‘Een cruciaal luik van Europese integratie, de Europese Gezondheidsunie, wordt vandaag overschaduwd door het dominante debat over defensie’, schrijft europarlementslid Liesbet Sommen. ‘Het beeld van een aan de kant gezette en verdeelde EU in de huidige internationale conflicten zuigt vandaag alle investeringen en aandacht naar zich toe.’
Zo fundamenteel als gezondheid voor ieder van ons is, hebben we er allemaal belang bij dat de Europese Commissie meer werk maakt van een diepere Europese integratie op dit vlak.
De Hongaarse Commissaris Varhelyi voor Gezondheid, aangesteld voor de extreem-rechtse regering van Orban, is inderdaad totaal afwezig in het publieke debat. Nochtans maakt de internationale context van conflicten en handelsoorlog een versnelling van integratie rond gezondheidszorg noodzakelijk.
Trump als zwaard van Damocles
België is op het vlak van geneesmiddelenindustrie hét Silicon Valley aan de Noordzee: binnen de EU investeert de farmasector in ons land het meest in onderzoek en ontwikkeling per inwoner. Dat leidt niet alleen tot economische groei en jobs maar ook tot toegang tot innovatieve behandelingen voor patiënten. De nakende handelstarieven van Trump dagen dit model stevig uit.
Want de plannen van Trump hebben maar één doel: de investeringen in geneesmiddelenindustrie weglokken van de EU naar de VS. Zijn intentie ten spijt klinken de signalen vanuit de sector alvast niet veelbelovend. Richard Saynor, de topman van het Zwitserse Sandoz, betwijfelt sterk of Trumps tarieven het gewenste resultaat zullen leveren.
Dit hangt als een zwaard van Damocles boven de hele EU. Europa heeft dringend nood aan economische heropleving via innovatie en de farmasector kan daarin een grote rol spelen. Europa was ooit wereldleider in farma-innovatie maar loopt nu achter op de VS en China in R&D-investeringen en nieuwe therapieën: slechts 20% van de nieuwe medicijnen komt nog uit Europa. Trage goedkeuringen, soms beperkende regelplicht en een gebrek aan incentives houden innovatie al jaren in een wurggreep.
Afhankelijk en ongelijk
We zijn als EU bovendien veel te afhankelijk van Aziatische landen voor grondstoffen en afgewerkte geneesmiddelen en lopen in geval van internationale conflicten dus een groot risico op een ongeziene gezondheidscrisis met onze te beperkte strategische autonomie. Het feit dat een andere wereldmacht op een gegeven moment onze toevoer voor de geneesmiddelenindustrie zomaar kan afsnijden, maakt ons enorm kwetsbaar.
De onzekerheid gecreëerd door Trump komt boven op een aantal hardnekkige problemen in de Europese gezondheidszorgsystemen, die niet zozeer te maken hebben met de positie van de farma maar wel met de noden van de patiënt. Te veel Europeanen hebben moeite om noodzakelijke gezondheidszorg te betalen. Te hoge prijzen, een gebrek aan toegang tot een specifieke behandeling of ruis op de lijn tussen gezondheidssystemen van individuele lidstaten maken patiënten kwetsbaar. Daaruit vloeit voort wat we in een eengemaakt Europa moreel niet kunnen aanvaarden: verschillende overlevingskansen voor zelfde ziekte in verschillende lidstaten.
Nood aan financiering voor gezondheid
Al deze issues samen maken dat een verdieping en verbreding van de Europese Gezondheidsunie dringend noodzakelijk is. In het debat over de rol van de EU is het vraagstuk van de Europese defensie vandaag begrijpelijkerwijze dominant, maar we mogen daarbij de basisbehoefte van de gezondheid van Europeanen niet uit het oog verliezen.
Uit de Eurobarometer blijkt dat Europese burgers brede steun geven aan de Europese Gezondheidsunie. Ze willen meer samenwerking tussen landen op het gebied van gezondheid. Dat betekent onder andere gelijke toegang tot geneesmiddelen, ongeacht in welke EU-lidstaat je woont, en duidelijke, makkelijke toegang tot zorg in het buitenland. Bijvoorbeeld als je op vakantie dringend naar een arts moet of als je in een ander land een geplande behandeling wil krijgen.
Ook vragen burgers om gezamenlijke noodvoorraden van medisch materiaal, zodat we beter voorbereid zijn op een volgende gezondheidscrisis. Vorige week nog kwam de Europese Commissie met een nieuwe Voorraadstrategie die net daarvoor moet gaan zorgen. Ze spelen zo goed in op de zaken waar mensen wakker van liggen want sinds de coronacrisis is het taboe hieromtrent gesneuveld en weet iedereen dat de EU een belangrijke rol heeft te spelen voor ieders gezondheid.
Binnenkort stemt het Europees parlement over de herziening van de Europese farmaceutische wetgeving. Een grote hervorming die al opgestart werd tijdens de vorige legislatuur. Daarmee moet de betaalbaarheid van gezondheidszorg voor patiënten stijgen.
De Critical Medicines Act die voorgesteld werd moet daarnaast een antwoord bieden op tekorten aan kritieke geneesmiddelen en het risico op een gezondheidscrisis als de toevoer vanuit Azië voor grondstoffen en afgewerkte geneesmiddelen zou worden afgesneden om welke reden dan ook.
Toch blijft de nood aan financiering voor een echte Europese Gezondheidsunie hoog. In 2027 komt de Europese Commissie met een herziening van het Meerjarig Financieel Kader, zeg maar de Europese begroting. Voor ons mogen investeringen in gezondheid nooit het kind van de rekening worden van andere prioriteiten.