Duitsland wil zich officieel verontschuldigen voor de volkerenmoord die het heeft aangericht tussen 1904 en 1908 in zijn toenmalige kolonie Duits Zuidwest-Afrika, het huidige Namibië. Naar verluidt zou de diplomatieke stap door Berlijn nu “zeer binnenkort” worden gezet. Meer dan honderd jaar na de eerste genocide van de twintigste eeuw komt het dan toch tot een historisch keerpunt.
Regeringsdelegaties van Berlijn en Windhoek voeren al een hele tijd gesprekken die zouden moeten leiden naar officiële verontschuldigingen annex schadeloosstellingen van Duitsland aan de jonge staat Namibië, die nog maar sinds 1990 onafhankelijk is.
Maar de onderhandelingen slepen zich voort en hebben nog niet tot een conclusie geleid over deze terroristische daad in de prille 20ste eeuw. Lang, 11 jaar om precies te zijn, voordat de Ottomaanse Turken de Armeniërs hebben uitgemoord.
Tussen 1904 en 1908 hebben Duitse koloniale troepen tienduizenden leden van het Herero- en het Namavolk vermoord in naam van Duitsland en zijn keizer. Exacte cijfers zijn er niet, maar historici en wetenschappers hebben het over “tussen de 75.000 en de 95.000 slachtoffers”.
Van Duitse zijde worden de gesprekken geleid door Ruprecht Polenz, parlementariër van bondskanselier Angela Merkels CDU, voormalig voorzitter van de Commissie Buitenland in de Bondsdag en ervaren diplomatiek bemiddelaar. Hij is al een aantal keren in de Namibische hoofdstad Windhoek geweest, maar heeft nog geen definitief akkoord kunnen beklinken.
Addertje
Bedoeling is dat Duitsland officieel zijn excuses aanbiedt, waartoe bondskanselier Angela Merkel en president Joachim Gauk ook bereid zijn, maar de herstelbetalingen blijken het addertje onder het gras te zijn. Toch zou er nu, volgens eensluidende bronnen, schot in de zaak komen.
Naast de verontschuldigingen zou er een ‘Duits-Namibische Toekomststichting’ worden opgericht en zou Berlijn bepaalde infrastructuurwerken voor zijn rekening nemen zoals ontziltingsstations voor zeewater.
De Duitse regering heeft trouwens al in 2015 openlijk gezegd dat hetgeen in 1904-1908 in Namibië gebeurde niets anders was dan volkerenmoord. Het is minister van Buitenlandse Zaken Frank Walter Steinmeier (SPD) die stelde dat dit “als politieke richtlijn” door de bondsregering was aangenomen. In zijn officiële nota stond: “Der Vernichtungskrieg in Namibia von 1904 bis 1908 war ein Kriegsverbrechen und Völkermord.”
Dat was niet echt evident want Duitse politici blonken lang uit in het naast de ‘Namibische kwestie’ heen te fietsen. De toenmalige Duitse minister van Ontwikkelingssamenwerking Heidemarie Wieczorek-Zeul (SPD) zei weliswaar al in 2004 dat de Duitse regering het gebeuren in 1904-1908 “betreurde”, maar verder ging ze niet?
Haar bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) maakte in hetzelfde jaar wel een rondreis door zuidelijk Afrika, maar bleef diplomatisch weg uit Namibië. Enkele jaren voordien, in 1998, had de Duitse bondspresident Roman Herzog (CDU) een nog krasser staaltje geleverd. Hij ging wel naar Namibië op bezoek maar repte met geen woord over de eerste volkerenmoord van de twintigste eeuw en de Namibiërs waren te beschroomd om hem er iets over te vragen.
‘Oefenen voor de Holocaust’
De Duitsers hebben op ons geoefend hoe ze de Holocaust moesten uitvoeren en hebben die dan aan de joden geperfectioneerd.
Ook een Namibische delegatie is al een paar keren voor gesprekken in Berlijn geweest. Ze stond onder leiding van Herero-chief Vekuli Rukoro en hij zei na de jongste onderhandelingsronde: “De Duitsers hebben op ons geoefend hoe ze de Holocaust moesten uitvoeren en hebben die dan aan de joden geperfectioneerd. Nadien hebben ze zich verontschuldigd en schadeloosstelling betaald. Maar omdat wij een andere huidskleur hebben en Afrikanen zijn, zegt de Duitse regering dat voor ons enkel excuses in aanmerking komen.”
Voor Duitse en andere genocide-wetenschappers staat het evenwel al lang vast: de volkerenmoord door het Duitse keizerrijk op de Afrikanen vond elf jaar voor de bloedbaden op de Armeniërs plaats en was zo dus de éérste poging tot uitroeiing van een heel volk in de 20ste eeuw. Ze noemen het dan ook op zijn zachtst uitgedrukt “eigenaardig” dat Duitsland zoveel moeite heeft met excuses en schadevergoedingen aan het Herero-volk.
Het is haast niet te begrijpen dat er ook vandaag nog parlementariërs in de Bondsdag bestaan die zich achter een drogreden verschuilen en zo de hele zaak op de lange baan houden. Er zijn verkozenen die beweren dat het geen volkerenmoord kàn geweest zijn omdat de Verenigde Naties pas in 1948 deze misdaad in hun strafbestand hebben opgenomen.
Met deze kromme redenering zou er dus voor de Tweede Wereldoorlog geen genocide kunnen gepleegd zijn. Turkije probeert daar ook mee weg te komen en in de Bondsdag is op basis van deze ‘argumentatie’ al een paar keer een resolutie tegengehouden die het Duitse optreden in 1904-1908 als volkerenmoord veroordeelde. Nu zou de Namibische kwestie dan toch ‘binnenkort’ worden afgerond.
Toch waren hoge Duitse militairen in het begin van de 20ste eeuw al heel duidelijk over de bedoeling van het optreden van de ‘Schutztruppe’ – ‘beschermingstroepen’ zoals de koloniale bezettingsmacht zich eufemistisch en cynisch noemde.
‘Gruwel is mijn politiek’
“Het verdrijven van het opstandige Herero-volk naar de waterloze Omaheke-woestijn moet afwerken waarmee de Duitse wapens begonnen waren: de vernietiging van de Herero”, staat in oude documenten te lezen. De opperbevelhebber van de Schutztruppe, generaal Lothar von Trotha, beschreef zijn optreden zoals het moeilijk duidelijker kan: “Geweld uitoefenen met kras terrorisme en zelfs gruwelijkheden was en is mijn politiek.”
Von Trotha had zijn sporen in China verdiend waar hij de zogenaamde Bokseropstand (1900 – 1901) in bloed smoorde. Die revolte was een nationalistische opstand tegen de verregaande westerse inmenging in China, waarbij duizenden doden vielen.
Sinds de Conferentie van Berlijn (1884 – ’85) begon het Duitse keizerrijk Namibië systematisch te koloniseren en lijfde het de kolonie uiteindelijk in bij Duitsland. Het land is zo groot als Frankrijk en Spanje samen, maar er leven slechts 2,2 miljoen inwoners.
Daarvan zijn er vandaag nog zo’n 20.000 Duitstalige nakomelingen van de voormalige kolonisator en die zijn zo goed als allemaal grote plantagebezitters, veetelers en fabriekseigenaren.
Voor de moorden op de Herero en de Nama installeerden keizerlijke rijksfunctionarissen een burgerlijk bestuur, dat tijdelijk onder de leiding stond van Dr. Ernst Heinrich Göring. Hij mocht de titel Kaiserlicher Kommissar dragen en was de vader van het latere nazi-kopstuk Hermann Göring.
Het bestuur bestond erin dat het Herero- en het Nama-volk ‘beschermingsverdragen’ kregen opgedrongen, maar de eigenlijke bedoeling was Deutsch-Südwestafrika gewoon bij het Rijk te annexeren, wat ook gebeurde. De autochtone bevolking werd gebrutaliseerd, haar velden en kudden werden afgenomen, haar vrouwen verkracht en ze had zo goed als geen rechten.
In 1904 kwamen de Herero onder leiding van de legendarische chef Samuel Maharero in opstand tegen de kolonisator en in de geschiedenisboeken staat vermeld dat het om een van de eerste pogingen ging om het kolonialisme in het algemeen te verdrijven.
Maar de Duitsers wisten wel raad met de opstandelingen en stuurden er Lothar von Trotha en het door hemzelf afgekondigde ‘Vernichtungsbefehl’ (vernietigingsbevel) op af. Daarin stond in duidelijke bewoordingen wat hij van plan was en het document ondertekende hij met “De grote generaal van de machtige Duitse keizer”.
“De Herero zijn geen Duitse onderdanen meer. Ik zeg tegen het volk dat iedereen die een van de leiders bij mijn posten brengt 1.000 mark beloning krijgt, wie Samuel Maharero brengt, krijgt 5.000 mark. Het Herero-volk moet het land verlaten. Als dat niet gebeurt zal ik ze daar met zwaar geschut toe dwingen. Binnen de Duitse grenzen (hij bedoelde dus Namibië; FS) zal elke Herero met of zonder geweer, met of zonder kudde, worden neergeschoten. Ik neem geen wijven (sic; FS) of kinderen meer op; ze worden naar hun volk teruggedreven of ik laat op ze schieten.” Von Trotha’s Vernichtungsbefehl was niets anders dan een oproep tot volkerenmoord.
De neger houdt zich niet aan verdragen, hij begrijpt enkel bruut geweld. Daarom meen ik dat dit volk in zijn geheel moet verdwijnen
De generaal kwam met een legermacht met zwaar geschut en mitrailleurs die tienduizenden slachtoffers maakten. Wie niet werd doodgeschoten werd de woestijnen in gedreven, waar weer duizenden Herero’s van ontbering crepeerden. De vredesgezanten die Maharero stuurde liet von Trotha standrechtelijk executeren.
Concentratiekampen
Bij het uitbreken van de Herero-opstand had Lothar von Trotha aan zijn oversten in Berlijn een brief geschreven waarin hij een vernietigingsoorlog al aankondigde. “De neger houdt zich niet aan verdragen, hij begrijpt enkel bruut geweld. Daarom meen ik dat dit volk in zijn geheel moet verdwijnen; ze moeten het zandveld (woestijn; FS) worden ingedreven en daar ten onder gaan.”
Degenen die het als bij wonder overleefden werden opgesloten in concentratiekampen om slavenarbeid te verrichten en natuurlijk vielen ook daar weer vele doden. Concentratiekampen waren een uitvinding van de Britten, die ze in Zuid-Afrika tegen de Boerenbevolking hadden gebruikt en het principe, dat enkele decennia later nog een veel gruwelijker inhoud zou krijgen, werd gretig door generaal von Trotha overgenomen.
Aan de bevrijdingsstrijd van het Herero-volk kwam een definitief einde met de slag bij het Waterbergplateau (11 augustus 1904) en de Nama verpletterde von Trotha in oktober 1915. In tegenstelling tot de Herero werden de krijgsgevangen van de Nama niet uitgemoord – het protest tegen de massamoorden was inmiddels toch wel tot bij de Duitse keizer geraakt in wiens naam dit allemaal werd begaan. De Nama werden gedeporteerd naar andere Duitse kolonies zoals Togo en Kameroen.
Misplaatste helden
Na het verlies van de Eerste Wereldoorlog werd Duitsland door het Verdrag van Versailles verplicht al zijn kolonies op te geven en kwam Namibië steeds meer als wingewest in handen van buurland Zuid-Afrika. Tot 1990 legde Pretoria zelfs het apartheidsregime aan Namibië op.
Onder sterke druk van de VN, maar vooral door guerrillaleider Sam Nujoma en zijn SWAPO (South West African People’s Organization) moest Zuid-Afrika zich na de zogenaamde Grensoorlog terugtrekken. Sinds 21 maart 1990 is Namibië een onafhankelijk land en Nujoma werd de eerste president.
Aan het Waterbergplateau bestaat vandaag nog een Duits soldatenkerkhof waar op grafstenen en herdenkingsplaten te lezen staat: “Hier rusten soldaten en officieren, helden die voor keizer, volk en vaderland zijn gesneuveld.” In totaal waren dat er ongeveer 1.700, terwijl tienduizenden Herero er het leven bij inschoten.
In het kader van de lopende gesprekken vragen steeds meer Duitsers zich af of het woord helden hier niet volkomen misplaatst is. Als het er straks echt van komt dat Duitsland excuses en schadevergoeding aan Namibië aanbiedt, zal Berlijn liefst honderdzestien jaar hebben nodig gehad om met een bloedige episode uit zijn koloniale geschiedenis in het reine te komen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
