Econoom Thomas Piketty: ‘Macron en Merkel begrijpen niet hoe groot de Europese crisis is’

Thomas Piketty: 'Zelfs eurosceptici en nationalisten kunnen de voorstellen van Macron toejuichen. Dat is het grote probleem.' © Reporters

Duitsland en Frankrijk willen een Europese regering die alles achter gesloten deuren beslist, vreest de Franse econoom Thomas Piketty.

Op de Europese top deze week willen Duitsland en Frankrijk een aantal hervormingen van de eurozone voorstellen. Zo moet er een EU-begroting komen voor landen die onverwachts in de problemen raken. Zet Europa daarmee een stap vooruit?

Thomas Piketty: Nee. De rest van de wereld ergert zich aan de inertie van Europa en daar zal dit vage compromis niets aan veranderen. Frankrijk en Duitsland bewijzen opnieuw dat ze geen nauwkeurig geformuleerde, ambitieuze hervormingen kunnen voorstellen. Ze geven te veel toe aan een kortzichtig nationalisme.

De Franse president Emmanuel Macron wil toch flink aan de Europese kar trekken? Wordt hij afgeremd door de Duitse kanselier Angela Merkel?

Piketty: Dat wil Macron ons laten geloven. Hij presenteert zichzelf als de jonge, dynamische president die met zijn schitterende voorstellen de eurozone wil hervormen, inclusief het parlement en de begroting. Helaas, zo zegt hij, kunnen onze Duitse buren me niet volgen en mijn Gallische bravoure niet naar waarde schatten. Maar die beroemde voorstellen van Macron hebben nooit bestaan.

Duitsland en Frankrijk zijn blind voor de noden van Zuid-Europa.

Hoe bedoelt u? Macron en Merkel willen toch een gemeenschappelijke EU-begroting voorstellen?

Piketty: Er zijn drie belangrijke vragen waarop geen enkel Frans regeringslid een zinnig antwoord kan geven: met welke belastingen zal de begroting gefinancierd worden, hoe zal het nieuwe Europees Parlement verkozen worden en wie zal er in de nieuwe fiscale, uitvoerende macht zetelen? Een begroting waarvoor geen belastingen geheven worden en waarover geen parlement kan beslissen is geen begroting. De voorstellen van Macron zijn zo vaag dat je er alle kanten mee uit kunt. Zelfs eurosceptici en nationalisten kunnen de voorstellen toejuichen, dat is het grote probleem.

Denkt u dat Macron niet zo Europeesgezind is als hij laat uitschijnen?

Piketty: Macron en Merkel begrijpen niet hoe groot de Europese crisis is.

Wat moeten ze dan doen? In Europa moet toch alles via compromissen worden geregeld?

Piketty: Natuurlijk. Maar ook compromissen moeten enige inhoud hebben. Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje zouden een akkoord moeten sluiten met elkaar. Die landen zijn goed voor drie vierde van de Europese bevolking en drie vierde van het bbp van de eurozone. Als die landen samenwerken, kunnen ze Europa opnieuw in beweging krijgen.

Waarom doen ze dat niet als dat zo makkelijk is?

Piketty: Omdat Merkel en Macron Europa niet wezenlijk willen hervormen. Ze lijden allebei aan hetzelfde waanidee. Ze denken dat hun landen het niet zo slecht doen in Europa en dat de problemen in Zuid-Europa geen effect op hen hebben. Maar zo vergroten ze het risico dat Europa uit elkaar zal spatten.

Je kunt toch niet zeggen dat er in Duitsland niets beweegt? Een Europese begroting was lang taboe, maar daar heeft Merkel komaf mee gemaakt.

Piketty: Waar heeft Merkel eigenlijk mee ingestemd? Met een minibegroting van minder dan een procent van het bbp waarmee investeringen gedaan kunnen worden. Maar ze heeft nog niets gezegd over hoe die begroting gefinancierd zal worden. Vermoedelijk zullen alle aangekondigde investeringen gerecycleerd worden. Bovendien staat er in het Duits-Franse plan niets over de noodzakelijke democratisering van de eurozone. In plaats daarvan wil men het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) omvormen tot een Europees Monetair Fonds. Dat is een uitermate conservatieve opvatting.

Econoom Thomas Piketty: 'Macron en Merkel begrijpen niet hoe groot de Europese crisis is'

Wat bedoelt u daarmee?

Piketty:Ze willen dat een Europese regering op dezelfde manier werkt als het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Als dat gebeurt, zal de regering alles achter gesloten deuren beslissen en zal ze geleid worden door technocraten en ministers van Financiën. Dat is exact het omgekeerde van hoe een parlementaire democratie hoort te werken. Dertig jaar geleden is de Berlijnse Muur gevallen en kwam er een einde aan het communisme. Ik vind het enorm triest dat Duitsland opnieuw kiest voor bureaucratie en geheimzinnigheid.

Politiek is de kunst van het mogelijke. Er bestaat toch geen draagvlak in Europa voor meer hervormingen?

Piketty: Het plan van Macron en Merkel is blind voor de noden van Zuid-Europa. Een groot deel van de Noord-Europese politici hebben hun kiezers jarenlang wijsgemaakt dat alle problemen van Europa te wijten zijn aan de luiheid van de Zuid-Europeanen. Dat de Zuid-Europeanen op hun geld uit zijn en dat alle problemen opgelost zouden zijn als de zuiderlingen even hard zouden werken en evenveel zouden exporteren als de Duitsers. Economisch gezien is dat even grote nonsens als de beloften van het extreemrechtse Front National. Geen land ter wereld zou een Europees handelsoverschot aankunnen dat in procenten van het bbp te vergelijken zou zijn met dat van Duitsland. Maar alles blokkeert in Europa omdat mensen geloven dat er gigantische transfers zijn.

Wat wilt u daartegen doen?

Piketty: Als we willen vermijden dat het domme nationalisme aan kracht wint, hebben we een EU-begroting nodig waarbij landen evenveel geld krijgen als ze moeten afdragen. Die afdrachten mogen erg laag zijn, tussen de 0,1 en de 0,5 procent van het bbp.

Als het om zulke lagen bedragen gaat, is die begroting toch vooral symbolisch?

Piketty: Nee. Nationalisten hekelen altijd de transfers in Europa, maar in dit voorstel bestaan die niet. Het doel is om een Europese instelling te creëren die aan zwakke én sterke economieën belastingen kan opleggen. Die instelling moet in de toekomst investeren. Daarnaast moet ze de ongelijkheid in landen verminderen, en niet enkel die tussen landen.

Thomas Piketty

– 1971: geboren in Clichy

– 1993: gaat na zijn doctoraat in de economie aan de slag als assistent-professor bij het Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology (MIT)

– 2007: wordt economisch adviseur van de Franse presidentskandidate Ségolène Royal (PS).

– 2013: publiceert Le Capital au XXIème siècle. Daarin toont hij aan dat kapitaal sneller groeit dan de economie, waardoor de kloof tussen arm en rijk toeneemt.

– 2015: studie- en lesopdrachten aan de London of School of Economics. Hij blijft ook onderzoeksdirecteur bij het EHESS in Parijs.

In uw internationale bestseller Kapitaal in de 21ste eeuw poneerde u dat de ongelijkheid almaar zal toenemen. U wilt de rijken meer belasten. Hoe zou u dat aanpakken?

Piketty: Ik zou een vennootschapsbelasting en een belasting op grote kapitalen heffen. Daarmee kun je zonder enig probleem 300 à 400 miljard euro ophalen, wat overeenkomt met drie à vier procent van het bbp van de eurozone. Met de helft van dat geld kunnen landen een loonlastenverlaging doorvoeren voor jobs uit het lage en het middensegment. De andere helft kan naar een Europees investeringsfonds gaan om universiteiten, wetenschappelijk onderzoek, hernieuwbare energie en grote infrastructuurprojecten te subsidiëren. Dat moet gebeuren onder leiding van een echt onafhankelijk Europees Parlement dat bestaat uit leden van de nationale parlementen. Enkel zij hebben de democratische legitimiteit om burgers belastingen te laten betalen. Natuurlijk moeten de netto bijdragen zeer laag blijven en moet elk land evenveel krijgen als het bijdraagt.

Uw ideeën zijn interessant, maar wel bijzonder moeilijk in te voeren.

Piketty: Ik wil vooral dat we een discussie met goede argumenten voeren. Enkel dan kan Europa vooruitgaan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content