Sinds het vertrek van Geert Wilders’ PVV uit de Nederlandse regering staat migratie eens te meer prominent op de agenda. De coalitiepartijen lijken zich nu al te positioneren voor de verkiezingscampagne. ‘Van Nieuw Sociaal Contract valt niets meer te verwachten. Die partij kan beter verdwijnen.’
Niet één, niet twee, maar drie ministers van Asiel en Migratie. Dat is de nogal komieke uitkomst van de kabinetsherschikking in Nederland. Nadat Geert Wilders met zijn Partij Voor de Vrijheid de coalitie afgelopen week had verlaten, hoopten de drie overgebleven partijen allen de nieuwe minister van Asiel en Migratie te mogen leveren. Het is een politieke oplossing die Nederlanders tot voor kort nog voor een Belgenmop hadden gehouden.
‘Het is duidelijk dat de campagne is begonnen’, zucht auteur Joshua Livestro, die als voormalig politiek adviseur voor de VVD de Nederlandse politiek op de voet volgt. ‘Ik stel met grote verbazing vast dat de buitenwereld niet lijkt te bestaan voor rechts in Nederland. En als ze al bestaat, ervaren ze die buitenwereld hoogstens als een bedreiging. En dus wil iedereen de portefeuille van asiel en migratie. Ze willen kennelijk tonen dat ze de buitenwereld aan de landsgrenzen kunnen keren.’
Hoe verklaart u die focus op asiel en migratie, ondanks de grote geopolitieke uitdagingen waar Nederland voor staat?
Joshua Livestro: Wilders heeft er een uitstekende crisis op zitten. Hij is erin geslaagd de breuk te forceren op zijn thema, en hij kreeg vervolgens alle ruimte om in de media zijn boodschap uit te dragen. De andere partijen zijn er niet in geslaagd om hem als een onverantwoordelijke wegloper neer te zetten. Nu moeten ze dus halsoverkop tonen dat het thema migratie ook bij hen veilig is. Het is overigens nog te vroeg om te stellen dat migratie het dominante thema van deze campagne wordt.
‘De andere partijen zijn er niet in geslaagd om Geert Wilders als een onverantwoordelijke wegloper neer te zetten.’
Hoe verklaart u dat Wilders de perceptie zo heeft kunnen keren?
Livestro: Het hele probleem van het afgelopen jaar was natuurlijk dat Wilders voortdurend met plannen kwam die de rechtsstaat ondermijnden, en dat de andere partijen het vooral hinderlijk vonden dat die rechtsstaat hen in de weg stond. Vooral NSC, de partij die nota bene was opgericht om de rechtsstaat te verdedigen, ging daar erg gemakkelijk in mee. En nu gaan die partijen dus mee in de verhaallijn dat Geert Wilders in het uitvoeren van zijn asielplan tegengewerkt werd door de duistere krachten van de rechtsstaat.
Begrijpt u de strategie van VVD-leider Dilan Yesilgöz om Wilders’ beleid te verdedigen? Eigenlijk zegt ze dat de VVD en de PVV min of meer hetzelfde willen.
Livestro: Niemand begrijpt haar strategie. Ik kan alleen maar vaststellen dat de VVD opnieuw heeft besloten om haar partijleider te maken, terwijl ze in de vorige campagne toch enkele strategische blunders van formaat heeft gemaakt. De vraag is of Yesilgöz zelf beseft wat voor schade ze heeft aangericht. Het is vandaag toch evident hoe belangrijk de rechtsstaat is? Kijk naar Amerika, en wat er gebeurt als politici die rechtsstaat afbreken. Dat geeft politici de vrijheid om de rechten van het individu of van minderheden af te breken. Het is de enige verdediging die we hebben tegen willekeur. Het is uiterst verontrustend dat de VVD dat niet lijkt te begrijpen.
Hebt u de indruk dat Yesilgöz Geert Wilders deze keer wel uitsluit als colitiepartner?
Livestro: Het is mijn indruk dat ze hem niet helemaal uitsluit. Ze zegt dat ze waarschijnlijk geen coalitie meer met hem kan sluiten, maar we hebben ondertussen gezien wat haar opmerkingen waard zijn. Yesilgöz, en met haar de VVD, maakt exact dezelfde fout als in de vorige campagne. Als men bij VVD nog iets snapt van politiek, zal men haar op voorhand vervangen.
Wie is Dick Schoof, de man die het Nederlandse kibbelkabinet moet leiden?
Dat lijkt niet te zullen gebeuren.
Livestro: Ik heb de indruk dat binnen de partijtop van VVD gedacht wordt dat deze verkiezingen sowieso verloren zijn. Het is alsof ze haar een zwaard aanreiken waarop ze zichzelf kan storten wanneer de VVD opnieuw achteruit gaat. Want het is duidelijk dat de VVD deze verkiezingen opnieuw zal verliezen.
Bent u verbaasd dat ook Nieuw Sociaal Contract, de partij van de ondertussen vertrokken Pieter Omtzigt, zich zo graag associeert met beleid dat ingaat tegen de rechtsstaat?
Livestro: Van NSC valt niets meer te verwachten. Het zou al knap zijn als ze bij de volgende verkiezing nog een zetel behalen, en we zouden er niets mee opschieten. Die partij kan beter verdwijnen. Het is aan die partij te danken dat een blok van twintig centrumzetels gediend heeft om extreemrechts aan de macht te brengen.
‘We kunnen ons echt geen kabinet meer veroorloven dat alleen wegkijkt en in extreemrechtse oneliners praat.’
Waar zullen de stemmen van NSC naartoe gaan?
Livestro: Die zullen vooral naar het CDA terugkeren, de christendemocratische partij waar de meeste NSC-stemmers vandaan komen. Ook de BBB zal vermoedelijk kiezers verliezen aan het CDA, al zal de schade daar minder groot zijn. Ik vermoed dat ook Frans Timmermans, de partijleider van GroenLinks-PvdA, wel enkele NSC-stemmen zal terughalen.
Waar kijkt u in deze campagne nog naar uit?
Livestro: Ik ben benieuwd wanneer de buitenwereld weer aan bod zal komen. De grote problemen en uitdagingen waarvoor Nederland staat, bevinden zich buiten de landsgrenzen. We kunnen ons echt geen kabinet meer veroorloven dat alleen wegkijkt en in extreemrechtse oneliners praat. Nederland is het afgelopen jaar al in de marge van Europa beland. Nog zo’n kabinet en het wordt echt schadelijk.
Nederlandse politoloog Joost van Spanje: ‘Een aanpassing van het Mensenrechtenverdrag kan de democratie net versterken’