‘Donald Trump verschaft met zijn eisen en dreigementen de EU ook een ongewenste maar effectieve dienst: hij dwingt ons te bepalen wat we zélf willen zijn’, schrijft europarlementslid Wouter Beke. Vandaag is het de verjaardag van de Amerikaanse president. In Washington wordt ook een grote militaire parade gehouden.
Op zaterdag 19 mei 1962 zong Marilyn Monroe een zwoel “Happy Birthday, Mr. President” voor John F. Kennedy. Het moment stond symbool voor een Amerika dat bruggen bouwde, geen muren; een bondgenoot die Europa inspireerde in plaats van afvallig te zijn. Het was een wereld waarin de absurditeiten van Trump zouden klinken als een Hollywoodscenario, ondenkbaar, bijna grotesk.
Vandaag is het 14 juni 2025 en Donald Trump blaast 79 kaarsjes uit. De vraag is: wie durft nog mee te zingen? Elon Musk alvast niet. De twee leverden onlangs nog een openbaar moddergevecht; Trump dreigde zelfs overheidscontracten met SpaceX en Starlink stop te zetten nadat Musk zijn nieuwe belasting- en tariefplannen “een wansmakelijke schuldenbom” noemde en Trump er mee van beschuldigde betrokken te zijn in het Epstein seksschandaal met minderjarigen.
Het machtsvertoon in Los Angeles tart elke verbeelding, terwijl de economische groei in de Verenigde Staten als Trumps goedkeuringscijfers stevig onderuitgaan.
Netanyahu misschien, want nu Israël een grootschalige aanval op Iran uitvoert, is de grote vraag: hoe reageert Donald Trump en wat zijn de consequenties van zijn reactie voor de rest van de wereld?
Het verjaardagsbanket oogt steeds meer als een stoelendans: wie blijft, wie haakt af, en vooral: wat betekent dit voor Europa?
De NAVO-top eind juni wordt een belangrijke test. Trumps eis dat alle NAVO-partners 5 % van hun bbp aan defensie besteden, klinkt vooral als een cadeau voor de jarige zelf: groot, schitterend verpakt, maar onmogelijk door de voordeur te krijgen. Toch verklaarden de meeste bondgenoten, onder stevige Amerikaanse druk, al “in principe” hun steun.
Voor wie vandaag al onder de huidige 2 %-norm kreunt, is dit een vergiftigd geschenk: iedereen beseft dat het moet, maar de haalbaarheid voor een land als België wordt terecht in vraag gesteld. Inzetten op realistische doelstellingen en een duidelijk tijdspad is voor hen essentieel.
“Ich bin ein Berliner”, zei Kennedy. Hij gebruikte woorden om muren af te breken. Trump gebruikt ze om muren op te trekken. Trump is een man van muren: tariefmuren tussen landen, muren tussen mensen en binnenkort ook hoge budgetmuren in Europese lidstaten. Die muurmentaliteit beperkt zich niet tot defensie, maar doordringt ook zijn handelsbeleid. De voorbije maanden kondigde Trump hoge importtarieven op álle EU-goederen aan om ze na een stevig signaal van de beurzen en een telefoontje van Ursula von der Leyen tot 9 juli uit te stellen.
Met de woorden “the European Union was formed to screw the United States” toonde Trump recent nog hoe hij kijkt naar de EU. De Unie als profiteur. Zowel qua veiligheid als in de handelsoorlog wil Trump rechttrekken wat volgens hem is scheefgegroeid. Defensie-uitgaven moeten naar de Amerikaanse economie stromen, een handelsdeal kan wellicht enkel op zijn voorwaarden. Wie profiteert eigenlijk van wie? En wat betekent samenwerking nog als ze telkens opnieuw wordt ingeruild voor onderhandelingstactiek en dreigementen?
Met zijn ‘Grievance Doctrine’ doet Prof Richard Baldwin een poging om de ratio van Trump te omschrijven. Wie zijn beleid baseert op een mythe van verraad, vernedering en verval, bekijkt handel en veiligheid niet vanuit een economische logica, maar vanuit wraak. Economisch gezien zitten Trumps tarieven vol tegenstrijdigheden, maar binnen deze emotionele logica – waarin de Verenigde Staten zijn trots moet herwinnen en anderen ‘moeten betalen’, vallen ze perfect te begrijpen.
Niemand ontkent nog dat Europa te lang van het veiligheidsdividend heeft geprofiteerd of dat Europese regelgeving verregaande impact kan hebben op Amerikaanse bedrijven, maar wie voortdurend de spelregels verandert, verandert de relatie. Wie dacht dat handel en veiligheid aparte dossiers zijn, ziet hoe ze bij Trump in één explosieve cocktail verdwijnen.
Toch brengt deze verjaardag ook een lichtpuntje. Trump verschaft met zijn eisen en dreigementen de EU ook een ongewenste maar effectieve dienst: hij dwingt ons te bepalen wat we zélf willen zijn. Zullen we blijven wachten tot de volgende tweet onze agenda bepaalt, of kiezen we voor onze eigen koers? Een koers van strategische autonomie, met voldoende investeringen in defensie, binnen een sterk Europees industrieel ecosysteem en onder een gezamenlijke Europese strategie.
Blijven we hangen in de slachtofferrol tegenover Trumps absurde tarieven, of kiezen we eindelijk voor een assertief, toekomstgericht handelsbeleid, gebaseerd op de sterktes van onze eigen interne markt en gericht op een brede waaier van internationale partners? En ja, daar hoort naast de VS ook India, Indonesië of, als het op eerlijke standaarden gestoeld is, Mercosur bij. Europa moet stilaan beseffen voor welke opdracht ze staat: haar eigen inwoners beschermen, zonder ons af te schermen van de rest van de wereld.
Meneer Trump, gefeliciteerd. Uw verjaardag herinnert ons eraan hoezeer de wereld veranderd is sinds Marilyn Monroe. U leert ons dat vriendschap geen zekerheid biedt. Dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. Dat politiek niet steeds de economische logica volgt. En u laat zien dat muren – of ze nu uit beton, woorden of percentages bestaan – vooral de bouwer zelf isoleren van de rest van de wereld.
Op uw gezondheid dus. En op een Europa dat, net als Kennedy destijds, gelooft in bruggen. Mocht u tóch nog iemand zoeken die “Happy Birthday” zingt: we sturen graag een Europees koortje. Maar dan wel met een nieuw refrein: “Tear down the wall!”