Begin deze week presenteerde Chili’s Grondwettelijke Vergadering een voorstel voor een nieuwe grondwet aan president Gabriel Boric. De huidige grondwet dateert nog uit de rechtse dictatuur van generaal Augusto Pinochet en maakte van Chili een laboratorium van het neoliberalisme.
Aan de nieuwe grondwet wordt al sinds 2019 gesleuteld, toen het land het toneel werd van volksonlusten die een diepgaande politieke verandering eisten. Die verandering lijkt er te gaan komen: het voorstel voorziet een sterkere rol voor de overheid, meer geld voor sociale programma’s, genderpariteit, de bescherming van Chili’s inheemse groepen en de biodiversiteit. Er is voorzien in de oprichting van een publiek gezondheidssysteem – onbestaande in het huidige Chili. Bovendien wordt de staat aansprakelijk gesteld voor beleid dat weegt op de klimaatverandering.
Op vier september krijgen zo’n 15 miljoen Chilenen de vraag voorgesteld in een bindend plebisciet of de nieuwe grondwet hun goedkeuring wegdraagt. Het belooft een spannende strijd te worden.
Polariserende strijd
Verschillende politieke prominenten lieten de afgelopen weken en maanden hun voorkeur al blijken. Rechtse groepen, geleid door de verslagen presidentskandidaat José Antonio Kast, voeren al maanden campagne om de nieuwe grondwet te weigeren. Zij vrezen, onder meer bij monde van de Unión Demócrata Independiente, dat een ‘blind geloof in de staat’ Chili’s economisch potentieel de nek zal omwringen, en dat de nieuwe grondwet ‘stabiliteit noch vrede’ zal kunnen brengen.
Maar er is ook steun, onder meer bij voormalig, tweevoudig president Michelle Bachelet. Zij liet verstaan dat ze hoopt dat het voorstel wordt aangenomen. Van diezelfde mening toegedaan is de Partido Demócrato Cristiano, van allooi centristisch. Voormalig president Ricardo Lagos toont zich een koelere minnaar: in een verklaring liet hij weten dat de huidige tekst de Chilenen niet voldoende vertegenwoordigt. Lagos stelt dan ook voor om verder te blijven schaven aan de tekst, dan wel om amendementen toe te voegen aan de oude grondwet.
Hoewel rechtse groepen de nieuwe grondwet graag wegzetten als radicaal-communistisch, wijst de praktijk toch op een ander verhaal. Het feit dat de finale versie een tweederdemeerderheid nodig heeft, in een politiek divers parlement, wijst in ieder geval op een hoge mate aan compromissen. Bovendien hebben verschillende voorstellen het niet gehaald: van de oorspronkelijke 499 artikels schoten er in de finale versie nog 388 over. Zo sneuvelde een voorstel om delen van de cruciale mijnindustrie te nationaliseren.
Polls
De tegencampagne van de rechtse Kast lijkt vruchten af te werpen. De laatste georganiseerde poll wees in de richting van een afwijzing: 51 procent van de Chilenen zou het voorstel willen verwerpen, tegenover 34 procent die de nieuwe grondwet genegen zou zijn. Dat resultaat is zowat het omgekeerde van een poll die in januari werd georganiseerd.
Mochten de Chilenen op 4 september hun nieuwe grondwet weigeren, zullen de problemen die in 2019 tot protesten leidden onaangeroerd op tafel blijven liggen. In dat geval staat het in de sterren geschreven dat de druk op de sociale ketel verder zal blijven toenemen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
