Europa?
De wisselwerking tussen de markten en de geopolitiek wordt prangender dan ooit. Zeker is dat de Chinezen zich aan het klaarmaken zijn voor zo’n schok. Ook landen als Saudi-Arabië en de Emiraten hebben ondanks ronkende beloften aan de president duidelijk een rem gezet hun investeringen in de VS.
