Jonathan Holslag

‘Europa zal aan het Russische gasinfuus blijven hangen’

Jonathan Holslag Politoloog en publicist.

‘Als de Europese leiders nog maar iets van eergevoel overhadden, zouden zij hun blunders erkennen en opstappen’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).

Terwijl colonnes Russische tanks dichter naar de Oekraïense grens opschoven, repte de overwegend West-Europese elite zich vorige week naar München om daar ferme standpunten in te nemen. De Duitse kanselier Olaf Scholz oreerde dat ‘het onaanvaardbaar was dat oorlog nu Europa bedreigt’. Overal werd er een beetje gespeculeerd over de nieuwe wereldorde. De vraag is vooral of die West-Europese elite eindelijk komaf maakt met haar eigen hypocrisie.

Eigenlijk is Oekraïne vooralsnog een ideale storm. Vele Europese politici kunnen nu doen alsof ze meezitten aan het geopolitiek schaakbord, zwaarwichtig delibereren en grote woorden in de mond nemen over de toekomst van Europa. Maar ze doen dat zonder al te veel risico’s te nemen. Niemand wil militaire risico’s nemen voor Oekraïne. De voorziene economische sancties zullen Rusland pijn doen, maar Europa zal aan het Russische gasinfuus blijven hangen. In het beste geval worden we de komende jaren niet nog méér afhankelijk. Gekraai zonder consequenties.

Europa zal aan het Russische gasinfuus blijven hangen.

De West-Europese elite had gedonder met de Russen kunnen zien aankomen, maar heeft twintig jaar lang haar kop in het zand gestoken. Een partijvoorzitter in ons land, bijvoorbeeld, maakte gewag van een ‘nieuwe energiecontext’. Maar al in 2003 kondigde Vladimir Poetin de Duitse kanselier aan dat energie een geopolitiek instrument blijft, hij Rusland minder afhankelijk wilde maken van uitvoer naar Europa en meer gas en olie richting China zouden gaan. Er is niets nieuws aan de context, we kunnen er alleen niet meer van wegkijken.

We wisten ook dat de onderlinge economische afhankelijkheid, de handel en het overleg niet de minste impact hadden op het Russische strategische denken. De voorbije twintig jaar heb ik bijna onophoudelijk moeten horen van Europese zakenmensen, ambtenaren en politici dat we pragmatisch met Rusland moesten omgaan en dat Rusland uiteindelijk zou bedaren. Hoe hechter de economische samenwerking, hoe harder de Russen zich evenwel zijn gaan opstellen. Poetin liet zich vaak laatdunkend uit over Europa als een verwaand postmodern mietjesbordeel. Dissidenten werden tot in Europese landen vervolgd en vergiftigd. De West-Europese elite wist dat de pragmatische samenwerking niet werkte, maar liet begaan.

De West-Europese elite had gedonder met de Russen kunnen zien aankomen, maar heeft twintig jaar lang haar kop in het zand gestoken.

Ook op militair vlak zag men in West-Europa hoe Rusland gestaag transformeerde. Dankzij allerlei raketten, grootschalige artillerie, tanks, elektronische- en cyberwapens ontpopte Rusland zich tot een geduchte tegenstander. De doctrine verschoof ook van verdediging naar actieve verdediging voorbij de grenzen. Toen in 2014 de Krim werd ingenomen en vlucht MH17 werd neergeknald, duurde het geen vier maanden of de eerste zakendelegaties stonden weer in het Kremlin. De teneur in West-Europa was dat we erger moesten voorkomen en vermijden dat we ‘Rusland in de armen van China drijven’. Het Kremlin had zijn strategische keuze echter al lang gemaakt: het wil geen Europese macht zijn, maar een Euraziatische macht.

Als de Europese leiders nog iets van eergevoel overhadden, zouden ze minstens hun blunders erkennen en – een aantal van hen – opstappen. Hoe geloofwaardig zijn die mensen nog? De man die nog geen vier jaar geleden speculeerde over ‘objectieve allianties’ tussen Europa, Rusland en China, is de voorzitter van de Europese Raad. De vrouw die op datzelfde moment opperde dat de Russische ambities ten aanzien van Oekraïne slechts een uiting waren van het feit ‘dat Rusland nog niet goed weet hoe het zich moet gedragen in de wereld’, is voorzitster van de Europese Commissie. En dan is Rusland slechts het voorgerecht. Er staan ons nog een hele reeks andere uitdagingen te wachten die tot nu toe geheel mismeesterd werden.

Partner Content