Als Europa de Russische tegoeden gebruikt voor Oekraïne, is dat een casus belli, stelde de voormalige Russische president Dmitri Medvedev vanochtend. De lijst bedreigingen en beledigingen die de voormalige Russische president de voorbije jaren op het Westen losliet, is ondertussen eindeloos. Welke strategie zit daarachter?
‘Als de gestoorde EU Russische tegoeden steelt voor een ‘reparatielening’, kunnen we dat zien als een casus belli met alle relevante implicaties voor Brussels & Co. Dan moeten deze fondsen niet via de rechtbank terugbetaald worden, maar als echte schadevergoeding in natura door de verslagen vijanden van Rusland.’
Het is even voor half tien ‘s ochtends in Moskou wanneer voormalig Russisch president Dmitri Medvedev de EU (en eigenlijk ook België) aanschrijft via X (het voormalige Twitter) en Telegram. Het dreigement is niet mis te verstaan: als België (dus eigenlijk de EU) het aandurft om de bevroren tegoeden te gebruiken, kan dat tot een oorlog met Rusland leiden. En die oorlog zal Rusland winnen, aldus Medvedev.
Rotte leverworst
Medvedevs grofgebekte en vaak ronduit bizarre communicatie is een fenomeen dat ondertussen vooral op schouderophalen wordt onthaald. Vóór het begin van de grootschalige invasie verschilde Medvedevs online communicatie in weinig van hoe de doorsnee bestuurder met zijn publiek communiceerde – zelfs eerder aan de saaie kant.
Enkele weken na het begin van de grootschalige invasie is de toon in Medvedevs communicatie helemaal omgeslagen. Plots grossiert de voormalige president in ordinaire scheldpartijen. In juni 2022 stelde hij dat hij ‘westerlingen haat’. Zelensky is volgens Medvedev een ‘bloeddorstige clown’. Voormalig Duits kanselier Olaf Scholz noemde hij een ‘rotte leverworst’. Belgisch defensieminister Theo Francken werd eind oktober nog ‘een imbeciel’ genoemd. Eind september bedreigde hij Europa met nucleaire oorlog.
Het is niet dat Medvedevs grofgebektheid volledig nieuw is. Als president vergeleek hij Aleksej Navalny, toen nog een kritische blogger die de corruptie bij Poetins partij Verenigd Rusland aanklaagde, in 2011 nog met ‘een schaap dat in de mond wordt geneukt’. Dat bericht werd na een halfuurtje evenwel verwijderd. Nu lijken de berichten er net op uit om maximaal te shockeren.
Van iPhone naar verschoppeling
De politieke metamorfose die Medvedev de voorbije jaren onderging, is spectaculair. Als president cultiveerde hij nog de reputatie een liberaalgezinde vernieuwer te zijn. Hij pakte uit met de nieuwste iPhone, probeerde een Russisch Silicon Valley op te richten (dat uiteraard door corruptie werd geplaagd), zocht tevergeefs toenadering tot de Amerikaanse president Barack Obama. ‘Vrijheid is beter dan onvrijheid’, stelde Medvedev tijdens zijn presidentschap – aan de Russen om de raden wie of wat hij met ‘onvrijheid’ doelde.
In zijn vierde jaar deelde Vladimir Poetin, die tijdens Medvedevs presidentschap premier was geworden, mee dat Poetin in 2012 opnieuw president zou worden. Poetin en Medvedev verschenen samen op de staatstelevisie, waarbij Medvedev aankondigde dat ze ‘samen’ de beslissing hadden genomen dat het beter zou zijn als Poetin opnieuw kandidaat zou zijn. Medvedev werd opnieuw premier. Dat is in zekere zin de meest ondankbare job binnen het Russische systeem: ondergeschikt aan de presidentiële administratie, maar de schietschijf voor alles wat mis gaat.
De doorsnee socialemediagebruiker weet uiteraard niet dat Medvedev in Rusland zelf nauwelijks ernstiger wordt genomen dan Donald Duck.
In januari 2020 werd de uiterst onpopulaire Medvedev aan de kant geschoven als premier. Als troostprijs kreeg hij het vicevoorzitterschap van de Russische Veiligheidsraad – een positie die volgens de statuten van die organisatie niet eens bestaat. De leiders van het Russische veiligheidsapparaat vinden Medvedev een slappeling. Medvedevs liberale neigingen als president hebben volgens hen het regime op de rand van de afgrond gebracht. Sinds zijn ontslag nam niemand hem nog ernstig. Medvedev was een verschoppeling, wiens politieke carrière op een dood spoor zat.
Ruslands bekendste cartoonist op de vlucht: ‘Ik ben het kotsbeu om Poetin te tekenen’
Dronken doorstart
De grootschalige invasie heeft Medvedev op een vreemde manier een doorstart gegeven. Aanvankelijk werden de berichten weggezet als dronkenmansgebral – al tijdens zijn premierschap waren de geruchten over Medvedevs drankgebruik hardnekkig. Die verklaring lijkt evenwel onwaarschijnlijk. Qua interpunctie, grammatica en spelling zijn Medvedevs boodschappen verbazend correct.
De berichten leken vooral een manier om zichzelf onschadelijk te maken. In de beginmaanden van de oorlog was er binnen de Russische bestuurlijke elite heel wat ongenoegen over de beslissing om ten oorlog te gaan. In een autoritair systeem, waar de grote baas altijd angstvallig achteromkijkt, bestaat dan de vrees dat er gegadigden zijn om Poetins plek over te nemen.
Door zichzelf te presenteren als een grofgebekte, genocide aanmoedigende paljas, leek Medvedev vooral aan Poetin duidelijk te willen maken dat hij zelf geen ambities koesterde om hem ten val te brengen. Medvedevs voornaamste talent was altijd al dat hij voor niemand ooit een echte bedreiging leek. In die loyaliteitstest is hij opmerkelijk goed geslaagd. Hij heeft nog steeds toegang tot Poetin – in de Russische politiek het hoogst mogelijke goed.
Von der Leyen zet De Wever klem in dossier bevroren Russische tegoeden
Afleidingsmanoeuvre
Ondertussen lijkt het doel van Medvedevs communicatie te zijn veranderd. Het is duidelijk dat zowat alle berichten voor buitenlands gebruik zijn. Het bericht van vanochtend, waarin Medvedev het gebruik van de bevroren tegoeden een ‘casus belli’ noemde, werd eerst in het Engels gepost op X, en daarna pas op zijn Russischtalige Telegramkanaal.
Medvedevs account lijkt tegenwoordig vooral ingezet te worden als een instrument van psychologische oorlogsvoering. De brutaliteit en platvloersheid van zijn interventies worden gretig opgepikt door internationale media. Zelfs als de bedreigingen zelf te gekunsteld en onnozel overkomen, is het nog steeds nieuws als de voormalige president van de grootste kernmacht ter wereld dreigt met een armageddon. Het is een manier om de aandacht af te leiden en te verdelen. Dat de doorsnee socialemediagebruiker uiteraard niet weet dat Medvedev in Rusland nauwelijks ernstiger wordt genomen dan Donald Duck, is daarbij handig meegenomen.
Tegelijk heeft Medvedevs account wel degelijk een soort signaalfunctie. Zoals vooraanstaand Sovjethistoricus Sergey Radchenko onlangs suggereerde, is het duidelijk dat dit soort communicatie in het huidige systeem onmogelijk is zonder fiat vanuit het Kremlin. Zelfs als we die bedreigingen niet letterlijk moeten nemen, kunnen ze wel fungeren als barometer.
Het is een strategie die Vladimir Poetin van in het prille begin van zijn heerschappij toepast: zichzelf voorstellen als de redelijke gesprekspartner die de ‘echte’ haviken afhoudt.
Het is een van de strategieën die Vladimir Poetin van in het prille begin van zijn heerschappij toepast: zichzelf voorstellen als de redelijke gesprekspartner die de ‘echte’ haviken afhoudt. Het is een idee dat zelfs na Poetins terugkeer naar het presidentschap in 2012 verrassend breed gedeeld werd binnen de Russische liberale oppositie: misschien is Poetin de slechtste nog niet.
Dat lijkt, hoe gek het ook mag klinken na bijna vier jaar verwoestende oorlog, ook de stille boodschap van Medvedevs al dan niet dronken geraaskal te zijn: wie weet wordt de volgende Russische president écht een bloeddorstige gek.
Komen er energiedeals tussen Rusland en de VS? ‘Dit is kennelijk hoe Trump de wereld ziet’
