Ethiopië-kenner Jan Abbink is er relatief gerust op: de crisis in Tigray zal niet tot een regionale oorlog in de Hoorn van Afrika leiden. ‘Het TPLF staat geïsoleerd’
Na een offensief van drie weken heeft het Ethiopische regeringsleger het voorbije weekend verrassend snel de hoofdstad van de opstandige regio Tigray ingenomen. De leiders van het Tigray People’s Liberation Front (TPLF) zouden de aftocht hebben geblazen om de strijd voort te zetten als guerrillabeweging.
Het hele conflict, dat losbarstte na een aanval door TPLF-milities op twee kazernes van het regeringsleger, heeft een humanitaire crisis uitgelokt. Tienduizenden Tigrese burgers zijn de grens met Sudan overgestoken. Hoewel de communicatielijnen werden afgesneden en journalisten werden geweerd, sijpelden berichten door over etnisch geïnspireerde moordpartijen. De Verenigde Naties en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid maken zich zorgen. Ethiopië, met 110 miljoen inwoners het op één na grootste land van Afrika, is een veelvolkerenstaat met een groot potentieel voor etnisch geweld. Wat meer is: een escalatie in Tigray dreigt over te slaan naar verschillende buurlanden in de labiele Hoorn van Afrika.
De alarmistische analyses over een regionale escalatie worden niet gesteund door feiten- of terreinkennis.
Het regende de voorbije dagen dan ook analyses met worstcasescenario’s waarin Sudan, Eritrea en zelfs Somalië in een regionale oorlog worden meegezogen. ‘Dat is overdreven alarmisme’, vindt Ethiopië-specialist Jan Abbink van het African Studies Centre in Leiden.
Hoezo, overdreven alarmisme? Veel waarnemers vrezen voor een implosie van de Ethiopische staat, met een regionale oorlog tot gevolg.
Jan Abbink: Zo’n vaart zal het niet lopen. Kijk naar de feiten op het terrein: na drie weken zijn er 40.000 burgers naar Sudan gevlucht. Dat is zeker geen detail, maar we moeten het ook niet voorstellen als een apocalyptische vluchtelingenstroom. Vooral niet als je bedenkt dat Tigray 7 miljoen inwoners heeft. De opmars van het Ethiopische regeringsleger is opvallend vlot verlopen, zonder noemenswaardige tegenstand van de bevolking. Als ik de lokale media mag geloven, gaat het leven in de heroverde dorpen en steden alweer zijn gewone gang. De snelle val van Mekelle, de hoofdstad van Tigray, wijst in dezelfde richting.
Er is nog veel onduidelijkheid, onder meer over het aantal burgerslachtoffers. Maar één ding is zeker: de oproep van het TPLF aan het Tigrese volk om zich massaal en met alle mogelijke wapens te verzetten, desnoods met messen en machetes, is duidelijk in dovemansoren gevallen.
Ethiopië leek de voorbije jaren een succesverhaal. De economie groeide als kool, het land werd een Afrikaanse tijger genoemd. De in 2018 aangetreden premier Ahmed Abiy voerde democratische hervormingen door, liet politieke gevangen vrij en ontving vorig jaar de Nobelprijs voor de Vrede omdat hij een twintigjarige grensoorlog met Eritrea heeft beëindigd. Wat is er misgegaan?
Abbink: Dit conflict draait om ressentiment van het TPLF. Bijna twintig jaar lang hebben zij de lakens uitgedeeld in Ethiopië. Op het eerste gezicht is dat merkwaardig, want de partij steunt op een etnische groep die amper 6 procent van de Ethiopische bevolking uitmaakt. Hoe dat komt? Het TPLF heeft als rebellenbeweging een beslissende rol gespeeld in de val van de communistische dictator Mengistu Haile Mariam in 1991. Na die regimewissel heeft de beweging haar militaire sterkte in politieke en economische macht omgezet. Officieel werd Ethiopië geregeerd door een coalitie met de grootste etnische groepen: de Oromo, de Amharen, de Tigranya en de Zuidelijke Volkeren. In werkelijkheid had het TPLF nagenoeg alle sleutelposten en meer dan de helft van de economie in handen.
Voor de Tigrese leiders was het een schok toen Ahmed Abiy, een Oromo, in april 2018 door de coalitiepartners tot premier werd benoemd. Abiy wil het etnisch federalisme hervormen, een vorm van decentralisatie die door het TPLF de facto als verdeel-en-heerssysteem werd gebruikt om zijn macht te consolideren. Daar ligt dus de diepere oorzaak van de huidige crisis. Na het aantreden van Abiy heeft het TPLF zijn milities in Tigray teruggetrokken om van daaruit de regering in Addis Abeba op alle mogelijke manieren tegen te werken.
Hoe dan wel?
Abbink: Door overal in het land etnische spanningen op te poken. Of door het vredesakkoord met Eritrea te dwarsbomen. Een cruciaal onderdeel is de teruggave door Ethiopië van de grensstad Badme, in uitvoering van een beslissing van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Die teruggave is nog niet gebeurd omdat het TPLF er een stokje voor steekt. Begin november hebben TPLF-milities dan een verrassingsaanval op twee kazernes van het regeringsleger uitgevoerd, met tientallen slachtoffers tot gevolg. Wellicht dachten ze daarmee weg te komen, maar het was de provocatie te veel. Zo is de huidige crisis begonnen.
Het TPLF heeft raketten afgevuurd op de hoofdstad van Eritrea. Dreigt het land, een gesloten, communistische dictatuur die vaak met Nood-Korea wordt vergeleken, in het Ethiopische conflict betrokken te raken?
Abbink: De relaties tussen Ethiopië en Eritrea zijn sinds het vredesakkoord fel verbeterd. Er werden luchtverbindingen geopend, er wordt economisch samengewerkt. Maar militaire samenwerking in Tigray? Daar zijn geen aanwijzingen voor, ook al doet het TPLF er alles aan om Eritrea te betrekken. Voorlopig gaat die vlieger niet op. Eritrea heeft opvallend beheerst gereageerd na de eerste raketaanval op de luchthaven van Samara. Ze hebben versterkingen naar de grens gestuurd, maar verder zijn ze niet gegaan.
De Ethiopische premier Abiy doet er zelf alles aan om Eritrea buiten het conflict te houden. Hij blijft herhalen dat het om een louter binnenlandse kwestie gaat. Abiy beseft heel goed dat het TPLF er alle baat bij heeft het conflict te internationaliseren. Daarom zijn de alarmistische analyses over een regionale escalatie door diplomaten en internationale media zo kwalijk. Ze worden niet gesteund door feiten- of terreinkennis, maar ze spelen wel in de kaart van de partij die een verpletterende verantwoordelijkheid draagt in deze crisis.
Het TPLF beschikt over zwaarbewapende milities en staat bekend als een geduchte krijgsmacht. Hoe liggen de militaire machtsverhoudingen?
Abbink: Ik lees schattingen tot 250.000 militieleden, maar dat lijkt me fel overdreven. Het TPLF heeft een sterke reputatie, maar tegen het Ethiopische leger is het niet opgewassen. Bij de bestorming van de twee kazernes hebben ze veel zware wapens buitgemaakt. Dat was wellicht het doel van de operatie, een poging om de machtsbalans in hun voordeel te doen kantelen. Maar het is een misrekening gebleken, want de Ethiopische luchtmacht heeft gereageerd met een raid waarbij al die zware wapens meteen werden vernietigd.
Is het conflict voorbij nu Mekelle in handen van het Ethiopische leger is gevallen?
Abbink: Dat zou wel eens kunnen. Pessimisten voorspellen een langdurige guerrillaoorlog, maar ik twijfel daaraan. De voorbije dagen is gebleken hoezeer het TPLF geïsoleerd staat, zelfs in de eigen deelstaat. Er zullen wellicht nog hit-and-runacties volgen, maar voor een echte guerrillaoorlog ontbreekt het de beweging aan steun bij de eigen bevolking.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
