‘Terwijl er in frontlijnstaten als Oekraïne, Moldavië en Wit-Rusland een latente spanning heerst, versterkt Rusland zijn positie verder – langzaam maar zeker’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).
Vijf jaar na de inlijving van de Krim en het neerhalen van vlucht MH17 lijkt de rust weergekeerd aan het oostelijke front. Rusland en het Westen lijken daar een nieuw evenwicht te hebben bereikt. De NAVO heeft er troepen en houdt geregeld grote oefeningen, de Russen blijven aanwezig in frontlijnstaten als Oekraïne, Moldavië en Wit-Rusland. Maar van een écht machtsevenwicht is geen sprake. Terwijl er een latente spanning heerst, versterkt Rusland zijn positie verder – langzaam maar zeker.
Neem Oekraïne. De Krim, het strategische schiereiland in de Zwarte Zee, zijn de Oekraïners definitief kwijt. De voorbije tijd hebben de Russen er hun aanwezigheid nog verstevigd. Ze hebben een nieuwe brug geopend, nieuwe gevechtsvliegtuigen ontplooid, de kustartillerie gemoderniseerd. En er zijn nieuwe radarsystemen: de indrukwekkende Murmansk-BN-installatie, die communicatie tot op grote afstanden kan verstoren; en de Krasukha-4, nog een systeem voor elektronische oorlogvoering. Zo wordt de Russische militaire capaciteit als het ware een stukje onzichtbaar – maar daarom niet minder geducht.
De westerse sancties hebben weinig indruk op de Russen gemaakt.
In het Donetsbekken, in het oosten van Oekraïne, blijven de Russen druk uitoefenen. De meest voorkomende analyse is dat Volodymyr Zelensky, de nieuwe Oekraïense president, voor het offensief kiest en geleidelijk aan terrein wint dankzij westerse steun. Oekraïense soldaten worden opgeleid door westerse instructeurs en hebben nu ook antitankwapens en pantsers ter beschikking. In werkelijkheid lijken de Russen te krijgen wat ze willen: de controle over het zuidoostelijke deel van het Donetsbekken. Kiev kan druk zetten om een betere deal uit de brand te slepen, maar Rusland heeft voldoende kanonnenvoer in dat bekken, en aan de andere kant van de grens zitten 80.000 soldaten klaar om tussenbeide te komen.
Invloed over Oekraïne behouden: daarom was het de Russen te doen. En dat is gelukt. Via agressie en afschrikking, weliswaar, maar de Oekraïners weten nu hoever ze kunnen gaan. De prijs die het Kremlin daarvoor betaalde, is niet buitensporig. Ja, de Europese sancties zijn aangescherpt, maar Rusland heeft in 2018 niettemin een recordhoeveelheid aardgas naar de Europese Unie uitgevoerd. En ondanks Deens verzet gaat de bouw van Nord Stream 2, een gasverbinding tussen Rusland en Duitsland, verder. Na vijf jaar afwezigheid zijn de Russen, ondanks hun grip op de Krim, ook weer welkom in de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa.
Het Kremin lijkt er niet meteen bezwaar tegen te hebben dat Wit-Rusland zakendoet met China.
In Moldavië, nog een straatarme staat tussen Rusland en het Westen, houden de Russen vast aan het satellietstaatje Transnistrië: er blijven daar goed duizend soldaten paraat. Na de recente verkiezingen in het land verkreeg het Kremlin dat de pro-Europese partijen de pro-Russische socialisten mee aan boord namen in de regering. Eerder had Vladimir Plahotniuc exclusieve loyaliteit aan Rusland beloofd, maar de corrupte oligarch bleek zelfs voor de Russen te link. Indirecte invloed via de nieuwe coalitie en door de controle over Transnistrië blijkt een doeltreffender aanpak.
In Wit-Rusland heeft zich het voorbije jaar dan weer een schimmenspel voltrokken tussen president Alexander Lukashenko en Moskou. Lukashenko keek onder andere naar Europa en China, omdat Rusland zware druk uitoefende om zijn land in een unie te krijgen. Middels financiële knevelarij en cyberaanvallen zetten de Russen de puntjes op de i. Unie of geen unie: Wit-Rusland zal economisch, politiek en militair in de pas lopen. Intussen is Lukashenko gedwee op onderhoud bij Vladimir Poetin geweest en heeft hij een bestelling voor Russische tanks geplaatst. Het Kremin lijkt er niet meteen bezwaar tegen te hebben dat Wit-Rusland zakendoet met China.
Wat over de hele frontlijn opvalt, is hoe weinig indruk de westerse tegenmaatregelen en sancties op de Russen hebben gemaakt, en hoe zij hun positie bestendigen en sowieso de terreinwinst van 2014 hebben behouden. Voor hen is dat een bescheiden compensatie voor het terreinverlies na de uitbreiding van de Europese Unie en de NAVO tussen pakweg 1999 en 2007. Wellicht zullen ze nu blijven mikken op een efficiënte combinatie van rijk worden door de gasuitvoer naar Europa en China – vorig jaar goed voor ongeveer 237 miljard dollar – en de geleidelijke versterking van hun positie in Oekraïne, Moldavië en Wit-Rusland. Alles blijft in beweging, zonder grote schokken, zoals dat gaat in een deels bevroren conflict.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
