Niet de uiterst rechtse en eurosceptische favoriet George Simion, maar wel de prowesterse underdog Nicusor Dan wordt de nieuwe president van Roemenië.
Centrumpoliticus Nicusor Dan (55) wordt de nieuwe president van Roemenië. De prowesterse burgemeester van Boekarest behaalde zondag een kleine 54 procent van de stemmen, zijn eurosceptische en uiterst rechtse tegenstander George Simion (38) moet het met ongeveer 800.000 stemmen minder stellen en kreeg ruim 46 procent. ‘Ik wil u allen verzekeren, zowel degenen die op mij hebben gestemd als degenen die niet op mij hebben gestemd, dat ik alles zal doen wat in mijn macht ligt zodat de Roemeense staat eindelijk de burgers van dit land dient’, zei Dan in zijn overwinningstoespraak, terwijl duizenden mensen in Boekarest samenkwamen om te vieren.
Dan scoorde vooral goed in het centrum en het westen van het land en bij de hoger opgeleide bevolking in steden zoals Boekarest, Cluj en Timisoara. Simion deed het daarentegen beter in het armere zuiden en noordoosten van Roemenië. De Roemeense diaspora in West-Europa – ook die in België – koos overtuigend voor Simion, elders ter wereld trok Dan comfortabel aan het langste eind. Met liefst 64 procent van de stemgerechtigde bevolking kende Roemenië de hoogste opkomst sinds 1996. In vergelijking met de eerste ronde brachten ruim twee miljoen Roemenen meer hun stem uit, waarvan het gros voor Dan koos – al dan niet omdat ze tégen Simion zijn.
‘Vervalsen’
Weinigen die deze uitslag twee weken geleden durfden voorspellen. Na de eerste stemronde leek Simion het presidentschap namelijk niet meer te kunnen ontglippen. Met 41 procent van de stemmen haalde Simion maar liefst 20 procent meer dan tegenkandidaat Dan, die zich profileerde als de onafhankelijke anti-establishmentkandidaat van het centrum. Daarmee deed Simion het veel beter dan de peilingen hadden voorspeld. Bovendien leek de 39-jarige politicus te kunnen rekenen op voldoende kiezers de socialistische regeringspartij PSD en van Viktor Ponta, de oud-premier die min of meer dezelfde standpunten en retoriek als Simion hanteerde.
Naargelang de tweede ronde naderde, liep in de peilingen Dan echter in – die peilingen houden weliswaar geen rekening met de doorgaans Simion gezinde diaspora. Afgelopen woensdag deed Dan het in de peilingen zelfs voor de eerste keer beter. Voor Simion was dat meteen het signaal om te beweren dat er een ‘gecoördineerde poging op het allerhoogste niveau plaatsvond was om de verkiezingen op grootschalige wijze te vervalsen’. Dat beweerde Simion ook op de dag van de eerste ronde, totdat bleek dat hij overtuigend gewonnen had en hij er nadien met geen woord meer over repte. Knack vroeg Simions woordvoerder om uitleg, maar kreeg geen reactie.
Onvrede
Voor populisten zoals Simion, die beweren als enige de wil van ‘het volk’ te vertegenwoordigen, valt een verlies niet uit te leggen. Het verklaart waarom Simion zichzelf al in de vroege avond als winnaar uitriep toen er nauwelijks stemmen geteld waren. Simions nederlaag valt echter aan andere zaken toe te schrijven dan aan vermeende fraude. Eerst en vooral maakte de Roemenen al tijdens de eerste ronde komaf met de traditionele partijen – die verloren meer dan veertig procent en schopten het niet tot in de tweede ronde. Die proteststem, die in de eerste ronde vooral naar Simion ging, nogmaals uiten was met twee overgebleven anti-establishmentkandidaten minder nodig dan voordien.
‘Bovendien maakte Simion in de laatste weken van zijn campagne enkele onnodige fouten’, zegt Ana Nutu van de onafhankelijke Roemeense organisatie Expert Forum. ‘Hij liep van televisiedebatten weg en koos in plaats voor een tournee langs zijn bondgenoten doorheen Europa – ook bij het Vlaams Belang in België. Ook doken er filmpjes op waarin te zien was dat hij voorstak op een luchthaven en dat hij in Londen wegliep van supporters die met hem op de foto wilden. Bovendien steunde Simion de beslissing van Amerikaans president Donald Trump om Roemenië geen gunstiger visaregime meer te geven. Het zijn stuk voor stuk kleine dingen die mensen boos maken.’
Daar hield het niet op. ‘Na Simions verkiezingsoverwinning in de eerste ronde en het daaropvolgende ontslag van de interim-premier reageerden de financiële markten nogal ongerust’, zegt Oana Popescu-Zamfir, voormalig staatssecretaris voor Europese Zaken en hoofd van het GlobalFocus Centre in Boekarest. ‘De Roemeense munt verloor aanzienlijk in waarde ten opzichte van de euro. Voor de eerste keer waren vijf Roemeense lei minder dan één euro waard – een symbolische grens. Veel Roemenen kopen hun appartementen en wagens op afbetaling en voelden de onzekerheid de voorbije weken toenemen. Met Simion als president zou de instabiliteit alleen maar groter worden.’
Beïnvloedingscampagne
Het waren voor Roemenië de tweede presidentsverkiezingen in een half jaar tijd, nadat het Grondwettelijk Hof de eerste ronde in november annuleerde. Dat deed het negenkoppige orgaan wegens aanwijzingen van de inlichtingendiensten dat de verkiezingscampagne op ongeoorloofde wijze zou zijn beïnvloed. De winnaar van de eerste ronde, Calin Georgescu, mocht van het Roemeense kiescollege en het Grondwettelijk Hof ook niet meer deelnemen aan deze presidentsverkiezingen – tegen de uiterst rechtse en pro-Russische politicus lopen een zestal aanklachten wegens onder meer het smeden van een complot en valse aangiften van campagnegeld.
Simion, die ook meedeed in de eerste ronde in november maar slechts op tien procent strandde, profileerde zich tijdens de campagne als de vervanger van Georgescu. Hij hanteerde de slogan Make Romania Great Again en kreeg tijdens de campagne de steun van onder meer de regering-Trump en van Hongaars premier Viktor Orban. Simion beloofde tijdens de campagne om naar het voorbeeld van Elon Musk zo’n 500.000 Roemeense ambtenaren te laten ontslaan en wilde de Roemeense wapenleveringen aan Oekraïne stopzetten. Een van Dans belangrijkste speerpunten is de strijd tegen de corruptie in Roemenië.