Het is maandag 50 jaar geleden dat toenmalig premier Leo Tindemans zijn ‘rapport over de Europese Unie’ heeft gepubliceerd. Hij opende zo de deur voor de Europese Unie zoals we die nu kennen, die evolueerde van een louter economisch project binnen de Europese Economische Gemeenschap naar een meer politieke samenwerking.
“De Europese Unie zal niet de laatste fase zijn van de Europese eenmaking, maar wel een uiterst belangrijke fase waarvoor we de moed moeten hebben om die nu te realiseren.” Zo vatte de CVP’er en overtuigde federalist tijdens een televisietoespraak de grote lijnen van zijn rapport samen, waarvoor hij een jaar geleden de opdracht kreeg van de negen leden van de Europese Economische Gemeenschap (EEG).
De Belgische premier trok voor zijn rapport naar de hoofdsteden van de EEG-landen (België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk) en sprak er met de politieke leiders, bedrijfsleiders en het middenveld. In die tijden van economische en sociale crisis “wankelde het half afgewerkte Europese bouwwerk”, constateerde hij. En de bevolking vroeg zich af of de politieke leiders nog wel bereid waren om “de Europese eenmaking te voltooien”.
Als antwoord daarop stelde het ‘rapport-Tindemans’ geen Europese grondwet voor, maar wel concrete doelstellingen en maatregelen. Kortom, een “kwalitatieve mutatie” van een economische gemeenschap naar een politieke unie.
De christendemocraat hamerde op het belang van een monetaire unie – die uiteindelijk leidde tot de invoering van de euro – en van de uitwerking van een gemeenschappelijk buitenlands en veiligeidsbeleid, “zodat Europa een stem heeft in het concert der naties”. Zo opperde hij een juridische verplichting voor de lidstaten om tot een gemeenschappelijk standpunt te komen, eventueel via een meerderheidsstemming, maar die is er nooit gekomen. Hij pleitte ook voor een Europees wapenagentschap, maar stelde ook dat de Verenigde Staten “tegelijkertijd onze bongenoten, onze partners en soms onze concurrenten zijn”.
Het rapport stelde ook voor om de wetgevende bevoegdheden van het Europees Parlement te versterken, dat op het punt stond om rechtstreeks te worden verkozen, met een initiatiefrecht dat het vandaag nog altijd niet heeft. En hij pleitte voor een “Europa van de burgers” en hun rechten, aangezien “Europa niet alleen van de technocraten mag zijn, of puur economisch”. Hij moedigde de lidstaten bovendien aan om uitwisselingen van studenten aan te moedigen.
Uiteindelijk wordt het rapport-Tindemans beschouwd als een document dat de ideeën en de agenda van de Europese integratie structureert. Verschillende voorstellen werden later overgenomen, vaak onder een andere vorm, terwijl andere geblokkeerd werden door de lidstaten.