Lode De Waele
‘Europa moet strategisch zelfstandig durven handelen’
‘Toegeven aan agressie leidt niet tot vrede, maar tot verdere escalatie. Europa kan zich niet veroorloven om af te wachten en moet verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen veiligheid’, schrijft Lode De Waele. ‘Europa moet nu zijn eigen weg kiezen in het Oekraïne-conflict.’
December 2025. In de bossen rond het Peipsimeer van Estland, vlakbij de Russische grens, vindt een schermutseling plaats. Tijdens oudejaarsnacht steken Russische troepen de grens over, gevolgd door een explosie. Zenuwachtige Estse soldaten waarschuwen de indringers, maar krijgen geen reactie. De Estse luitenant geeft zijn peloton het bevel om te vuren. Twintig Russische soldaten komen om, evenals vijf Estse militairen. Een dag later verklaart Poetin dat het slechts vuurwerk was en ontkent hij elke schending van de grens. Estland vreest de voorbode van een grotere invasie en roept artikel 5 van het NAVO-verdrag in.
Binnen de alliantie breekt chaos uit. Turkije, Hongarije, Slovenië en de VS willen geen troepen sturen—dit is, volgens hen, niet hun conflict. Het argument van de Estse president dat het land ruimschoots voldoet aan de NAVO-norm voor militaire uitgaven, wordt door de Amerikaanse president genegeerd, omdat hij prioriteit geeft aan het vermijden van een derde wereldoorlog.
De Amerikaanse president wil het broze vredesbestand op het Europese continent koste wat kost bewaren omdat hij, in navolging van voormalig president Obama, de Nobelprijs voor de Vrede wil binnenhalen.
Deze fictieve maar niet ondenkbare situatie illustreert een kernvraag: hoe moet Europa zich positioneren in het Oekraïne-conflict? Moet het blijven vertrouwen op de NAVO en de VS, of is het tijd om een zelfstandiger geopolitiek pad te bewandelen?
De lessen van het verleden
In september 1938 probeerde de Britse premier Chamberlain oorlog te voorkomen door Hitler tegemoet te komen. Nazi-Duitsland kreeg toestemming om Sudetenland in te lijven, maar minder dan een jaar later brak alsnog de Tweede Wereldoorlog uit.
Het verdrag van München bleek een historische misrekening: toegeven aan een agressor leidde niet tot stabiliteit, maar tot verdere expansiedrang.
De geschiedenis herhaalt zich niet exact, maar rijmt wel, aldus de woorden van de beroemde schrijver Mark Twain. Het naïeve idee dat autocraten zich laten beteugelen door diplomatie of economische integratie heeft zich keer op keer als een illusie bewezen. Poetin beschouwt Oekraïne niet als een soeverein land, ongeacht zijn allianties.
Voor Rusland stopt Oekraïne aan de Djnepr. Een ondoordacht vredesakkoord zou niet alleen een beloning zijn voor agressie, maar ook een signaal dat territoriale verovering nog steeds loont.
Autocraten denken niet in termen van rechtvaardigheid, maar van macht. Zolang oorlogsmisdaden zonder gevolgen blijven, blijven ze doorgaan. Als Rusland de veroverde gebieden mag behouden zonder zware consequenties, waarom zou Poetin dan stoppen?
Waarom zou hij Odessa niet onder druk zetten om een corridor naar Moldavië te creëren en Oekraïne volledig van de zee af te snijden?
Amerika’s strategische aarzeling
De VS heeft historisch geworsteld met een balans tussen isolationisme en interventionisme. In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog bleef het zo lang mogelijk afzijdig, wat de asmogendheden alleen maar overmoedig maakte. Pas na Pearl Harbor werd de Amerikaanse betrokkenheid onvermijdelijk. Vandaag de dag is er een vergelijkbare aarzeling. Voor Donald Trump is militair ingrijpen geen prioriteit—hij verkiest (momenteel) handelsoorlogen en economische druk boven militaire inzet. Toch kan een te afwachtende houding gevaarlijk zijn.
Een instabiele Europese grens zal uiteindelijk ook de VS raken, net zoals de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog het Marshallplan lanceerden om Europa te stabiliseren.
Bovendien overspeelt de VS mogelijk zijn hand. In een conflict rond Taiwan blijkt uit verschillende wargames (miltaire simulaties) dat Amerika best veel moeite zou hebben een Chinese invasie van Taiwan af te weren. De Chinese zeemacht is nu de grootste ter wereld, en de Amerikaanse vloot moet zich steeds verder terugtrekken vanwege de groeiende reikwijdte van Chinese raketten.
Als China Taiwan binnenvalt, is de kans niet onwaarschijnlijk dat Washington uiteindelijk om Europese steun zou vragen. Hoe geloofwaardig zou dat verzoek nog zijn als de VS Oekraïne als een Europese aangelegenheid beschouwt en zich terugtrekt?
Maar zou de VS dan militair ingrijpen bij een Chinese inval van Taiwan? De kans is reëel omdat ongeveer 80% van de wereldwijdde chips gefabriceerd wordt op dit eiland. De VS kan zich simpelweg niet veroorloven om de kennis weg te laten vloeien naar China. Daarom dat TMC onlangs ook bevestigde dat het haar machines vanop afstand kan vernietigen bij een Chinese invasie.
Europa’s geopolitieke positie
Europa moet strategisch zelfstandig durven handelen en heeft daarvoor ondertussen de eerste stappen gezet. Wat een Copernicaanse omwenteling had kunnen zijn, blijkt echter vooral een bescheiden begin, aangezien de autonomie grotendeels op het niveau van de lidstaten blijft.
Hierdoor zijn er nog geen concrete stappen gezet richting een meer coherente veiligheidsstructuur en geïntegreerde chain of command, waarbij lidstaten zich verder specialiseren op basis van de Europese noden. Dat ligt ook bijzonder moeilijk, aangezien het de facto betekent dat lidstaten deels hun soevereiniteit op militair vlak zouden moeten afstaan.
Tegelijkertijd moet de EU haar relaties met China durven heroverwegen. De VS zoekt mogelijk naar manieren om Rusland los te weken uit de Chinese invloedssfeer, maar Europa moet zijn eigen economische en diplomatieke strategie bepalen. De afhankelijkheid van Chinese markten en technologie brengt geopolitieke risico’s met zich mee, vooral als de spanningen tussen de VS en China verder escaleren.
China is zich hier terdege van bewust, zoals bleek tijdens het recente Volkscongres. Louter focussen op de binnenlandse markt zal onvoldoende zijn om de beoogde groei van 5% te realiseren. Daarom zetten Chinese diplomaten zich actief in om het diplomatieke vacuüm dat door de VS is ontstaan, op te vullen.
Een strategisch onafhankelijk Europa
De les van München en het gedachte-experiment in het begin van dit artikel blijven relevant: toegeven aan agressie leidt niet tot vrede, maar tot verdere escalatie. Europa kan zich niet veroorloven om af te wachten en moet verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen veiligheid. Dit is geen kwestie van ideologie, maar van geopolitieke noodzaak.
De EU moet haar strategische autonomie versterken en handelen vanuit haar eigen belangen—niet enkel als volger van de VS, maar als een zelfverzekerde speler op het wereldtoneel. In een wereld waarin geopolitieke machtsverschuivingen zich steeds sneller voltrekken, heeft Europa geen andere keuze dan zichzelf te positioneren als een onafhankelijke, sterke actor.
Laten we leren van de bekende uitspraak van voormalig minister Mark Eyskens dat Europa een economische reus is, een politieke dwerg en een militaire worm. Het is tijd dat Europa zich ook politiek en militair versterkt. Mogelijk ligt de sleutel in verdere sociale integratie, waardoor een breder draagvlak ontstaat onder de bevolking van de lidstaten.
In ruil voor sterkere sociale bescherming kan er meer bereidheid zijn om ook te investeren in gezamenlijke militaire defensie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier