Heeft de Canadese superman zich misrekend? ‘Justin Trudeau is veel glitter en weinig goud’

De Justin Trudeau van 2015, die toen aantrad als de redder des vaderlands, is momenteel ver te zoeken.
Rudi Rotthier

Door ruim twee jaar voor het einde van zijn mandaat parlementsverkiezingen uit te schrijven waagt de Canadese premier Justin Trudeau een gok. Op 20 september zal blijken of hij zijn hand heeft overspeeld.

De peilingen waren goed. Canada kan met een combinatie van doorgedreven vaccinaties en overheidssteun aan bedrijven en personen goede resultaten voorleggen op het vlak van covid-19. De vaccinatiegraad is er vergelijkbaar met die van België, het aantal overlijdens ligt relatief veel lager. Canada, dat driemaal meer inwoners telt dan België, betreurt 27.000 coviddoden, ons land 25.000.

De redelijke covidrespons maakte het minderheidskabinet van de Liberale Partij onder leiding van Justin Trudeau weer populair. Als de peilingen van de vroege zomer klopten, zouden de kiezers Trudeau een parlementaire meerderheid geven. De Conservatieve Partij, de voornaamste oppositiepartij, was verloren gelopen in interne twisten en leek niet in staat een vuist te maken. De nieuwe leider van de Conservatieven, Erin O’Toole, introduceerde weliswaar een provaccinatiekoers en ondernam actie tegen klimaatverandering, maar in zijn fractie zaten antivaxers en klimaatontkenners, die hij niet van mening kon doen veranderen.

Baard weg

Ergens in juli besloot Trudeau zijn baard af te scheren. Dat was volgens ingewijden het eerste teken dat er iets ophanden was. Volgens de pers hingen er verkiezingen in de lucht.

Trudeau zag inderdaad zijn kans schoon om de meerderheid terug te winnen die hij in 2019 was kwijtgeraakt. Hij kondigde op 15 augustus verkiezingen en de ontbinding van het parlement aan. Naar Canadese gewoonte volgt nu een korte campagne. Op 20 september trekken de Canadezen naar de stembus.

De eerste minister stelt zijn eigen belang boven het nationale belang.

Oppositieleider Erin O’Toole

‘De verkiezingen komen op een cruciaal, zwaarwegend moment’, zei Trudeau bij de aankondiging van de vervroegde verkiezingen. ‘We zullen beslissingen nemen die niet alleen een effect hebben op de komende maanden, maar ook op de komende decennia.’ Om die zwaarwegende beslissingen te kunnen nemen, argumenteerde hij, moet eerst de bevolking geraadpleegd worden en moet er een regering komen met een meerderheid in het parlement.

Van bij de aankondiging liep het fout. Veel Canadezen waren niet tuk op fel vervroegde verkiezingen (het parlement had kunnen blijven zitten tot oktober 2023). Ze vonden een minderheidskabinet dat steun van de oppositie nodig had én kreeg om coronamaatregelen te nemen nog niet zo slecht. Bovendien viel de aankondiging van Trudeau op het moment dat een vierde covidgolf onder stoom kwam, en dat duizend Canadezen in Afghanistan bleven vastzitten.

Oppositieleider Erin O’Toole, die zijn partij plots minder onbeholpen begon te leiden, wees erop dat verkiezingen niet de beste manier zijn om covid te lijf te gaan. ‘De inspanningen van de voorbije maanden dreigen verloren te gaan’, zei hij. ‘De eerste minister stelt zijn eigen belang boven het nationale belang.’

O’Toole vroeg zich daarop hardop af welke ‘cruciale’ maatregelen Trudeau dan wilde nemen, die hij zonder meerderheid niet door het parlement kon krijgen. Het leek een voor de hand liggende vraag, maar een concreet antwoord van de premier bleef uit. De urgentie werd ook niet duidelijk uit het programma van de Liberale Partij.

Nieuwe minderheidsregering

De forse voorsprong die Trudeau in de peilingen had opgebouwd, werd binnen de twee weken een nipte voorsprong voor O’Toole. De linkse New Democratic Party (NDP) volgt op enige afstand. Sindsdien is de situatie gestabiliseerd. De recentste peilingen tonen dat een nieuwe minderheidsregering, conservatief dan wel progressief, de meest waarschijnlijke uitkomst is.

Donderdag, tijdens het enige Engelstalige debat, namen de andere partijleiders Trudeau zwaar onder vuur. De premier moest zijn beleid verdedigen en kreeg nauwelijks de tijd om zelf aanvallen te plaatsen.

Het debat liet zien hoeveel glans de intussen 49-jarige premier verloren heeft. Weg was de Trudeau van 2015, die toen aantrad als de redder des vaderlands. Hij combineerde intellect met looks en progressieve ideeën, profileerde zich als klimaatactivist en feminist, was sociaal bewogen en een pleitbezorger van een open, multiculturele, optimistische samenleving. Ambtenaren applaudisseerden toen hij premier werd. Wereldwijd was er adoratie, al helemaal toen hij besliste om 25.000 voornamelijk Syrische vluchtelingen op te nemen. ‘We’re back’, verklaarde hij namens zijn land aan de wereld.

Zijn voorganger, Stephen Harper van de Conservatieve Partij, had er alles aan gedaan om Canada op Amerikaanse leest te schoeien. Hij had de overheid beknot, het sociaal systeem en de regelgeving afgebouwd en de belastingen verlaagd. Dat beleid heeft Trudeau grotendeels omgekeerd. Onder hem werd het sociale vangnet aanzienlijk uitgebreid, er kwamen weer meer overheidsinvesteringen.

Heeft de Canadese superman zich misrekend? 'Justin Trudeau is veel glitter en weinig goud'

Maar er zijn gaten. De inflatie werd een probleem, huizen werden onbetaalbaar of onvindbaar. De premier zocht op allerlei manieren toenadering tot de noodlijdende, vaak geïsoleerde oorspronkelijke bevolking van Canada (first nations), maar op cruciale punten schoten zijn maatregelen tekort. Tientallen autochtone gemeenschappen hebben, ondanks beloften van intussen twee regeringen-Trudeau, nog altijd geen zuiver drinkwater. Dat drinkwater belooft hij nu tijdens zijn derde regering.

Daar stonden andere maatregelen tegenover. In 2019 kondigde Trudeau tijdens de campagne een kampeersubsidie aan. Die zou jonge, onbemiddelde Canadezen moeten aanzetten om hun tenten op te slaan in de Canadese wildernis. Mede door covid-19 zijn de fondsen die daarvoor waren vrijgemaakt amper aangesproken. De teneur bij de oppositie is: het is vaak meer glitter dan goud bij Trudeau.

Slecht milieurapport

De kersverse regering Trudeau werkte actief mee aan de milieuakkoorden van Parijs. Er kwam een vervuilingsbelasting in Canada, een verbod op eenmalig gebruikt plastic. Tegelijk behield Trudeau de subsidies voor de oliesector en gaf hij zijn volle steun aan de betwiste Keystone XL-pijplijn, die uiteindelijk door Joe Biden naar de prullenmand werd verwezen.

Onder zijn leiding was Canada op milieugebied het slechtst presterende land van de G7, en het enige land van de G7 dat sinds 2015 een toename van de uitstoot van broeikasgassen kende. Tijdens het debat legde Trudeau de schuld daarvoor bij de regering van Stephen Harper. Hij zei ook dat Canada op langere termijn wél op weg is om de milieudoelstellingen te halen.

Na de eerste golf asielzoekers uit Syrië viel Canada terug op veel lagere aantallen. Onder Trudeau viel de ontwikkelingssamenwerking terug tot het laagste niveau sinds de jaren zestig (met 0,26 procent van het bbp).

De voorzitter van de kleine en verdeelde Groene Partij, Annamie Paul, herinnerde de kiezers er tijdens het debat aan hoeveel vrouwelijke ministers onder ‘feminist’ Trudeau ontslag genomen hadden of afgedankt waren. ‘Jij bent geen feminist’, zei Paul. Een van die vrouwen is minister van Justitie Jody Wilson- Raybould, die onder druk was gezet om een corruptieproces tegen multinational SNC-Lavalin te blokkeren. De zaak kostte Trudeau mogelijk de meerderheid tijdens de verkiezingen van 2019. Toen bleef zijn partij wel de grootste.

Dit keer ligt alles nog open. Trudeau is een bedreven campagnevoerder, en in het Canadese kiessysteem betekent een voorsprong in stempercentage niet altijd een voorsprong in zetels – in 2019 werd de Liberale Partij de grootste qua zetels met minder stemmen dan de Conservatieve Partij. Door de regionale verschillen en het onzekere resultaat van het regionalistische Bloc Québécois is de uitslag moeilijk te voorspellen. Wel is zeker dat het er voor Trudeau minder goed uitziet dan voor 15 augustus.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content