Op 300 kilometer van de Servische hoofdstad Belgrado deden journalisten van het lokale nieuwsportaal FAR een onderzoek naar de burgemeester van Dimitrovgrad. Gevolg? De journalisten zelf werden onder druk gezet en bespioneerd. Journalistencollectief Forbidden Stories – waar Knack mee samenwerkt – bundelde de krachten om hun onderzoek verder te zetten, en publiceert nu hun bevindingen over belangenconflicten en controversiële gunningen van overheidsopdrachten in het Servische stadje.
In één oogopslag
● Een journalist van het Servische nieuwsportaal FAR werd bespioneerd door cybersurveillance-software terwijl hij onderzoek deed naar vermeende corruptie in Dimitrovgrad.
● Volgens documenten die we konden inkijken, lijken openbare aanbestedingen zo te zijn opgesteld dat een bouwbedrijf gelinkt aan de burgemeester van het stadje bevoordeeld werd.
● We onthullen de banden tussen de burgemeester van Dimitrovgrad en de bedrijven rond de kliniek waar hij is tewerkgesteld – met mogelijk potentiële belangenconflicten.
Op 15 maart vond in Servië de grootste demonstratie in decennia plaats. Terwijl de anticorruptieslogans nog nagalmen in de straten van Belgrado, woedt er in het zuidoosten van het land een stille strijd. In Dimitrovgrad, een stadje met 8000 inwoners op 300 kilometer van de hoofdstad, werden lokale journalisten van nieuwsportaal FAR het doelwit van een onwaarschijnlijke destabilisatiecampagne.
Serviërs op straat tegen corruptie
De dood van 16 mensen in het Servische Novi Sad, waar in november de overkapping van het station instortte, leidde in Servië tot een ongeziene nationale anticorruptiebeweging. Door vermoedens van malversaties rond het overheidscontract over de overkapping werd het ongeval een symbool voor de corruptie in het land. Serviërs trokken massaal de straat op.
Hoewel de Serviërs hadden gehoopt op wat ademruimte na de val van dictator Slobodan Milošević in 2000, maakte één man al snel een einde aan hun ijdele hoop. Zijn naam: Aleksandar Vučić, minister van Informatie onder Milošević eind jaren negentig.
Vučić, die momenteel bezig is aan zijn tweede termijn als president, heeft zowel de oppositie als de media onder druk gezet. Sinds zijn aantreden is Servië 44 plaatsen gezakt op de persvrijheid-index van Reporters Without Borders, en 27 plaatsen op de corruptieperceptie-index van Transparency International.
Die daling is volgens een rapport van het Europees Parlement uit 2022 te wijten aan het ‘misbruik dat de regerende meerderheid maakt van de media om oneerlijke politieke voordelen te behalen, politieke tegenstanders aan te vallen en desinformatiecampagnes te voeren’.
De vele petten van de burgemeester
In tegenstelling tot het drama in Novi Sad is er in Dimitrovgrad, een klein stadje aan de Bulgaarse grens, niemand omgekomen. Maar ook hier staan twijfels over de gunning van overheidsopdrachten centraal in de spanningen tussen de lokale redactie van het nieuwsportaal FAR en burgemeester Vladica Dimitrov. Deze apparatsjik van de SNS – de partij van Aleksandar Vučić – is al negen jaar in functie en heeft FAR herhaaldelijk aangevallen.
De aandacht van FAR voor burgemeester Dimitrov werd getrokken door een gloednieuw gebouw van vier verdiepingen in een vervallen straat in de naburige gemeente Pirot. Het gebouw huisvest een privékliniek met geavanceerde apparatuur waar tientallen specialisten aan de slag zijn. Onder hen een radioloog met de naam… Vladica Dimitrov. Het is precies die dubbele functie die de journalisten van FAR ertoe aanzette om de activiteiten van Dimitrov verder te onderzoeken.
Spionageroman
Journalist Slaviša Milanov en zijn FAR-collega’s focusten zich op de kleine kring personen en bedrijven rond Dimitrov. Onder de belangrijkste aandeelhouders van Deva Med Group, eigenaar van de uitrusting van de kliniek, bevinden zich Goran Denčić, eigenaar van het gebouw, en Snezana Mitic, de schoonzus van de burgemeester.
Nevena Denčić, de partner van Goran Denčić, is dan weer mede-eigenaar van het bouwbedrijf Drumovi A&D, een lokaal bedrijf dat heel wat aanbestedingen heeft binnengehaald. Het echtpaar Denčić profiteert dus van overheidscontracten uit de regio rond Dimitrovgrad en is tegelijkertijd eigenaar van het gebouw en de apparatuur van de instelling waar de burgemeester van de gemeente als radioloog werkt.
Het zorgcentrum, gebouwd door Drumovi A&D, wordt geleid door Maja Cvitanovic Vujanovic, die in 2019 in dienst trad op het stadhuis van Dimitrovgrad. In het team zit ook Vanja Dimitrov, gynaecoloog-verloskundige én partner van de burgemeester van Dimitrovgrad.
De spionagesoftware NoviSpy werd ontdekt nadat journalist Slaviša Milanov had achterhaald dat de wifi en mobiele data van zijn telefoon tijdens een politieverhoor waren afgesloten.
Ondanks deze opmerkelijke aanwijzingen veranderde het FAR-onderzoek begin 2024 in een ware spionageroman, waardoor de lokale media hun bevindingen niet konden publiceren. Forbidden Stories ging vervolgens ter plaatse, om het onderzoek voort te zetten samen met journalisten van FAR.
NoviSpy
Op een zonnige ochtend eind maart rijdt journalist Slaviša Milanov langs de werven in Dimitrovgrad waar Drumovi A&D aan de slag is, het bouwbedrijf dat nauw verwant zou zijn aan de burgemeester en de privékliniek. Hier een stuk trottoir dat haastig is gerenoveerd, daar een weg waarvan de randen afbrokkelen… de lokale journalist kent de heuvelachtige omgeving op zijn duimpje.
Milanov reed met dezelfde auto toen hij in februari 2024 door de politie werd gecontroleerd en vervolgens naar het politiebureau begeleid. Terwijl agenten hem uitgebreid ondervroegen over zijn journalistieke activiteiten, werd er spyware op zijn smartphone geïnstalleerd. Met die spionagesoftware kunnen versleutelde berichten, persoonlijke foto’s en namen van bronnen worden onderschept. Met inbegrip van bronnen over de banden tussen de burgemeester en de kliniek in Pirot.
De software, NoviSpy genaamd, werd ontdekt door experts van het Security Lab van Amnesty International, nadat Slaviša had gemerkt dat de wifi en mobiele data van zijn telefoon tijdens het politieverhoor waren afgesloten.
In een rapport verwijst Amnesty naar linken tussen NoviSpy en de Servische inlichtingendienst BIA, waardoor een ‘duidelijke toeschrijving van deze spywarefamilie en -campagne aan de BIA’ mogelijk zou zijn. De BIA en Servische overheidsinstanties, gecontacteerd door Forbidden Stories, reageerden niet op onze vragen om commentaar.
En het bleef niet bij die hacking. In februari 2025 werd Sergej Ivanov, een collega van Milanov, door de burgemeester van Dimitrovgrad publiekelijk beschuldigd van poging tot omkoping van lokale verkozenen. De journalist heeft daarover inmiddels klacht ingediend.
Concurrenten uitgesloten
Voor Milanov en zijn collega’s is al die animositeit het resultaat van hun onderzoekswerk rond de praktijken van de burgemeester. Ze zijn ervan overtuigd dat overheidsopdrachten al jarenlang zo worden opgesteld dat Drumovi A&D wordt bevoordeeld en alle potentiële concurrenten worden uitgesloten.
Er is een web van belangen ontstaan: de burgemeester en zijn vrouw werken in de kliniek die gelieerd is aan de schoonzus van de burgemeester en waarbij het echtpaar Denčić, ook mede-eigenaar van Drumovi A&D, betrokken is.
Volgens berekeningen van FAR en Forbidden Stories hebben Drumovi A&D en zijn partners 58 publieke opdrachten binnengehaald, voor een totaalbedrag van ongeveer 6 miljoen euro. Alleen al in Dimitrovgrad hebben het bedrijf en zijn partners 1,7 miljoen euro gekregen sinds 2021. In 40 procent van de verworven aanbestedingen waren Drumovi A&D en zijn partners de enige kandidaten.
‘Dat betekent dat de criteria voor de gunning van de opdracht waarschijnlijk op maat zijn gemaakt voor een specifieke kandidaat’, zegt Rastko Naumov, een Servische advocaat gespecialiseerd in overheidsopdrachten.
In 40 procent van de binnengehaalde aanbestedingen waren Drumovi A&D en zijn partners de enige kandidaten.
Asfaltproductie
De praktijk wordt bevestigd in een aanbesteding die de stad eind 2023 uitschreef voor de renovatie van de Maršala Tita-straat, in een voorstad van Dimitrovgrad. Onder de technische criteria die de stad vooropstelde, waren er enkele met betrekking tot de asfaltproductiecapaciteit van de kandidaten. Dat riep vragen op bij Kubiktrans Plus, een andere concurrent van Drumovi A&D.
Het bedrijf tekende beroep aan bij de bevoegde commissie. Forbidden Stories kon de tekst inkijken. ‘Slechts één fabrikant binnen een straal van 70 km voldeed aan de vereiste capaciteit, wat tot een monopoliepositie zou kunnen leiden’, klinkt het.
De criteria in de aanbesteding zouden ‘een indicatie kunnen zijn van corruptie en illegale afspraken tussen de overheid en het kandidaat-bedrijf’, aldus advocaat Rastko Naumov. Maar de stad veegde de verdenkingen van tafel in haar antwoord op het administratief beroep, en beriep zich op ‘slechte ervaringen’ uit het verleden om de criteria te rechtvaardigen.
Na de afwijzing van het beroep van Kubiktrans Plus stelde slechts één bedrijf zich kandidaat voor de overheidsopdracht ter waarde van meer dan 340.000 euro: Drumovi A&D. De kosten van de werkzaamheden zullen uiteindelijk meer dan 480.000 euro bedragen, nadat het gemeentebestuur om extra werkzaamheden heeft gevraagd.
Burgemeester ontkent
De burgemeester van Dimitrovgrad reageert dat er ‘geen enkele overeenkomst bestaat om iemand te bevoordelen bij de gunning van overheidsopdrachten.’
Wat betreft zijn banden met de kliniek in Pirot, hebben de burgemeester en Goran Denčić, via zijn bedrijf Deva Med Group, dezelfde verdedigingslinie. Het bedrijf laat Forbidden Stories weten dat ‘de poliklinieken die in hetzelfde gebouw als de Deva Med-groep zijn gevestigd, [afzonderlijke ondernemingen] zijn en geen eigendomsbanden hebben met de groep’ en dat Deva Med Group ‘geen zakelijke relatie heeft met het bedrijf Drumovi A&D, noch met de gemeente Dimitrovgrad’. De twee vermelde poliklinieken zelf reageerden niet op onze vragen.
Burgemeester Vladica Dimitrov ziet het als een ‘aantrekkelijke kans voor alle artsen, ook voor ons, die volgens de wet absoluut dezelfde rechten hebben als anderen.’
Mobiele telefoon
Slaviša Milanov gelooft dat de huidige anticorruptie-beweging in Servië de mentaliteit al heeft veranderd, ook in zijn stad. Als bewijs wijst hij op de anticorruptiedemonstraties die sinds het begin van het jaar ook in Dimitrovgrad plaatsvinden.
Terwijl hij met ons praat, tikt hij mechanisch op zijn mobiele telefoon. Sinds hij het slachtoffer werd van hacking, moest hij een nieuwe telefoon kopen, een smartphone die door cyberbeveiligingsexperts is gecontroleerd en goedgekeurd. Een teken dat journalisten die onderzoek doen naar corruptie in Dimitrovgrad, net als in de rest van Servië, op hun hoede moeten blijven.
Vertaling en bewerking: Kristof Clerix / Meer info? www.forbiddenstories.org