Voor Russen die echt geen genoeg krijgen van hun president, lanceert de Russische staatstelevisie een programma waarin het Vladimir Poetin op de voet volgt. Het is een zoveelste knullige poging om de slabakkende populariteit van de president op te krikken.
Zondagavond is voor elke televisiebaas een uitdaging. Mikt hij op de meerwaardezoeker, of gaat hij voor licht entertainment? In Rusland lijkt die eeuwige discussie sinds afgelopen zondag beslecht. Daar lanceerde staatszender Pervyj Kanal een fonkelnieuw programma dat zich tot taak neemt de kijker te informeren over het welwedervaren van Ruslands geliefde president. In Moskou. Kremlin. Poetin volgt een cameraploeg de Russische president terwijl hij kriskras door het onmetelijke Rusland reist. Tussendoor voert presentator Vladimir Solovjov in een enorme en desolate televisiestudio gesprekken met mensen uit de presidentiële entourage.
Want het leven van de Russische president is druk, druk, druk. Onvermoeibaar bezoekt de president infrastructuurwerken, instrueert hij lokale gouverneurs in de wetten van het goede bestuur, slaat hij een praatje met de man in de straat. Toppunt van de eerste aflevering is ongetwijfeld het verslag van Poetins jaarlijkse kampeertrip in het verre Toeva, waar hij samen met defensieminister Sergej Sjojgoe en FSB-directeur Aleksandr Bortnikov de ongerepte natuur intrekt. Voor liefhebbers van het genre zorgt die excursie elk jaar weer voor beelden die het midden houden tussen aandoenlijk machismo en ontzettende knulligheid. Poetin die te midden van een ruig landschap met forse pas een heuvel op marcheert. Poetin die thee maakt van een of ander lokaal heidekruid. Poetin die paddenstoelen plukt. Poetin die met ingehouden adem door een verrekijker naar een berggeit kijkt.
De timing van het nieuwe programma is niet toevallig. Op 14 juni – precies aan het begin van de Wereldbeker – kondigde de Russische regering immers een grootschalige pensioenhervorming aan, waarbij de pensioenleeftijd gevoelig werd opgetrokken. Voor mannen ging de pensioenleeftijd van 60 naar 65 jaar, voor vrouwen aanvankelijk van 55 naar 63 jaar, al meldde Poetin afgelopen week dat vrouwen slechts tot hun zestigste zouden moeten werken.
Het mag niet verbazen dat de beslissing bijzonder onpopulair bleek bij de Russische bevolking. Daarom werd de hervorming aanvankelijk gepresenteerd als een werkstuk van de regering, onder leiding van president Dmitri Medvedev. De populariteit van Medvedev en de regering – die in tegenstelling tot die van Poetin al vele jaren laag ligt – kelderde. Maar ook de populariteit van Poetin – die zich tot afgelopen week ver weg hield van het gevoelige dossier – nam een duik. Waar Poetins populariteitsrating doorgaans rond de tachtig procent schommelt, zakte die op een maand tijd naar 67 procent. De lancering van het programma wordt dan ook gezien als een antwoord op die slabakkende cijfers.
Een goedhartige alleskunner
Het hoeft geen betoog dat de nieuwe televisiereeks op geen enkele manier een inkijk geeft in het echte leven van de machtigste man van Rusland. Poetin mag dan de meest geteleviseerde man van het land zijn, maar over zijn leven buiten zijn officiële optredens is nagenoeg niets bekend. Fundamenteel gaat Moskou. Kremlin. Poetin niet over wie Poetin is, maar over wie Poetin wil zijn.
Want in tegenstelling tot wat westerlingen wel eens denken, is Poetin de slechtste nog niet. Zo komen we te weten dat de president enorm veel van kinderen houdt. De meest tenenkrullende lofbetuigingen kwamen van Dmitri Peskov, sinds jaar en dag de presidentiële persvoorlichter. ‘De president houdt niet alleen van kinderen, maar van mensen in het algemeen,’ aldus Peskov. ‘Hij is een zeer menselijke mens.’
Nog opvallender en aandoenlijker dan de alomtegenwoordige lof voor Poetins algehele menslievendheid was de nadruk op ’s mans beestachtige fysieke conditie. Zo onthulde Peskov dat de president elke dag minstens een kilometer zwemt. Vol ontzag spreken journalisten over Poetins moordende werkschema: ‘Ik begrijp zelf niet eens hoe hij het volhoudt.’ Sjolbana Kara-Oola, de gouverneur van de regio waar Poetin zijn jaarlijkse kampeertripje houdt, beklaagt zich erover dat zijn voeten zelfs twee volle dagen na de fikse wandeling nog pijn doen van zijn verwoede pogingen om te president bij te benen.
Er doen al jaren geruchten de ronde over de tanende fysieke paraatheid van de president. Op officiële gelegenheden geeft de president soms de indruk moeilijk te been te zijn. Tijdens zijn jaarlijkse Staat van de Natie begin maart had hij last van een longinfectie. Voor een man op leeftijd – Poetin viert over een maand zijn 66e verjaardag – is dat niet onlogisch, maar voor het regime is het een ramp. In het huidige machtssysteem is Poetin tot nader order onvervangbaar. Hij is de enige figuur binnen het Russische staatsbestel die bij een brede laag van de bevolking legitimiteit geniet. Hij is, om het oude spreekwoord te gebruiken, de goede tsaar die de slechte bojaren de mantel uitveegt.
Als het regime ook na Poetin wil overleven, zal het een nieuwe basis van legitimiteit moeten vinden.
Net daarom is de keuze om Poetins populariteit te stutten met een ongegeneerd flatteuze docusoap opmerkelijk. Officieel is Poetin na zijn herverkiezing in maart bezig aan zijn laatste ambtstermijn als president. Tot nu toe heeft hij op geen enkele manier aangegeven dat hij van plan zou zijn zichzelf op te volgen. Nu is het voor Poetin een koud kunstje om de grondwet te omzeilen en er toch nog een termijntje bij te nemen. Maar zelfs dan blijft het probleem dat Poetin er ooit niet meer zal zijn, al was het maar omdat hij tot nader order nog steeds een mens is, en dus sterfelijk.
Als het regime ook na Poetin wil overleven, zal het dus een nieuwe basis van legitimiteit moeten vinden. Poetin is de enige entiteit binnen het politieke systeem die binnen een brede laag van de bevolking bijval vindt. Instellingen als de Doema, de veiligheidsdiensten of de rechterlijke macht hebben die legitimiteit niet. De reputatie van Poetins partij Verenigd Rusland is zo slecht dat Poetin als onafhankelijke kandidaat meedeed aan de verkiezingen, uit angst dat die kwalijke reputatie zijn kandidatuur zou besmetten.
In die context is Moskou. Kremlin. Poetin een enorm teken van zwakte. Het is een signaal dat het regime ondanks alle mediacontrole en autoritaire instrumenten geen wezenlijk antwoord heeft op de vraag wat er moet gebeuren, eens Poetin er niet meer is. Waar het systeem in zijn pogingen om te overleven zich net zou moeten loskoppelen van de verstikkende focus op het leven en werk van een onvermoeibare president, schurkt het net dichter tegen de goede tsaar aan. Hoe moet het na Poetin verder? Zolang er over dat fundamentele vraagstuk geen duidelijkheid komt, zullen Russen op zondagavond te horen krijgen dat hun leider ‘een menselijke mens’ is die de mensen graag ziet. Benieuwd naar volgende week.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
