De Europese Raad in Brussel van 18 december heeft voor een verrassende ontknoping gezorgd over de financiering van Oekraïne. Professor Herman Matthijs formuleert tien bedenkingen.
1.
De Europese Raad beslist uiteindelijk om het voorstel van de Europese Commissie niet te volgen om de Russische tegoeden bij Euroclear over te hevelen naar Oekraïne. Iets dergelijks zou de betrouwbaarheid van het bancaire systeem onderuit hebben gehaald in heel de eurozone en de Unie in uitbreiding. De financiële centra in Londen, New York en Azië staan al klaar om de rol van Euroclear over te nemen.
2.
Ongetwijfeld hebben een aantal EU-lidstaten ook gedacht: als dit eerst met België gebeurt, dan zijn wij misschien de volgende die in het vizier komen van de ‘hold-up’-gedachte van de Commissie. Ook opvallend is dat Raadsvoorzitter António Costa het niet tot een stemming heeft laten komen, want dan lag de verdeeldheid binnen de EU open en bloot op de politieke tafel.
3.
Deze Raad beslist om een EU-lening van 90 miljard euro aan te gaan voor Oekraïne. Maar enkel 24 lidstaten doen daaraan mee en zullen de kost dragen via de Europese begroting. Conform de verdragen, het eigenmiddelenbesluit en het financieel reglement moet dit bij unanimiteit gebeuren. Drie landen zagen dat niet zitten: Hongarije, Slovakije en Tsjechië. De politieke deal tijdens deze nachtelijke Raadsvergadering was dus dat er niet wordt gestemd en dat deze drie landen niet moeten meedoen. Daardoor is wel een precedent geschapen voor de toekomst.
4.
De drie vrijgestelde landen hebben samen een aandeel van 2,76 procent in de financiering (BNI-heffing, deel btw, douanerechten en plasticheffing) van de eigen middelen voor de Europese begroting voor het jaar 2025. Het gaat dan om 151 miljard euro. De top zeven van deze financiering bestaat uit de volgende landen: Duitsland (22,29%), Frankrijk (17,06%), Italië (12,59%), Spanje (9,38%), Nederland (6,11%), Polen (5,26%) en België (4,55%).
Alle 24 deelnemende landen zullen verhoudingsgewijs een deel van die 2,76 procent moeten overnemen.
De Benelux-landen betalen samen 10,96 procent in 2025 en de veertien lidstaten van de vorige eeuw zijn goed voor 88 procent van de financiering. Als men het Belgische eigenmiddelenpercentage toepast op deze Oekraïnelening, dan komt dit neer op 4,2 miljard euro. In de praktijk zal het Belgische aandeel stijgen tot 4,68 procent, omwille van de overname van het deel van de drie niet-deelnemende landen.
5.
In concreto betaalt België 6,8 miljard euro aan eigen middelen voor 2025 aan de EU-begroting. Dat bedrag zal toenemen door deze lening en haar afbetaling, maar ook omdat de EU-COVID-leningen ter waarde van 700 miljard euro vanaf 2026 moeten worden terugbetaald. Daarnaast is er nog de EU-lening van 150 miljard euro uit het militaire SAFE-programma. Maar deze raadsbeslissing is budgettair een veel betere deal voor dit land dan het Von der Leyen/Duitse idee om Euroclear aan te spreken.
6.
Deze Europese top stelt ook dat Oekraïne meer geld nodig heeft dan de 90 miljard eurolening. Volgens IMF-berekeningen zou het bewind in Kiev in totaal 135 miljard euro nodig hebben om het land en zijn leger financieel overeind te houden tot midden 2027. De resterende 45 miljard euro zou dan worden betaald door andere westerse landen: het Verenigd Koninkrijk, Canada en Noorwegen.
Het is niet duidelijk of Londen, Ottawa en Oslo samen 45 miljard euro op tafel willen leggen. Of zullen nog andere landen of instellingen bijdragen? En wat met Turkije, een NAVO-lid dat ook nog eens miljardensteun krijgt uit de EU-begroting en niet meedoet aan de sancties tegen Rusland?
7.
Al het geld dat wordt geleend aan Oekraïne vormt een belangrijk budgettair probleem voor de EU-begroting. De kans is immers groot dat Oekraïne deze gelden nooit zal kunnen terugbetalen. In feite steken de deelnemende EU-lidstaten geld in een bodemloze budgettaire put, gelinkt aan een land dat vastzit in een geblokkeerde oorlog.
Een belangrijke vraag dringt zich op: hoe lang en hoeveel geld wil Europa nog investeren in Oekraïne?
8.
Wie is de verliezer van deze EU-Raad? Het antwoord is Commissievoorzitter Von der Leyen en haar Heimat Duitsland. Zij krijgt haar zin niet met het Euroclear-voorstel en moet ook inbinden met het Mercosur-akkoord. Dat er geen ondertekening komt van dit laatste akkoord is een goede zaak voor de EU-landbouw. De Commissie heeft de Europese landbouw immers uitverkocht ten voordele van de secundaire en tertiaire economie.
Gezien de geopolitieke toestand moet de Unie meer aandacht besteden aan de zelfvoorziening inzake voedsel. Voedsel is immers een primair politiek wapen en uiterst belangrijk in een gespannen geopolitieke situatie zoals vandaag. De kritieken van president Macron en eerste minister Meloni zijn hier zeer zeker op hun plaats.
Daarbovenop komt dat Von der Leyen en haar Commissie ook nog uitpakken met nieuwe regelingen inzake hybride wagens. Deze herziening van de ‘Green Deal’ betekent de redding van de Europese automobielindustrie. In feite moet men zich politieke vragen stellen bij de positie van Von der Leyen als voorzitster van de Europese Commissie.
9.
Ook opvallend was de voorbije dagen het mediaoptreden van zelfverklaarde EU-specialisten uit de media, de politiek en de universiteiten, die de Belgische aanpak catastrofaal zagen eindigen in een verpletterende stemming binnen de Raad. Ook zij moeten dringend het verschil leren zien tussen hun persoonlijke dromen en de politieke realiteit.
10.
De politieke positie van eerste minister Bart De Wever komt versterkt uit deze Europese marathonvergadering. Zijn partij leunt steeds meer op zijn persoon. Gezien de laatste politieke peiling van DPG Media zullen de drie verliezende partijen (MR, Vooruit en Les Engagés) meer dan ooit op hun strepen staan. De budgettaire besprekingen van begin volgend jaar beloven allesbehalve rustig te worden.
Maar de regering opblazen zou nu politieke zelfmoord zijn, gezien de populariteit van Bart De Wever.