De hervormingsplannen van Macron: ‘Hij riskeert een volksopstand’

Christophe Barbier: 'Macron weet dat hij niet langer populair genoeg is om zonder overleg en met zuiver machtsvertoon maatregelen door te drukken.' © MAXPPP
Han Renard

Het wordt een moeilijke politieke rentree voor de Franse president, voorspelt Christophe Barbier, gewezen directeur van het nieuwsmagazine L’Express en veelgevraagd opiniemaker in Frankrijk.

Het tij kan snel keren in de politiek, dat ervaart nu ook de Franse president. Emmanuel Macron speelde vorig jaar nog de hele Franse politiek uit verband en gold als Europa’s hoop in bange dagen. In het tweede jaar van zijn presidentschap ogen de vooruitzichten minder fraai. Zijn populariteit is in vrije val. Niet eens 40 procent van de Fransen heeft nog waardering voor de president. Dat heeft onder meer te maken met de affaire-Benalla (naar Alexandre Benalla, de persoonlijke lijfwacht van Marcon die hardhandig optrad tegen een betoger op 1 mei), die deze zomer Frankrijk in rep en roer zette. Vorige week kondigde ‘milieupaus’ Nicolas Hulot, gewezen televisiepresentator en minister van Ecologie, in een radiostudio onverwachts zijn ontslag aan. Bitter en ontmoedigd zei hij dat Macron en diens premier Edouard Philippe het milieu alleen lippendienst bewijzen. Een zware klap, betoogde politiek commentator Christophe Barbier op BFM TV, de Franse nieuwszender waar hij dagelijks duiding geeft bij de Franse politieke actualiteit, getooid met zijn onafscheidelijke rode sjaal. Een eerbetoon aan zijn voorouders die Toearegs waren, aldus Barbier, en geen indicatie van zijn politieke aanhorigheid. De welbespraakte Barbier geldt als een maatschappelijk betrokken maar politiek onafhankelijke analist.

Macron vraagt de Fransen om zich voorbeeldig ‘republikeins’ te gedragen, maar zijn eigen entourage doet dat niet.

Heeft het ontslag van Nicolas Hulot president Macron echt verzwakt?

Christophe Barbier: O, dat lijdt geen twijfel! Nicolas Hulot is in Frankrijk een echt symbool en razend populair. Zijn vertrek is heel slecht nieuws voor Macron. Hulot sprak een ecologische achterban aan die door niemand anders in de regering van Macron is vertegenwoordigd. Zijn ontslag komt er bovendien na een reeks problemen waarmee Emmanuel Macron afgelopen zomer is geconfronteerd. Voeg daarbij dat iemand van het kaliber van Nicolas Hulot moeilijk te vervangen is.

U pleitte op BFM TV onlangs zelfs voor een volledig nieuwe Franse regering, om de veranderde situatie het hoofd te bieden.

Barbier: Klopt. Het economische klimaat is veranderd, de groei vertraagt en de werkloosheid stijgt. Ook het politieke klimaat in Europa en in Frankrijk is veranderd. Met de Europese verkiezingen voor de deur, wordt dit voor Emmanuel Macron een delicaat politiek jaar. Om die redenen heeft Emmanuel Macron een veel sterkere regering nodig dan een jaar geleden. Sommigen van zijn ministers zijn omstreden. Denk aan de in België geboren minister van Cultuur Françoise Nyssen, die problemen heeft met justitie in verband met de illegale verbouwing van de kantoren van haar uitgeverij (Actes Sud, nvdr). Andere ministers in de regering van Macron ogen vermoeid of komen niet uit de verf. Ze begaan weliswaar geen stommiteiten, maar je hoort ze niet en ze slagen er niet in om de hervormingen in het afgesproken tempo door te voeren. Het gevolg daarvan is dat Macron zelf elke aanval moet pareren. Niemand anders is sterk genoeg om de kastanjes uit het vuur te halen.

Hulot noemde als reden voor zijn ontslag ook de machtige jachtlobby, die Macron probeerde te paaien met een goedkopere jachtvergunning.

Barbier: De jacht is in Frankrijk ontzettend belangrijk. Het is een democratische verovering van de Franse Revolutie en een echte volkssport. Er bestaat ook wel een jacht voor de rijken, maar de meeste jagers komen uit de lagere klassen. Bovendien heeft Macron het in verschillende dossiers met landelijk Frankrijk aan de stok. De jacht is voor Macron dan ook een manier om zich met het Franse platteland te verzoenen. Hij verschilt daarin niet wezenlijk van zijn voorgangers. Geen enkele Franse president heeft ooit de verkiezingen gewonnen door zich tegen de jagers te kanten. Met dit verschil dat Macron ook echt van de jacht houdt, terwijl Mitterrand, Chirac, Sarkozy en Hollande zelf geen jagers waren.

Wat vindt u van de kritiek dat Macron de president van de bedrijfswereld is?

Barbier: Zijn regering is de bedrijven heel gunstig gezind, meer nog dan de regering van de socialistische president François Hollande, die toch ook al grote inspanningen voor de bedrijven had gedaan. Vergeet ook niet dat de rechterzijde in Frankrijk niet echt liberaal is, maar veeleer conservatief en voorstander van een sterke staat. Macron is een stuk liberaler dan de meeste rechtse Franse politici, maar hij is een sociale liberaal. Hij wil eerst de bedrijven helpen, in de hoop dat die banen zullen scheppen en welvaart creëren. Vervolgens hoopt hij om tegen het eind van zijn presidentschap die rijkdom voor een stuk via sociale maatregelen te herverdelen, en zo de verkiezingen te kunnen winnen.

Christophe Barbier

– Frans politiek journalist en opiniemaker

– 1967: geboren in Sallanches (Haute-Savoie)

– Studeerde letteren en geschiedenis aan de prestigieuze Ecole normale supérieure in Parijs

– Politiek journalist bij Le Point, Europe 1 en L’Express

– 2006 tot 2016: directeur van L’Express

– Sinds 2016: politiek analist op BFM TV, waar hij een dagelijkse rubriek heeft

Is Macron toch niet vooral de ‘held van de rijken’, die de belasting op grote vermogens heeft afgeschaft?

Barbier: Dat zou ik niet zo zeggen. Macron is niet zozeer de held of de president ván de rijken, maar hij is wel vóór de rijken. Hij zou willen dat er meer miljonairs waren in Frankrijk, en wil ze in staat stellen om hun geld in Frankrijk uit te geven en te investeren. Dat is de gok die hij waagt. Hij heeft de rijken geen cadeaus gedaan, maar hij stopt ermee ze iets af te pakken, zodat ze meer overhouden van het geld dat ze verdienen. Het is een soort vertrouwenscontract: ik blijf van jullie geld af, maar ik vraag jullie om het opnieuw in de Franse economie te steken. Het grote probleem van Macron is dat die rijke Fransen, die voor hem stonden te applaudisseren, hem misschien aan het verraden zijn. In plaats van banen te creëren in Frankrijk, maken ze elders in de wereld gewoon meer winst.

U noemt hem een sociale liberaal, maar voor veel mensen is Macron gewoon een onversneden liberaal.

Barbier: Het klopt dat hij op sociaal vlak nog maar weinig heeft laten zien. Hij heeft een paar uitkeringen verhoogd, maar dat stelt niet veel voor. Tegen eind september verwachten we wel een armoedeplan en de hervorming van de ziekenhuizen. Verderop in de herfst komt er een hervorming van de werkloosheidsuitkering, om de Fransen ertoe aan te sporen sneller opnieuw aan het werk te gaan. En eind dit jaar beginnen de besprekingen over de hervorming van het pensioenstelsel. Als Macron erin slaagt het pensioen met punten in te voeren, zal hij een sociale revolutie hebben bewerkstelligd.

Frankrijk is een notoir moeilijk te hervormen land. Komt er straks breed verzet tegen Macron?

Barbier: Er komt zeker sociaal oproer, aangevuurd door de vakbonden op de eerste plaats, die een politieke strijd voeren tegen Macron, maar waarbij de bevolking zich ditmaal misschien zal aansluiten. Vorig jaar hebben de vakbonden ook stakingen georganiseerd tegen de nieuwe arbeidswet en de hervormingen bij het spoor. De publieke opinie is toen niet gevolgd. De werkloosheidsuitkering en de pensioenen zijn echter veel gevoeliger thema’s, waarrond je makkelijker mensen kunt mobiliseren. Als het om brutale hervormingen gaat, zullen de Fransen op straat komen. Het wordt lastig navigeren voor Macron en dat is ook de reden waarom hij van methode is veranderd. Vorig jaar wilde hij alleen de vakbonden afzonderlijk ontvangen, om een gemeenschappelijk vakbondsfront te voorkomen. In juli heeft hij voor het eerst met alle vakbonden samen gesproken. Er is met andere woorden een meer klassieke sociale dialoog tussen Macron en de vakbonden tot stand gekomen. Macron weet dat hij niet langer populair genoeg is om zonder overleg en met zuiver machtsvertoon maatregelen door te drukken. En dat hij dus geduld moet oefenen, of hij riskeert een volksopstand.

Het grote probleem van Macron is dat die rijke Fransen, die voor hem stonden te applaudisseren, hem misschien aan het verraden zijn.

Wat zijn de oorzaken van de vervreemding tussen de Fransen en hun president?

Barbier: Je ziet het natuurlijk met alle machthebbers in alle landen. Hoe langer ze aan de macht zijn, hoe meer ontevredenen er zijn. Het heeft ook te maken met Macron zelf en zijn presidentiële stijl. Die bevalt aan de ene kant: hij is modern, hij vernieuwt, hij noemt de dingen bij hun naam. Maar Macron heeft ook een autoritaire kant, die kan choqueren en kwetsen. Die Jupiter-stijl, zoals hij die zelf noemt, zijn de Fransen een beetje beu. De affaire-Benalla heeft hem veel schade berokkend. Je hebt een president die pleit voor meer ethiek in de politiek en die de Fransen vraagt om zich voorbeeldig ‘republikeins’ te gedragen, maar zijn eigen entourage doet dat niet. Aan dat soort hypocrisie hebben de Fransen een hekel.

De belangrijkste reden waarom de Fransen zich van hem afkeren, is dat er geen resultaten zijn. De Fransen dachten dat met Macron in één jaar tijd de dingen echt zouden veranderen. Dat hun persoonlijke situatie zou verbeteren. Maar die verbetert helemaal niet. En dus zijn ze gefrustreerd en teleurgesteld. Macron heeft de Fransen nochtans duidelijk gezegd dat hervormen tijd vergt.

Spint de Franse oppositie hier garen bij?

Barbier: De oppositie kikkert een heel klein beetje op en treedt nu toch in de ring tegen Macron. Een jaar geleden had je alleen Jean-Luc Mélenchon (de linkse leider van La France Insoumise, nvdr) die min of meer in vorm was, en zelfs hij speelde weinig klaar. Hij wilde één miljoen Fransen op straat krijgen, maar dat is niet gelukt. Nu zie je dat ook de rechterzijde zich opnieuw in de strijd mengt. Zelfs het Rassemblement National (het vroegere Front National, nvdr), dat een verschrikkelijke crisis heeft beleefd na de verloren presidentsverkiezingen, heeft zijn zaakjes vandaag toch wat meer op orde. Maar het is allemaal negatieve oppositie, eigen voorstellen zijn er niet. Er is geen alternatief links, rechts of extreemrechts programma voor de agenda van Macron.

En Macron zelf, hoe reageert die op de slechte peilingen en de moeizame gang van zaken?

Barbier: Hij blijft er vrij rustig onder. Er zijn pas opnieuw verkiezingen in 2022, dus hij heeft tijd. Je hebt natuurlijk ook de Europese verkiezingen in 2019. Macron hoopt dat alle eurofiele kiezers voor hem zullen stemmen, terwijl de eurosceptische en eurofobe kiezers zich over de andere partijen zullen verspreiden. Daarom denkt hij ook dat hij die Europese verkiezingen relatief gemakkelijk kan winnen, in weerwil van het succes van eurosceptische populisten zoals Victor Orban en Matteo Salvini.

Van zijn hooggestemde ambities om Europa een nieuw elan te geven, lijkt weinig in huis te zullen komen. Macron staat op dat vlak bijna moederziel alleen.

Barbier: Dat klopt. Daarom doet hij op dit moment al voor de tweede keer een diplomatieke tournee langs Europese hoofdsteden. Hij zoekt bondgenoten, ook in België. Het feit dat hij alleen staat, is tegelijk een handicap en een troef. De handicap is dat Duitsland zwak is. Angela Merkel heeft het moeilijk in eigen land en blijkt voor Macron niet de verwachte medestander. Maar het is ook een voordeel dat Duitsland zwak is. Want als Duitsland zwak is, kan Frankrijk zijn eigen ideeën naar voren brengen.

Macron moet natuurlijk absoluut de Europese verkiezingen winnen en op die manier proberen te wegen op de volgende Europese instellingen. Voor de president moet de volgende voorzitter van de Europese Commissie een Fransman of op zijn minst francofiel zijn. Maar hij heeft nog tijd om bondgenoten te vinden. Niemand weet bijvoorbeeld wat er in Spanje gaat gebeuren. De Spaanse premier is nu een pro-Europese socialist. Dat kan wegen op de stem van de Spanjaarden. We weten ook niet of Salvini populair zal blijven tot mei volgend jaar. Zoveel is zeker: de Internationale van Macron componeren, wordt geen sinecure.

Waar situeert u Macron in het migratievraagstuk? De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Salvini noemt de Franse president een hypocriet, omdat die wel pleit voor solidariteit, maar migranten aan de grens met Italië systematisch terugstuurt.

Barbier: Op het vlak van migratie is Macron te rechts voor links en te links voor rechts. Volgens links is Macron een onmens, omdat hij migranten tegenhoudt aan de grens en omdat Frankrijk geen migranten van het reddingsschip Aquarius wilde opnemen. Volgens rechts is het migratiebeleid van Macron zo lek als een zeef. Macron heeft altijd gezegd: we blijven de Europese regels toepassen, zolang we ze niet veranderen. Dat betekent dat migrantenboten in de Middellandse Zee in de dichtstbijzijnde haven moeten aanmeren en dat vervolgens de Dublinverordening geldt. Dat is voor Macron ook een manier om druk uit te oefenen op de Europese staatshoofden en regeringsleiders. Maar telkens als er een geval is zoals de Aquarius, komt Macron mee in actie om een oplossing te zoeken. Hij belt de Spaanse premier, hij belt de eerste minister van Malta. Hij behoudt dus toch een soort leiderschap in dit dossier. In Frankrijk zijn de grootste groep asielzoekers op dit moment trouwens de Afghanen. Het migratievraagstuk gaat dus over meer dan alleen boten uit Afrika.

Als je alles bij elkaar optelt, belooft het tweede jaar van Macrons presidentschap een stuk moeilijker te worden dan het eerste?

Barbier: Veel moeilijker, want hij geniet niet langer het voordeel van de twijfel. Het afgelopen jaar zeiden de Fransen, ook degenen die niet voor hem hadden gestemd: geef hem een kans. Die tijd is voorbij.

Macron blijft een voor Frankrijk atypische politicus en dat is tot op heden nog steeds zijn sterkste wapen. Er is geen enkel kopstuk van de traditionele politieke partijen dat de Fransen graag op de plek van Macron zouden willen zien. Alle oppositiepolitici zijn nog een stuk minder populair dan Macron.

Partner Content