Toch een vooroordeel misschien, dat hier afgelopen zomer amper melding werd gemaakt van de grote demonstraties in Kiev? Want dat er corruptie is in Oekraïne, is geen verrassing. En bovendien gaat nieuws uit Oekraïne vooral over de oorlog. Maar in juli gingen duizenden, veelal jongere, Oekraïners de straat op. In de hoofdstad, in Lviv, in Dnipro en in Odessa, schrijft Robbert de Witt (EW).
Woedend waren ze, omdat president Volodymyr Zelensky in hun ogen stiekem een wet wilde doorvoeren die de macht van twee anti-corruptie-instellingen ernstig zou beperken. ‘We hebben gekozen voor Europa, niet voor een autocratie,’ riepen zij.
Privé-dierentuin, oldtimerverzameling en gouden toiletpotten
Daarmee verwezen ze naar de opstand tegen de pro-Russische president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj. Die werd verjaagd omdat het land hem en zijn corruptie zat was. Hij bleek een megalomaan paleis te hebben gebouwd even ten noorden van Kyiv, met privé-dierentuin, een oldtimerverzameling en gouden toiletpotten.
Een week na de protesten gaf Zelensky toe, en konden de anticorruptie-organisaties NABU en SAPO weer verder met hun werk. Vorige week barstte een hele grote bom.
Smeergeld-affaire in regering Zelensky
Zelensky’s minister van Justitie en minister van Energie namen ontslag, op verzoek van Zelensky. Een reeks hooggeplaatste functionarissen zou betrokken zijn bij een smeergeld-affaire, waarbij miljoenen dollars, bedoeld om Oekraïense energiecentrales te beschermen tegen Russische raket-en drone-aanvallen, werden weggesluisd.
Steenrijke zakenman Timur Mindich zou een centrale rol hebben gespeeld. Bij huiszoekingen werden kasten vol dollarbiljetten gevonden, in totaal zou voor zo’n 100 miljoen dollar zijn weggesluisd.
Hoe reageerde Zelensky op de misstanden?
Mindich is een oude zakenvriend van de president. Hij was mede-eigenaar van Zelensky’s filmproductiebedrijf, hij stelde zijn gepantserde auto ter beschikking toen de voormalige acteur Zelensky in 2019 campagne voerde om president te worden. En tijdens de coronalockdown in 2021, meldde een Duitse krant, vierde Zelensky zijn verjaardag in het huis van Mindich met, jawel, een gouden toiletpot.
Zelensky reageerde summier op het corruptieschandaal. Hij steunt de onderzoeken. En zijn woordvoerder verklaarde schriftelijk: ‘Als er gestolen is, moet er worden gestraft.’
Heel zuinig dus, terwijl het dramatisch kan uitpakken voor Volodymyr Zelensky – en in feite voor het hele land.
Welk effect heeft de corruptie op de vechtlust van Oekraïense soldaten?
Oekraïne vecht voor het eigen voortbestaan als onafhankelijk land. Omdat het front al ruim drie jaar amper beweegt, lijkt het wellicht of de Russen niet (meer) in staat zijn om het buurland onder de voet te lopen. Maar de situatie aan het front is precair.
Meter voor meter, kilometer voor kilometer, drukken de Russen de verdedigers terug. Bij de stad Pokrovsk bijvoorbeeld, zijn de verhoudingen volgens Oekraïne één op acht: Rusland kan het zich veroorloven zoveel soldaten op te offeren voor wat schamele terreinwinst.
De Oekraïners houden zich staande omdat zij eensgezind vechten en met leeuwenmoed. Blijft dat zo als soldaten, die soms al jaren achtereen hun leven wagen in een ijskoude loopgraaf, horen dat politici, ambtenaren, ministers zich intussen verrijken met geld bedoeld voor de verdediging van hun land?
Verliest Oekraïne zijn oorlogspresident?
Tegen een verdeelde en ruziënde vijand is het voor de Russen gemakkelijker vechten. Mocht Zelensky betrokken zijn op een manier die zijn leiderschap in gevaar brengt, dan verliest het land zijn oorlogspresident: de man die door de vreselijke omstandigheden het symbool werd van verzet en moed.
Een politieke strijd om het leiderschap van Oekraïne zal niet goed uitpakken voor de eensgezinde oorlogsinzet.
Blijft Europa geld sturen naar land met cultuur van corruptie?
Op langere termijn zijn de gevolgen ook niet fraai. Beide anticorruptie-organisaties kwamen er mede door druk uit West-Europa. Want als de Oekraïners ooit bij de Europese Unie willen, zal het eerst iets moeten doen aan de cultuur van corruptie en vriendjespolitiek. Nou, dat lukt kennelijk nog niet erg.
Bovendien zijn het Europese regeringen die miljarden overmaken om Oekraïne te helpen tegen Poetin. Hoe groot blijft de bereidheid om geld te sturen, gezien de schaamteloze zelfverrijking in Kyiv en omstreken?
‘Het ergste is dat we niet weten of er nog meer aan het licht komt,’ zei een parlementariër tegen de Kyiv Post. Het zal voor veel Oekraïners verontrustend zijn dat ze met deze gedachte een nieuwe oorlogswinter ingaan.
