Europese leiders eensgezind naar top over Brexit
Amper een maand na de Britse activering van artikel 50 zullen de Europese leiders de globale richtsnoeren van de Brexit goedkeuren.
De Europese Unie komt verenigd aan de start van de Brexit-onderhandelingen. Dat signaal willen de Europese staatshoofden en regeringsleiders naar de andere kant van het Kanaal sturen wanneer ze zaterdag in Brussel bijeenkomen om hun standpunten voor de onderhandelingen over het vertrek van Groot-Brittannië vast te leggen.
Na het historische referendum van juni 2016 kostte het de Brexiteers negen maanden om de toekomst van hun land buiten de Europese Unie enigszins in kaart te brengen en de uitstapprocedure formeel op gang te trekken. De Europeanen hebben hun huiswerk sneller klaar. Amper een maand na de Britse activering van artikel 50 zullen de leiders zaterdag de globale richtsnoeren goedkeuren. Die worden vervolgens op 22 mei in een gedetailleerd onderhandelingsmandaat gegoten. Her en der hebben diplomaten de standpunten nog wat aangescherpt, maar zowel in de hoofdsteden als in de Europese instellingen bleek er de voorbije weken brede steun voor de voorstellen die Europees president Donald Tusk eind maart op tafel legde. Zware discussies worden er zaterdag dan ook niet meer verwacht. “Dit is eerder uniek en dat zullen we zo houden. De Europese Unie zal verenigd blijven en als één blok optreden”, zei een Europese topfunctionaris vrijdag.
Uitgangspunt van de 27 staatshoofden en regeringsleiders is dat de onderhandelingen gefaseerd zullen verlopen. Eerst moeten de voorwaarden van de boedelscheiding aangesneden worden. En pas als die gesprekken “voldoende vooruitgang” hebben opgeleverd, kunnen de toekomstige relaties bekeken worden. Voor de Britse premier Theresa May is dat een streep door de rekening. Downing Street had immers gehoopt ook meteen gesprekken over een handelsakkoord te lanceren.
Factuur van 60 miljard
Het lot van de drie miljoen EU-burgers in Groot-Brittannië en ruim één miljoen Britten op het vasteland is één van de eerste knopen die ontward moeten worden. Wat met hun verblijfsrecht? Toegang tot de arbeidsmarkt? Pensioen? Ziekteverzekering? Beide partijen willen zo snel mogelijk wederzijdse garanties over het behoud van rechten afspreken, met soepele en eenvoudige procedures.
Een tweede knoop is de afwikkeling van allerhande financiële engagementen die de Britten tijdens hun lidmaatschap hebben aangegaan. Er wordt gesproken over een factuur van 60 miljard euro. Voor vele regeringen, die door de Brexit geconfronteerd worden met een gat van meer dan tien miljard euro in de Europese begroting, gaat het om een cruciale kwestie. “Ik heb nettobetalers en -ontvangers nooit zo nauw zien samenwerken”, aldus de topfunctionaris.
Europese eendracht is doorgaans ver te zoeken wanneer er beslist moet worden over de locatie van een Europees agentschap. België en vele andere lidstaten staan te trappelen om één van de twee agentschappen uit Londen over te nemen. Om het interne getouwtrek wat te kaderen, willen Tusk en Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker in juni een akkoord bereiken over een procedure met toewijzingscriteria. Dat debat wordt zaterdag al op gang getrapt.
Ierse kwestie
De Ierse kwestie staat ook prominent op de onderhandelingsagenda voor de eerste maanden. Hoewel de Britten nooit deel uitmaakten van de Schengenzone, bestaat er momenteel een quasi grenzenloze gemeenschappelijke ruimte op het Ierse eiland. Na de Brexit zal er plots een Europese buitengrens ontstaan aan de grens tussen de lidstaat Ierland en Noord-Ierland. Er zullen creatieve en flexibele oplossingen gevonden moeten worden om een “harde grens” te vermijden.
Maar hoe ver moeten de onderhandelingen over die en andere aspecten van de boedelscheiding gevorderd zijn vooraleer er gepraat kan worden over een handelsakkoord en de toekomstige samenwerking op andere domeinen, zoals veiligheid en terrorismebestrijding? Het is één van de zaken waarover de leiders van gedachten zullen wisselen. Europese bronnen gaan ervan uit dat die tweede fase in het meest optimistische scenario nog dit jaar ingeluid kan worden. Sowieso is het tijdskader bijzonder strak voor het titanenwerk dat de onderhandelaars moeten verrichten. Immers, de echte onderhandelingen kunnen pas na de vervroegde Britse verkiezingen van 8 juni op gang getrokken worden.
Tegen eind volgend jaar moet het werk klaar zijn, want het akkoord moet nu eenmaal nog in diverse cenakels goedgekeurd worden en op 29 maart 2019 valt onherroepelijk het doek over het Britse lidmaatschap. Veel eer valt er volgens de Europese topfunctionaris niet te rapen. “Het is een proces met enkel verliezers. Het gaat erom de schade te beperken.”