Nadat de afgelopen nacht verschillende Russische drones boven Polen werden neergehaald, staan de zenuwen binnen de NAVO uiterst gespannen. ‘Dit is het enige mogelijke antwoord’, zegt Joris Van Bladel, expert aan het Egmontinstituut.
Sinds Polen en Oekraïne het voorbije jaar ruzieden over de import van Oekraïens graan, circuleert in Kiev een mop. Die gaat als volgt: Polen zal Russische raketten en drones pas neerschieten wanneer het denkt dat ze Oekraïens graan vervoeren.
Aan die mop kwam de voorbije nacht een officieus einde. Volgens het Poolse leger drong ‘een tiental objecten’ het Poolse luchtruim binnen. Verschillende Russische drones zouden tientallen kilometers diep op Pools grondgebied zijn doorgedrongen. Meerdere drones zijn volgens de Poolse luchtmacht neergeschoten. Een van de drones zou neergestort zijn op het dak van een woning in Wyryki, op een tiental kilometer van de Belarussische grens. Het luchtverkeer boven Polen werd vanaf 7.30 uur weer hervat.
De Poolse premier Donald Tusk noemde de Russische inval een ‘ongeziene provocatie’ en benadrukte dat Polen klaar is ‘om op elke aanval en provocatie te reageren’. Joris Van Bladel, die het Russisch leger bestudeert bij het Egmontinstituut, is tevreden met de snelle Poolse reactie. ‘Dit is exact hoe we op die Russische speldenprikken moeten reageren. Polen heeft de drones opgemerkt en kordaat gereageerd. De Poolse reactie is het enige mogelijke antwoord, en de enige taal die Rusland begrijpt.’
Militaire manoeuvres
Er waren al eerder incidenten waarbij Russische drones het luchtruim van NAVO-landen als Polen en Roemenië schonden. Daarbij ging het bijna altijd over korte incursies. Deze keer is het duidelijk anders. ‘Het betreft hier niet een verdwaalde drone of een technisch mankement’, zegt Sven Biscop, NAVO-kenner aan het Egmontinstituut. ‘Dit was duidelijk intentioneel. Rusland test ons, het wil zien hoe we reageren.’
De Russische provocatie komt er in aanloop naar Zapad, de militaire oefeningen die Rusland en Belarus vanaf 12 september houden. Die oefeningen, die Rusland voor het begin van de invasie van Oekraïne geregeld hield, vinden evenwel in beperkt formaat plaats – het Russische leger is te druk in Oekraïne om grootschalige oefeningen te houden. Ook Polen houdt deze maand militaire oefeningen. Onder de naam Iron Defender-25 ontplooit Polen tot eind september ongeveer 34.000 troepen.
Er is in deze episode ook een opmerkelijke rol weggelegd voor Belarus. Zo beweert het Belarussische leger dat het Polen en Litouwen gewaarschuwd heeft voor Russische drones die uit koers zijn geraakt. Belarus beweert ook dat het zelf drones heeft neergehaald. De Belarussische dictator Aleksandr Loekasjenko probeert al even de banden met het Westen aan te halen.
Hoe reageert NAVO?
Het Poolse leger benadrukte ook dat bij die reactie onder andere F-35’s van de Nederlandse luchtmacht zijn ingezet. Die toevoeging is niet terloops: het benadrukt dat Polen er niet alleen voorstaat. ‘Eigenlijk kun je niet veel meer doen dan die drones neerschieten’, zegt Biscop. ‘We moeten tonen dat we in staat zijn en bereid om die drones neer te halen.’
‘We moeten een goedkopere oplossing vinden. Nu reageren we op een handvol drones met peperdure gevechtsvliegtuigen en peperdure munitie.’
Polen besloot al Artikel 4 van de NAVO in te roepen, waarbij NAVO-landen samengeroepen worden voor overleg wanneer de territoriale integriteit van de NAVO wordt bedreigd. Voor artikel 5 – het artikel dat stelt dat een militaire aanval op één bondgenoot een aanval is op allen – is de Russische actie waarschijnlijk te laagdrempelig. ‘Het zijn finaal de bondgenoten die beslissen wat als een oorlogsdaad geldt en wat niet’, legt Biscop uit. ‘Die formuleringen zijn opzettelijk ambigue. Die ambiguïteit maakt deel uit van de afschrikking, om een tegenstrever aan te moedigen om niet te veel spelletjes te spelen.’
Asymmetrische oorlog
Van Bladel verwacht dat er tijdens de Zapad-oefeningen nog andere provocaties zullen komen. ‘Het is cruciaal dat de NAVO systematisch blijft antwoorden op dit soort van acties’, benadrukt Van Bladel. ‘Dat is een kwestie van politieke wil. Zijn wij bereid om bij de volgende Russische daden even snel en kordaat te reageren wanneer ons luchtruim wordt geschonden? Of zullen we opnieuw beginnen schipperen als Rusland dit blijft doen?’
Tegelijk stellen dergelijke Russische provocaties de NAVO voor een dilemma. ‘Dit is een enorm goedkope manier om de NAVO te testen’, zegt Van Bladel. ‘De enige manier waarop wij op een handvol goedkope drones kunnen reageren is met peperdure gevechtsvliegtuigen en peperdure munitie. We moeten dringend een goedkopere oplossing vinden om hiermee om te gaan, omdat het op termijn erg duur wordt om hierop te blijven reageren. Dit soort asymmetrie buit Rusland genadeloos uit.’
