Hoewel de Oost-Europese landen naast de topjobs grepen, worden ze in de nieuwe Europese Commissie niet slecht bedeeld. ‘Orban heeft de portefeuille binnengehaald waarop hij al vijf jaar hoopt.’
De voorbije vijf jaar lag de Europese Commissie vrijwel voortdurend op ramkoers met het Oosten. Tijdens de vluchtelingencrisis gaapte er een enorme kloof tussen West en Oost, waar de Visegradlanden er alles aan deden om migranten buiten te houden. Vicevoorzitter Frans Timmermans haalde meermaals hard uit naar de manier waarop zowel Polen als Hongarije de rechtsstaat ondergraaft. In september 2018 startte het Europees Parlement een strafprocedure tegen Hongarije. Ook Polen dreigt op het strafbankje geroepen te worden.
Die context maakt de verdeling van de commissariaten er natuurlijk niet gemakkelijker op. Bij de verdeling van de absolute topjobs kwamen de Oost-Europese landen er bekaaid van af. Zowel het voorzitterschap van de Europese Commissie (Ursula von der Leyen), de Raad van Europa (Charles Michel), de Hoge Vertegenwoordiger (Josep Borrell) als de Europese Centrale Bank (Christine Lagarde) gingen naar West-Europese landen. Hongaars premier Viktor Orban troostte zich met de wetenschap dat de nieuwe Commissievoorzitter niet Frans Timmermans of Manfred Weber heette. Hij bleek ook opgetogen over het feit dat Von der Leyen ‘een moeder van zeven’ was.
Bij het invullen van de posten heeft Von der Leyen de Oost-Europese landen duidelijk in consideratie genomen. Zo komen maar liefst vier van de acht vicevoorzitters uit Oost-Europa. ‘Dit is een teken van vertrouwen’, zegt Florian Trauner. ‘Von der Leyen wil niet op slechte voet beginnen met de Oost-Europeanen. Het staat vast dat de problemen met Hongarije en Polen over enkele maanden weer naar boven zullen komen. Dan is het slim om op het moment dat het even kan de banden aan te halen.’
Bovendien lijken rechtsstatelijke aangelegenheden onder de nieuwe Commissie minder prioritair. In de Commissie-Juncker was de portefeuille Rechtstaat volledig in handen van vicevoorzitter Frans Timmermans, die met zijn principiële houding de banbliksems uit het Oosten over zich afriep. Die verantwoordelijkheid is nu opgesplitst onder verschillende commissariaten. De voornaamste brok is toebedeeld aan de Tsjechische liberale Vera Jourova, die commissaris wordt voor Waarden en Transparantie. ‘Aan Jourova’s kwaliteiten en moreel leiderschap twijfelt niemand’, aldus Trauner. ‘Maar tegelijk heeft ze als Tsjechische meer voeling met wat er leeft in de Visegradlanden. Op die manier wil Von der Leyen de perceptie tegengaan dat er weer een West-Europeaan Hongarije en Polen de les moet lezen.’
Naast Jourova komen er nog drie vicevoorzitters uit Oost-Europa. De Slowaak Maros Sefcovic wordt commissaris voor Interinstitutionele Relaties, de Let Valdis Dombrovskis krijgt de portefeuille Mensgerichte economie en de Kroatische Dubravka Suica krijgt de nogal aparte portefeuille Democratie en Demografie.
Ook Hongarije en Polen mogen tevreden zijn met hun portefeuille. De Poolse christendemocraat Janusz Wojciechowski krijgt de portefeuille Landbouw. Polen is de op drie na grootste afnemer van landbouwsubsidies van Europa. Hoewel Wojciechowski uiteraard namens Europa zal optreden, is het voor Polen natuurlijk niet onvoordelig om een landgenoot aan het hoofd van die budgetten te hebben.
Hongarije krijgt de portefeuille Nabuurschap en Uitbreiding. In die hoedanigheid zal voorgesteld commissaris László Trócsányi onder andere de vooruitgang van kandidaat-EU-lidstaten als Servië, Montenegro en Albanië opvolgen. Aan de positie zijn ook steunfondsen verbonden om kandidaat-lidstaten te helpen. ‘Orban heeft de portefeuille binnengehaald waarop hij al vijf jaar hoopt’, zegt Peter Kreko, politicoloog bij het Hongaarse Political Capital Institute. ‘Op zich is dit geen slechte keuze. Je kunt veel kritiek hebben op Hongarije, maar het is wel oprecht begaan met de uitbreiding. Door landen als Servië te integreren in de EU, hopen ze meer handel te kunnen drijven en hun invloed in Europa te vergroten.’ Met de portefeuille Nabuurschap hoopt Orban bovendien om zijn goede relatie met Rusland in de verf te zetten.
Trócsányi is veruit de meest controversiële figuur onder de kandidaat-commissieleden. Als minister van Justitie in Hongarije was hij de architect achter de wetten die de Central European University uit Boedapest verjaagden en ngo’s het leven zuur maakten. Als rechter in het Grondwettelijk Hof hielp hij mee aan het uithollen van de Hongaarse rechtsstaat. ‘Het zal natuurlijk vreemd overkomen dat iemand van Fidesz aan andere landen moet uitleggen dat ze meer rechtsstaat nodig hebben’, zegt Kreko. ‘Maar aan de andere kant zijn de EU-toetredingsvoorwaarden behoorlijk technisch. Het is niet zo dat een Hongaarse commissaris die plots naast zich neer kan leggen.’
De Oost-Europese landen zullen ongetwijfeld ook tevreden zijn dat de Commissie-Von der Leyen een portefeuille Demografie in het leven heeft geroepen, die beheerd zal worden door de Kroatische christendemocrate Dubravka Suica. ‘Demografie is een heuse uitdaging voor veel Oost-Europese landen’, zegt Florian Trauner. ‘Veel Oost-Europeanen gebruiken het vrij verkeer van personen om in sterkere economieën zoals Duitsland of het Verenigd Koninkrijk te gaan werken. Al is het niet echt duidelijk wat een commissaris van Migratie daaraan kan doen. De regels van het vrij verkeer zijn verankerd in verdragen. Daar kun je als commissaris niet omheen.’
Von der Leyen hoopt in de eerste plaats op toenadering, vermoedt Kreko. ‘Het is duidelijk dat de discussie over de rechtsstaat geen twistpunt wordt in de Commissie. Ze snapt dat ze enkel vijanden maakt door andere landen de les te lezen over democratische regels. Ze heeft gezien dat Timmermans geen Commissievoorzitter is geworden door zijn forse uitspraken tegen Polen en Hongarije. Ze schuift de hete aardappel door naar de commissarissen. Al sluit ik niet uit dat ze zich forser opstelt naar het einde van haar voorzitterschap toe.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
