Met één uitgebreid, ‘constructief’ telefoontje slaagde Vladimir Poetin erin de ontmoeting tussen de Amerikaanse president Donald Trump en diens Oekraïense ambtsgenoot Volodymyr Zelensky de wind uit de zeilen te halen. Drie vaststellingen in de aanloop naar de top tussen Trump en Poetin in Boedapest.
1. Trump grijpt elke uitvlucht aan om Rusland niet onder druk te zetten
De voorbije weken deden Trumps uitlatingen over Oekraïne in menige Europese hoofdstad de hoop opflakkeren. Er werd gewag gemaakt van ‘een andere toon’, en zelfs gehoopt dat Zelensky Trump ‘aan zijn kant’ had gekregen. Plotseling sprak Trump zijn geloof uit dat Oekraïne erin zou slagen zijn volledige grondgebied te heroveren.
De Amerikaanse president zou zich irriteren aan de halsstarrige opstelling van Rusland, en zich meer aan Oekraïense kant scharen. Defensieminister Pete Hegseth dreigde ermee dat Amerika bereid was Rusland ‘kosten op te leggen voor zijn agressie’. Ook Trump praatte openlijk over de levering van Tomahawks, langeafstandsraketten waarmee Oekraïne zelfs Sint-Petersburg zou kunnen bereiken.
Maar die vibe veranderde gisteren opnieuw. Kort nadat bekend was geraakt dat Trump en Poetin elkaar opnieuw zouden ontmoeten, leken de dreigementen alweer van de baan. Trump plaatste openlijk vraagtekens bij eventuele Tomahawk-leveringen omdat Poetin ‘het idee niet leuk vond’. Hij had plots ook bedacht dat de VS vooral genoeg Tomahawks voor zichzelf moesten behouden.
Die ommezwaai bevestigt een van de weinige consistenties in Trumps benadering van de Russische invasie van Oekraïne: elke uitvlucht is goed om geen actie tegen Rusland te ondernemen.
Ook in de aanloop naar de ontmoeting in Alaska van augustus zinspeelde Trump op mogelijke sancties en hogere importheffingen, die Rusland onder druk zouden kunnen zetten om constructief te onderhandelen. Toen Poetin evenwel toezegde om Trump te ontmoeten, liet Trump prompt al die plannen varen. Waar de Oekraïners Trump overtuigd hadden dat er eerst een staakt-het-vuren moest komen voor er onderhandelingen konden worden opgestart, willigde Trump na een gesprek met Poetin meteen de Russische eis in dat er onderhandelingen moesten komen vóór een staakt-het-vuren mogelijk was.
De enige sanctie die Trump tot nu toe oplegde, was de verhoging van de importheffing op producten uit India, een van de belangrijkste afnemers van Russische olie. Tegelijk suggereerde hij gisteren dat India weldra zou stoppen met de aankoop van Russische olie – wat India overigens nadrukkelijk ontkende – en dat de heffingen weldra van de baan zouden zijn.
Zelfs toen Trump na de mislukte ontmoeting in Alaska opnieuw welwillender over Oekraïne begon te spreken, bleef hij opmerkelijk weigerachtig om concrete engagementen aan te gaan. Amerikaanse wapens waren te koop voor Oekraïne en de Europese landen, maar dat waren ze voorheen ook al. Bovendien formuleerde Trump ook hier weer allerlei uitvluchten. Hij wil geen sancties opleggen zolang Europese landen (Hongarije en Slowakije) Russische olie bleven kopen. En hij wil alleen Tomahawks aan Oekraïne leveren als Duitsland ook bereid is om zijn Taurus-systemen te leveren.
Met zijn aanbod voor een nieuwe ontmoeting met Trump heeft Poetin de meeting tussen Trump en Zelensky van vandaag ontregeld. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Zelensky Trump tot grote inspanningen zal kunnen verleiden, nu Trump binnenkort Poetin zal ontmoeten.
Waarom onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne zo moeilijk zijn
2. Rusland heeft zijn strategie niet aangepast
Opmerkelijk aan de nieuwe ontmoeting tussen Trump en Poetin is dat ze er komt op verzoek van Rusland – en dat Rusland dat ook uitdrukkelijk toegaf.
Tegelijk is duidelijk dat Rusland zijn Amerika-strategie niet heeft aangepast. Aan Russische kant is men er stellig van overtuigd dat Trump droomt van betere economische banden met Rusland. Kirill Dmitrijev, Poetins Amerikagezant, probeert aan Amerikaanse kant de appetijt voor economische samenwerking op te wekken. Door Trump die deals voor te schotelen, hoopt Poetin de aandacht van de Amerikaanse president voor de oorlog te verzwakken, en de Russische voorwaarden voor vrede te aanvaarden. Wat is de oorlog in Oekraïne anders dan een onbenullig detail dat de vriendschap en economische samenwerking tussen Amerika en Rusland in de weg stond?
Ook dit keer stelde Dmitrijev, net als Poetins voornaamste buitenlandadviseur Joerij Oesjakov, economische banden in het vooruitzicht. Trump benadrukte in zijn eigen Truth Social-verslag dat Poetin en hij ‘lange tijd’ spraken over handel ‘wanneer de oorlog in Oekraïne voorbij is’.
Die Russische strategie heeft tot nu toe niet gewerkt. Ondanks zijn vaak onvriendelijke woorden aan het adres van Zelensky en zijn frustratie met het gebrek aan vooruitgang heeft Trump tot u toe weerstaan aan Poetins sirenenzang om Oekraïne voor de bus te gooien in ruil voor een betere economische samenwerking.
Dat de ontmoeting in Alaska mislukte, had veel te maken met de arrogante opstelling van Rusland, dat weinig bereidheid tot compromis toonde. Maar er was ook een veel banalere reden: een misverstand in de voorbereiding. Steve Witkoff, Trumps hoogst onervaren gezant voor het Midden-Oosten die voor de top in Alaska enkele keren naar Moskou was gereisd, had Poetins voorstel verkeerd begrepen en verkeerd doorgebrieft aan zowel Trump als de Europese leiders. Door die foute verwachtingen liepen de onderhandelingen al snel verkeerd. Nadat Poetin alweer aan een historische litanie was begonnen, zou Trump gedreigd hebben de meeting te verlaten, aldus een reconstructie in de Financial Times.
Het is veelzeggend dat Trump dit keer zijn meer onderlegde buitenlandminister Marco Rubio afvaardigt om vooraf de Russische positie af te toetsen. Rubio heeft, in tegenstelling tot Witkoff, enige diplomatieke ervaring, en is Oekraïne niet slecht gezind. Tegelijk is het duidelijk dat ook Rubio onder druk staat om zich te bewijzen en resultaten te leveren.
3. Rusland komt niet aan tafel om vrede te sluiten
Het is voorlopig nog onduidelijk of Poetin met zijn opening naar Trump zijn positie heeft veranderd, of dat hij gewoon Trumps ontmoeting met Zelensky wilde ontregelen. De voortekenen zijn evenwel niet best. In zijn gesprek met Trump beweerde Poetin – in weerwil van de realiteit – dat het Russische leger snel oprukt.
De locatie die voor de ontmoeting werd gekozen, zegt veel over de oprechtheid van de Russische intenties. Boedapest is, vanuit Oekraïens oogpunt, een verschrikkelijke locatiekeuze. Het is de plek waar in 1994 het beruchte Boedapestmemorandum werd getekend. Met dat akkoord gaf Oekraïne de kernwapens op die het na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie op zijn grondgebied had liggen. In ruil daarvoor beloofde Rusland de Oekraïense soevereiniteit te aanvaarden.
Dat memorandum is hét trauma van de recente Oekraïense geschiedenis. Aan Oekraïense kant was men ervan overtuigd dat Amerika en het Verenigd Koninkrijk veiligheidsgaranties (‘guarantees’) voor Oekraïne hadden gekregen, terwijl er in de Engelstalige tekst slechts gewag werd gemaakt van ‘assurances’: plechtige, maar niet bindende beloften. Toen Rusland in 2014 het memorandum schond – en een rist andere verdragen met Oekraïne – was de reactie in Washington en Londen nagenoeg onbestaande. Toen in augustus het idee werd gesuggereerd van een mogelijke ontmoeting tussen Poetin en Zelensky, werd Boedapest al naar voren geschoven als mogelijke locatie – een nauwelijks verholen bespotting van Oekraïne.
In Oekraïne is men bovendien bezorgd over hoever Trump wil gaan om Rusland tegemoet te treden. Uit de reconstructie van de Financial Times die vandaag verscheen, blijkt dat Trump Poetin in Alaska een enorm genereus aanbod heeft gedaan. Zo zou Trump bereid zijn geweest om Kiev in de Donbas tot terugtrekking te dwingen én de Russische annexatie van de Krim formeel te erkennen, als Poetin een staakt-het-vuren ondertekende. Desondanks wees Poetin elk compromis van de hand, en bleef hij de capitulatie van Oekraïne eisen.
Zelfs na de succesvolle Oekraïense aanvallen op Russische olie- en gasinstallaties is er geen enkele reden om aan te nemen dat Poetin dat doel heeft bijgesteld. Tijdens de jaarlijkse Valdai-conferentie gaf Poetin niet het minste teken van inschikkelijkheid.
Eens te meer moet Oekraïne hopen dat Poetin het verknalt. Dat is helemaal niet ondenkbaar: het vermogen van het Russische regime om zijn eigen ruiten in te gooien is ondertussen uitvoerig gedocumenteerd. De verleiding om in lange historische uitweidingen te praten is bij Poetin te groot.
Het moet in de Europese hoofdsteden stilaan duidelijk zijn: hopen dat Trumps grillen daadwerkelijk iets opleveren is geen werkbare langetermijnstrategie.
Vladimir Poetin bij Tucker Carlson: de oom die je maar niet durft te onderbreken
