Met de vrijlating van de Israëlische gijzelaars lijkt Hamas zich voorlopig te houden aan zijn deel van de deal om de oorlog in Gaza te beëindigen. ‘Het is onvermijdelijk dat Hamas nog steeds invloed zal uitoefenen’, zegt Palestinakenner Erik Skare.
Met de vrijlating van de laatste twintig Israëlische gijzelaars lijkt het broze staakt-het-vuren in Gaza voorlopig stand te houden. Ook Israël houdt zich voortdurend aan zijn kant van het akkoord. Ook de lichamen van de overleden gijzelaars werden ondertussen uitgewisseld.
Het twintigpuntenplan dat Donald Trump eind september presenteerde oogt bijzonder zwaar voor de terreurbeweging Hamas. Zo moet het volgens het akkoord ontwapenen en moet het zich terugtrekken uit het bestuur van Gaza. Israël moet een wapenstilstand inlassen en zich terugtrekken tot een bepaalde lijn, maar over een definitieve terugtrekking uit de Gazastrook bestaat geen akkoord. ‘Zowel Hamas als Israël is uiterst ongelukkig over Trumps twintigpuntenplan’, zegt Erik Skare, die aan de Universiteit van Oslo onderzoek doet naar Palestijnse politieke bewegingen. ‘Voor beide partijen is dit staakt-het-vuren een pijnlijke patstelling.’
Door de laatste Israëlische gijzelaars terug te brengen verliest Hamas zijn laatste echte drukkingsmiddel in de onderhandelingen. ‘De gijzelaars waren allang geen hefboom meer voor Hamas’, zegt Skare. ‘Doordat Hamas de gijzelaars bleef vasthouden, had Israël een legitimatie om in Gaza te blijven vechten.’
‘Gewapend verzet is de essentie van wat Hamas is.’
Ontwapening
De moeilijkste kwestie voor Hamas is de beloofde ontwapening. Die is opgenomen in Trumps twintigpuntenplan, maar het is onduidelijk wanneer Hamas verondersteld wordt om die ontwapening door te zetten. ‘Verschillende Hamasleiders hebben al openlijk verklaard dat ze niet zullen ontwapenen’, zegt Skare. ‘Hamas heeft altijd gezegd dat het pas kan ontwapenen wanneer er een Palestijnse staat is. Ontwapening kan voor hen alleen het gevolg zijn van succesvolle onderhandelingen, niet een voorwaarde om te beginnen met onderhandelen.’
‘Toen Hamas zich in het begin van de jaren 2010 op het besturen van Gaza focuste, zorgde dat binnen de Al-Qassam-brigades, de gewapende arm van Hamas, al voor grote onrust’, zegt Skare. ‘Als Hamas daadwerkelijk zou overgaan tot ontwapening, zou de beweging waarschijnlijk versplinteren, of zouden strijders naar andere gewapende groeperingen overstappen. Gewapend verzet is de essentie van wat Hamas is. Het is bijna ondenkbaar dat het dat opgeeft zonder daar iets tastbaars voor in ruil te krijgen.’
Indirecte invloed
Naast ontwapening vereist het plan ook dat Hamas ‘geen enkele rol in het bestuur van Gaza, direct of indirect’ speelt. Die toegift is op zich minder controversieel: Hamasonderhandelaars bieden al langer aan om zich terug te trekken uit het bestuur van de Gazastrook.
Het is duidelijk dat Hamas zijn ambities voorlopig nog niet heeft opgegeven. Het afgelopen weekend trokken gewapende Hamasstrijders opnieuw Gaza-stad binnen. Onder het mom van het terugbrengen van de orde werden zogenaamde collaborateurs en informanten gearresteerd.
Het is volgens Skare een voorafname op hoe Hamas de komende tijd te werk zal gaan. ‘Hamas zal formeel geen rol meer spelen in politieke of administratieve instellingen, maar zal informeel nog heel wat invloed hebben’, voorspelt Skare. ‘Dat is onvermijdelijk. Het is nog steeds de grootste gewapende groepering in Gaza. ’
‘De Gazaoorlog zal niet het einde van Hamas zijn.’
Vacuüm
Een andere belangrijke kwestie is de vraag wat er komt eens Hamas het bestuur in Gaza zal verlaten. In Trumps plan gaat het over een ‘tijdelijke overgangsregering van een technocratisch, apolitiek Palestijns comité’. Israël heeft de Palestijnse Autoriteit, die momenteel op de Westelijke Jordaanoever bestuurt, bij voorbaat uitgesloten. Het is volslagen onduidelijk waar die apolitieke Palestijnse technocraten vandaan moeten komen.
Bovendien is het volslagen onduidelijk hoeveel autoriteit die nieuwe Gazaanse regering zal hebben. Ze zal een politiemacht moeten optuigen, maar zal ook rekening moeten houden met de aanwezigheid van het Israëlische leger, met de internationale troepenmacht die voorzien wordt in Trumps plan, en met Hamas. Dat gebrek aan duidelijke geweldsmonopolie kan Hamas in de kaart spelen.
De Gazaoorlog zal niet het einde zijn van Hamas. ‘Hamas zal de komende tijd vooral proberen overleven, maar het zal invloedrijk blijven’, voorspelt Skare. ‘De onduidelijkheid over wat er met Gaza moet gebeuren kan voor een vacuüm zorgen waarvan Hamas handig kan profiteren.’
Zal de regering-Netanyahu de vredesgesprekken met Hamas overleven?
Wie is Khalil al-Hayya, de Hamasleider die met Israël onderhandelt?
