Zondag staan in de Duitse deelstaat Beieren cruciale verkiezingen op het programma. De lokale CSU dreigt haar absolute meerderheid kwijt te spelen omdat ze met Angela Merkel de verkeerde vijand heeft gekozen.
In Beieren beheerst het migratievraagstuk al een kleine drie jaar de debatten. In 2015 kwamen langs de Balkanroute bijna miljoen asielzoekers via de deelstaat Duitsland binnen. Daardoor kon de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD) op ongezien snelle wijze haar opmars maken in de Duitse politiek.
Dat laatste ligt voor de CSU enorm gevoelig. Voormalig minister van Binnenlandse Zaken en partijvoorzitter Franz-Josef Strauß meende dat er rechts van de CSU geen democratisch gelegitimeerde partij mocht bestaan. Door af en toe de radicaal-rechtse kant van het politieke spectrum te bewandelen, bleef de partij eigenaar van de migratie-, integratie- en identiteitsthema’s. Deze strategie zorgde niet alleen voor politieke dominantie, maar disciplineerde het xenofobe ressentiment in Beieren.
Schuift de CSU zondag de schuld van zich af, dan dreigen het voor Merkel nog drie lange jaren te worden
Maar ditmaal werd de druk te groot. De CSU moest op zoek naar een tactiek om de opmars van de AfD stuiten. De partijtop koos ervoor om het vluchtelingenbeleid van de federale regering – waar ze zelf deel vanuit maakt – streng te bekritiseren. Zowel partijvoorzitter Horst Seehofer als Beiers minister-president Markus Söder trachten hun electoraat ervan te overtuigen dat hun partij – en niet de AfD – dé partij van het Beierse Volk is.
Historisch dieptepunt
Om de briesende AfD te kunnen overstemmen, liet de CSU het fatsoen meer dan eens achterwege. Bondskanselier Angela Merkel, tegen wil en dank hét symbool van de vluchtelingencrisis, was kop van jut. Volgens de CSU-logica heeft zij de AfD groot gemaakt en de partij zware schade toegebracht. Dat zorgde meer dan eens voor een zware regeringscrisis. Daardoor ligt de focus al ruim twee jaar op het migratiethema en is het quasi onmogelijk om vooruitgang te boeken in andere dossiers. De AfD wrijft zichzelf vanaf de zijlijn in de handen.
Het kopie werkt bijna nooit beter dan het origineel.
Volgens Steven Van Hecke, professor Europese politiek aan de KU Leuven, heeft de strategie van de CSU niet bepaald gewerkt. ‘Het kopie werkt bijna nooit beter dan het origineel’, aldus Van Hecke. ‘De AfD zal ook in het Beierse partijlandschap doorbreken’. Volgens de meest recente rondvraag haalt die laatste aanstaande zondag veertien procent van de stemmen. Dat zou betekenen dat de radicaal-rechtse populisten vanaf zondag in alle deelstaten van Duitsland vertegenwoordigd zijn.
Bovendien heeft de ruk naar rechts van de CSU ervoor gezorgd dat de partij haar burgerlijke midden achter zich heeft gelaten. Daardoor kreeg de linkerkant van het politieke spectrum vrij spel. Vooral de Grünen lijken te profiteren. Zij spreken een eerder kosmopolitisch en liberaal kiespubliek aan die de vluchtelingenpolitiek van de Duitse regering eerder toejuichen dan afkeuren. De Beierse groenen zien hun score ten opzichte van 2013 maar liefst verdubbelen tot achttien procent van de stemmen.
Daarnaast trekken er vanuit Duitsland jaarlijks miljoenen mensen naar Beieren omwille van de werkgelegenheid en de hoge levensstandaard. Dat nieuwe kiezerspubliek is niet erg vertrouwd met de traditionele rol die de CSU al decennialang speelt in de deelstaat. De verhuisden voelen zich veeleer aangetrokken tot partijen waarop ze voor hun verhuis al konden stemmen. Ook dat plaatst de CSU voor een enorme uitdaging.
De partij behaalt in de peilingen nog maar 33%, een historisch dieptepunt. Vraag is of er koppen zullen rollen. Tussen Seehofer en Söder heerst al langer een gespannen machtsstrijd. Beide heren schuiven elkaar nu al de verantwoordelijk in schoenen over de waarschijnlijke verkiezingsnederlaag. Seehofer heeft al gezegd dat hij ondanks een eventuele verkiezingsnederlaag zal aanblijven als partijvoorzitter en minister van Binnenlandse Zaken.
CSU in de oppositie?
Vraag blijft wie de Freistaat Beieren de komende vijf jaar zal besturen. Naar alle waarschijnlijkheid moeten de Beierse conservatieven vanaf volgende week op zoek naar een coalitiepartner. Dat is in de afgelopen vijftig jaar nog maar een keer gebeurd. Op het CSU-hoofdkwartier in München wordt dat opnieuw wennen geblazen.
Tot twee maanden geleden keek de CSU voornamelijk naar de liberale Freie Demokratische Partei (FDP) of de conservatieve Freie Wähler. Maar omdat het verlies in de peilingen bleef toenemen, behoort een samenwerking met slechts een partij intussen niet meer tot de mogelijkheden. Voor de eerste keer sinds 1962 zit er een driepartijencoalitie aan te komen. Voorwaarde is wel dat de FDP de kiesdrempel van vijf procent haalt.
In de Duitse media wordt ook gespeculeerd dat de CSU op de oppositiebanken kan belanden. Dat vergt een onuitgegeven vierpartijencoalitie tussen de SPD, de Grünen, de FDP en de lokale Freie Wähler. Een erg onwaarschijnlijke samenstelling, onder meer omdat die laatste niet willen besturen met een groene minister-president aan het hoofd.
Een andere piste is een coalitie tussen de CSU en de Grünen. In de naburige deelstaat Baden-Württemberg regeert sinds 2016 een gelijkaardige zwart-groene coalitie (tussen de CDU en de Grünen), onder leiding van de immens populaire minister-president Winfried Kretschmann. Maar de CSU is traditioneel gezien nog iets rechtser en conservatiever dan haar kartelpartner. Het is maar de vraag of er bij beide partijen genoeg appetijt is om vijf jaar lang tot elkaar veroordeeld te zijn.
De verkiezingsnederlaag kan door de CSU op twee manieren geïnterpreteerd worden. Ofwel beseft de partijtop dat de interne ruzie met kartelpartner CDU meer kwaad dan goed heeft gedaan. Dan kan de Bondsregering zich de komende drie jaar eindelijk storten op andere problemen waarmee Duitsland kampt. Denk maar aan het structurele gebrek aan kinderdagverblijven, de slechte weginfrastructuur of een de abominabele staat van het defensieapparaat. Wil de partijtop daarentegende verkiezingsnederlaag op Merkel afschuiven, dan dreigen er voor de bondskanselier nog drie enorm lange jaren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
