Frans premier François Bayrou houdt op 8 september een vertrouwensstemming in het parlement om de erbarmelijke staat van de Franse overheidsfinanciën te benadrukken. De kans is groot dat zijn regering valt.
Voor de derde keer in iets meer dan een jaar tijd dreigt Frankrijk zijn premier te verliezen. Op 25 augustus besloot François Bayrou om het voortbestaan van zijn regering op het spel te zetten met een vertrouwensstemming op 8 september – een beslissing die even onverwacht als riskant is. De centrumpremier leidt een minderheidsregering in een verlamd parlement dat in drie blokken is verdeeld, waarvan er twee vastbesloten zijn hem ten val te brengen.
De 74-jarige Bayrou zal over uitzonderlijke politieke behendigheid moeten beschikken om de functie te behouden die hij nog geen negen maanden geleden in handen kreeg toen zijn voorganger Michel Barnier zijn ontslag aanbood. Frankrijk stevent af op een nieuwe periode van politieke instabiliteit, en de markten zijn ongerust.
Na Bayrous aankondiging steeg de renteopslag op Franse staatsobligaties met een looptijd van tien jaar van 0,69 naar 0,73 ten opzichte van de Duitse Bunds, de maatstaf in de eurozone.
Het einde van de zomer zou hoe dan ook een hachelijk politiek moment worden voor Bayrou. Hij werkt aan de begroting voor 2026 en wil 44 miljard euro besparen om het begrotingstekort terug te dringen van 5,4 procent van het bbp in 2025 naar 4,6 procent in 2026.
Daarbij horen flink wat onpopulaire maatregelen, zoals de afschaffing van twee van de elf officiële feestdagen in het land. De tijd die de Fransen deze zomer op het strand hebben doorgebracht, lijkt hun afkeer tegen het verlies van die extra vakantiedagen alleen maar te hebben versterkt. In augustus sprak maar liefst 84 procent zich in een peiling uit tegen het plan, in juli was dat nog 73 procent.
Nationale noodtoestand
In plaats van te wachten tot zijn beruchte begroting in het parlement wordt voorgelegd, koos Bayrou voor een preventieve aanval. ‘Ons land is in gevaar’, verklaarde hij op 25 augustus. De Franse staatsschuld bedraagt 114 procent van het bbp – van de EU-landen doen alleen Griekenland en Italië het slechter. ‘Onze afhankelijkheid van schuld is chronisch geworden’, vervolgde Bayrou. Frankrijk zal dit jaar meer uitgeven aan de rentelasten (66 miljard euro) dan aan onderwijs of defensie, zei hij.
Bayrou, die in 2012 een gooi deed naar het presidentschap met een campagne tegen exuberante overheidsuitgaven, riep het parlement op de risico’s van nietsdoen ernstig te nemen. De vertrouwensstemming van volgende maand, zo benadrukte hij, gaat niet over de begrotingsmaatregelen zelf, maar over een eenvoudige vraag: is er volgens het parlement sprake van een ‘nationale noodtoestand’ wat betreft de openbare financiën?
Bayrou heeft gelijk: de staat van de Franse overheidsfinanciën is lamentabel. Frankrijk heeft sinds 1974 geen begroting meer in evenwicht gebracht. Tijdens de pandemie en na de grootschalige Russische invasie van Oekraïne, gaven de vorige regeringen van president Emmanuel Macron gul geld uit om de Fransen te beschermen tegen inflatie en hoge energiefacturen.
Dat dreef de schuld verder op, maar leverde de politiek nauwelijks dankbaarheid op. Het vooruitzicht dat opnieuw een Franse regering over de begroting kan struikelen, maakt de markten ongerust. Sinds 12 augustus betaalt Frankrijk hogere leenkosten dan Griekenland. Op 26 augustus kregen Franse banken klappen: Société Générale verloor 6,31 procent van zijn beurswaarde en BNP Paribas 5,75 procent.
Nieuwe verkiezingen
Toch lijkt dit alles de oppositiepartijen niet te overtuigen. Ondanks Bayrous inspanningen deze zomer, waaronder een reeks educatieve YouTube-video’s, is er nog steeds geen politieke eensgezindheid over de ernst van de situatie. Jean-Luc Mélenchon, leider van het radicaal-linkse La France Insoumise, verweet Bayrou de toestand te willen dramatiseren. Zijn partij zal tegen de regering stemmen.
Hetzelfde geldt voor Marine Le Pens radicaal-rechtse Rassemblement National, de tweede grootste oppositiefractie in het parlement. Le Pen riep de president op het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven – iets wat Macron eerder deze maand in een interview met Paris Match van tafel leek te vegen. Als Bayrous regering valt, dan kan Macron volgens de grondwet opnieuw een premier benoemen zonder de kiezer te raadplegen.
Bayrou is een sluwe, doorgewinterde politicus die er vaak in slaagt zich precies te positioneren waar hij wil, maar nu begeeft hij zich op gevaarlijk terrein. Om premier te blijven, heeft hij op 8 september een meerderheid in het parlement nodig. Zelfs de meer gematigde partijen die hem eerder dit jaar steunden, met name de socialisten, geven aan dat ze dat nu niet opnieuw zullen doen.
Het is moeilijk te bedenken hoe de cijfers in zijn voordeel zouden kunnen uitvallen. Door de oppositie uit te dagen met een dringende en eenvoudige vraag, heeft Bayrou een politieke gok gewaagd. Het illustreert hoe verdeeld de Franse politiek is: de regering dreigt te vallen omdat de oppositiepartijen het er niet over eens raken dat een ontspoorde staatsschuld en begrotingstekort het land in gevaar brengen.
