Met Bernie Sanders hebben de Democratische voorverkiezingen een verrassende koploper. Tot wanhoop van het partijestablishment.
Wie in de aanloop naar de Democratische voorverkiezingen een Democratische pollster of analist aanklampte, werd verwelkomd met een golf van optimisme. De Democraten hadden de tussentijdse verkiezingen gewonnen, dreven de president in het nauw tijdens de impeachmentprocedure en leken zeldzaam eensgezind in hun vastberadenheid om Donald Trump te verslaan. Het enige wat de Democratische Partij hoefde te doen, was een goede kandidaat vinden. Een kandidaat die de partij, en het liefst ook het land, kon verenigen en de schandvlek van vier jaar Trump uit het Witte Huis zou wegpoetsen. Om het even wie, maar niet Bernie Sanders.
De Republikeinen spelen schaak tijdens een campagne, de Democraten vier-op-een-rij.
‘Gelukkig’ leek Sanders bij voorbaat nagenoeg kansloos. Ja, hij had het Hillary Clinton in de voorverkiezingen van 2016 knap lastig gemaakt, maar dat was in een race die op voorhand gelopen leek, en bovendien als enige echte progressief in het veld. Zijn programma, waarin hij onder andere een nationale ziekteverzekering, gratis universitair onderwijs en een ruimhartig migratiebeleid belooft, zou voor veel Democratische Partijleden ongetwijfeld te ver naar links zijn. Bovendien was Sanders ondertussen 78, en werd hij begin oktober geopereerd na een hartaanval. Zijn campagne leek opnieuw kansloos.
Maar na twee voorverkiezingen is uitgerekend Bernie Sanders de verrassende koploper voor de Democratische nominatie. Zowel in Iowa als in New Hampshire behaalde hij het hoogste aantal stemmen, al kreeg Pete Buttigieg in Iowa nipt meer afgevaardigden. Voorlopig profiteert Sanders optimaal van de verdeeldheid tussen progressieven en gematigden binnen de Democratische Partij. Hoewel de progressieven in de minderheid zijn, zijn er met Joe Biden, Pete Buttigieg, Amy Klobuchar en Michael Bloomberg maar liefst vier centrumkandidaten die de gematigde stemmen onder elkaar verdelen. Elizabeth Warren, de enige andere progressieve kandidaat, lijkt nu al het onderspit te delven. Als zij uit de race stapt, zal een aanzienlijk deel van haar achterban vermoedelijk voor Sanders kiezen.
Nachtmerrie
Ook op zijn 78e blijft Sanders een opmerkelijke verschijning voor een presidentskandidaat. Nukkig, wantrouwig, met een bulderend Brooklyns accent: de senator voor de staat Vermont is al sinds 1991 een buitenbeentje in het Huis van Afgevaardigden. Gold de term ‘socialist’ voor de doorsnee Amerikaan al die jaren als het ergst mogelijke scheldwoord, dan draagt Sanders die term met trots, als een geuzennaam. Ondanks zijn gevorderde leeftijd doet hij het vooral goed bij jongeren. Kort na zijn hartaanval kreeg hij bovendien de expliciete steun van Alexandria Ocasio-Cortez, de rijzende ster van progressief Amerika. Ocasio-Cortez gelooft dat Sanders – net als ongeveer heel Amerika spreekt ze steevast over ‘Bernie’ – de leider kan worden van een ‘massabeweging’ die niet alleen Donald Trump kan verslaan, maar Amerika ook in een progressieve richting kan sturen. Was Sanders’ slogan in 2016 nog Feel the Bern, dan voert hij nu campagne met het bijna pauselijke ‘ Not me, us’.
Charles Lipson, politoloog aan de Universiteit van Chicago, die bij het begin van ons gesprek duidelijk maakt dat hij Sanders ‘verschrikkelijk’ vindt, vreest dat die verdeeldheid onder centrumkandidaten zal blijven duren. ‘Doorgaans stoppen presidentskandidaten hun campagnes alleen als ze te weinig geld binnenhalen om verder te gaan. Ik kan me voorstellen dat Biden er snel uitstapt, maar zolang Klobuchar en Buttigieg goed blijven scoren en donaties binnenhalen, is er voor hen geen aanleiding om te stoppen. En dan is er nog Michael Bloomberg, die zo rijk is dat hij ook zonder donaties kan blijven campagnevoeren. Tenzij een van de centrumkandidaten plots 50 procent van de stemmen zou behalen, is het dus perfect mogelijk dat Sanders door die verdeeldheid de nominatie binnenhaalt.’
Sanders’ opmars in de peilingen is een evolutie die het establishment van de Democratische Partij zure oprispingen bezorgt. ‘Het partijestablishment wil niets van hem weten’, beaamt Lipson. ‘Als zij the Bern voelen, voelen ze maagzuur. Ze zijn ervan overtuigd dat als hij de Democratische presidentskandidaat wordt, hij niet alleen de verkiezingen zal verliezen maar dat hij de partij ook stemmen zal kosten in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden.’ Het zou een ramp zijn als de Nationale Conventie in Milwaukee, waar de Democratische Partij haar presidentskandidaat aanwijst, op een broederstrijd uitdraait, meent Lipson. ‘Het absolute nachtmerriescenario voor de Democratische Partij is dat Sanders de meeste kiesmannen binnenhaalt, maar geen meerderheid van hen. Dan zou de partij voor een verschrikkelijk dilemma staan. Geven ze de nominatie aan een kandidaat van wie ze geloven dat hij sowieso verliest? Of geven ze de nominatie aan iemand anders, waardoor ze de partij in tweeën splitsen en óók kansloos zijn in november?’
Het illustreert de vertwijfeling bij de Democraten, die het trauma van Trumps verkiezing in 2016 nog altijd niet verwerkt lijken te hebben. ‘Bovendien is de Democratische Partij gewoon slecht in campagne voeren’, zucht Rachel Bitecofer, politoloog aan Christopher Newport University. ‘Ze zijn emotioneler, kieskeuriger, minder strategisch, de partij bestaat uit meer verschillende fracties. De Republikeinen spelen schaak tijdens een campagne, de Democraten vier-op-een-rij. Wees er maar zeker van dat de Republikeinen de huidige verdeeldheid in de Democratische Partij genadeloos zullen uitspelen. Ze snappen maar al te goed dat de enige manier om te winnen erin bestaat de anti-Trumpcoalitie uit elkaar te spelen.’
‘Bernie beats Trump’
Want ondanks de wijdverbreide scepsis bij het partijestablishment is Bitecofer, die in 2017 een boek schreef waarin ze de Democratische overwinning in de tussentijdse verkiezingen voorspelde, ervan overtuigd dat Sanders ‘even competitief’ zou zijn als gelijk welke andere kandidaat. Ze is ervan overtuigd dat de enorme politieke polarisering in de VS ervoor zal zorgen dat veel Democratische kiezers toch bereid zullen zijn de neus dicht te knijpen en voor Trumps tegenkandidaat te stemmen, zelfs als die zichzelf een (democratische) socialist noemt. ‘Het grote verschil met 2016’, aldus Bitecofer, ‘is dat de Democraten toen aan de macht waren. Daardoor zullen Democratische kiezers die in 2016 niet kwamen opdagen vermoedelijk toch bereid zijn om op de Democratische kandidaat te stemmen.’ Bitecofer waarschuwt ervoor dat we de huidige verdeeldheid onder Democraten niet mogen overschatten. ‘Het ziet er altijd slecht uit als een zittend president weer kandidaat is, en er maar één partij is die voorverkiezingen houdt. Tegen de herfst is dat doorgaans allemaal vergeten.’
Toch ziet Lipson een blijvend negatief effect van de Democratische voorverkiezingen. ‘Het probleem met zo’n voorverkiezing is dat kandidaten zich tot de activistische partijbasis moeten richten. Daardoor hebben ook gematigde kandidaten hun steun toegezegd voor radicale plannen die de gemiddelde Amerikaan ontzettend afschrikken.’
Sanders’ campagne lijkt voorlopig door te denderen. Ook in Nevada, waar op 22 februari de volgende voorverkiezing plaatsvindt, staat Sanders op kop in de peilingen. Nu Biden, die het van oudsher goed doet bij minderheden, richting exit lijkt te gaan, lijkt Sanders een goede kans te hebben om ook in de zwarte gemeenschap te scoren. ‘ Bernie beats Trump’, zingt zijn achterban met groeiende overtuiging. Benieuwd of de rest van de partij overgehaald kan worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
