Met avocado’s valt grof geld te verdienen in Mexico: elk jaar voeren Amerikanen er meer van in. Dat trekt misdaadbendes aan.
Het is zowat een hedendaagse Amerikaanse traditie. Op de dag van de Super Bowl, de finale van de American Football-competitie, nodigen Amerikanen vrienden en familie uit en gaan ze, met een koele Budweiser of een Coke in de hand, aan de tortillachips met guacamole, een smeuïge avocadodip.
Bezuiden de Rio Grande, in Mexico, was het voorafgaand aan de Super Bowl van vorige zondag alle hens aan dek om meer dan 120.000 ton avocado’s naar het noorden te verschepen. Rond de Super Bowl, een van de meest bekeken sportevenementen ter wereld, piekt immers de vraag naar de groene vrucht, die in dat seizoen uit Mexico komt. In Michoacán, de avocadodeelstaat van Mexico, is het een miljoenenbusiness: het ‘groene goud’ heet de avocado.
Maar de grote winsten hebben ook misdaadbendes aangetrokken die het dodelijke geweld niet schuwen. Ze overvallen vrachtwagens die avocado’s vervoeren. Avocadokwekers worden afgeperst en ontvoerd voor het losgeld. Hele boomgaarden worden gewoon onteigend. Michoacán is één van de onveiligste deelstaten van het land. Avocado’s spelen er een rol bij.
Autodefensas
Afgelopen maandag, daags na de Super Bowl, werd in de stad Uruapan, de avocadohoofdstad van Michoacán en bij uitbreiding van Mexico, een massagraf met elf lichamen ontdekt. Dodelijke schietpartijen zijn er veelvoorkomend, soms worden lichamen van bruggen gehangen.
‘Dat geweld is niet alleen aan avocado’s toe te schrijven maar ze hebben er zonder enige twijfel mee te maken’, zegt Falko Ernst, senior analyst bij denktank International Crisis Group in Mexico, die zich als conflictonderzoeker specialiseert in Michoacán.
Avocado’s en georganiseerde misdaad: het verband lijkt niet vanzelfsprekend maar staat inmiddels vast in Mexico. Een en ander heeft te maken met een evolutie in ’s lands misdaadlandschap. De voorbije tien à vijftien jaar hebben misdaadbendes hun actieradius verbreed van louter drugshandel naar andere handelsgoederen.
Drugskartels hebben nu ook een hand in illegale mijnbouw en houtkap. Ook het verhandelen van gestolen brandstof is voor sommige bendes winstgevender dan drugs. Recent werden in Michoacán nog twee activisten vermoord die zich verzetten tegen illegale houtkap in een natuurreservaat.
‘Misdaadbendes hebben geleerd dat het veel makkelijker is om op de lokale gemeenschap te teren dan een risicovolle transnationale drugshandel op te zetten’, zegt Falko Ernst. ‘Het is bovendien net zo winstgevend om lokale economieën uit te buiten, zij het door afpersing of ze helemaal over te nemen. Dat is gebeurd in de avocadoteelt.’
Het veiligheidsbeleid van de Mexicaanse overheid bestond de voorbije jaren uit het arresteren van bendeleiders. Hak het hoofd eraf, en dan zal het lichaam wel afsterven, zo gaat de redenering. In plaats daarvan heeft een veelvoud aan kleinere groepen de plaats ingenomen van de grotere drugskartels en allen staan ze elkaar naar het leven. In Michoacán zijn het er meer dan tien. De ‘Viagras’ zijn er berucht. Sinds enige tijd worden zij echter uitgedaagd door het Cártel Jalisco Nueva Generación (CJNG) dat een stuk van de taart wil in Michoacán.
Mexico is de grootste uitvoerder van avocado’s ter wereld. De export is goed voor 2,4 miljard dollar per jaar en groeide dit jaar opnieuw met vijf procent, meldt de Financial Times. ‘Een bende die ook maar een klein deel daarvan te pakken krijgt verdient grof geld’, zegt Falko Ernst.
Het leeuwendeel van de Mexicaanse avocado’s gaat naar de VS, en in mindere mate naar China. Ook in België zijn avocado’s erg in trek. De vruchten die hier verkocht worden komen veelal uit Peru, Spanje, Kenia en Zuid-Afrika. Mexicaanse avocado’s winnen echter terrein in Europa, onder meer in Spanje.
Avocadokwekers in Michoacán leven al jaren met het geweld. Zo richtten ze zelfs gewapende milities op om zich te verdedigen. Maar nu houdt ook de Amerikaanse regering de kwestie nauwgezet in de gaten. Afgelopen augustus werd in de deelstaat immers personeel aangevallen van het Amerikaanse ministerie van Landbouw. Enkele tientallen inspecteurs bepalen er of avocado’s geschikt zijn voor de uitvoer. De Amerikaanse overheid dreigde ze terug te roepen en de avocado’s uit Michoacán te weren. Dat zou vernietigend zijn voor de lokale economie.
Geen strategie
In Mexico is de grens tussen lokale autoriteiten en misdaadbendes vaak erg dun. Corruptie en samenwerking zijn schering en inslag. In Michoacán (en elders) is er weinig bescherming voor avocadotelers en burgers.
De veiligheidssituatie in Mexico is vandaag dramatisch. Het moordcijfer blijft records breken. Om het geweld aan te pakken stelde de Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador, aangetreden eind 2018, een nieuw veiligheidskorps samen, de Guardia Nacional, bestaande uit soldaten en politiemensen.
‘Maar over heel Mexico herhaalt zich hetzelfde probleem: de Guardia Nacional heeft geen doordachte strategie die is aangepast aan de lokale context’, zegt Ernst. ‘Er is geen enkel besef van conflictresolutie. De grondredenen van het geweld blijven bestaan. De Guardia Nacional is vooral reactief. De gewapende aanpak brengt geen zoden aan de dijk.’
Bovendien, zo merkt Ernst terecht op, wordt een groot deel van de Guardia Nacional ingezet om migratie aan te pakken. Dat deed de president onder druk van zijn Amerikaanse evenknie Donald Trump. ‘Dat slorpt middelen op.’
Zijn Amerikaanse avocadoconsumenten dan verantwoordelijk voor het geweld in Mexico? ‘De vraag naar sommige goederen in het rijkere noorden voedt conflict in het armere zuiden, dat lijdt geen twijfel. Er is sowieso meer bewustwording nodig. Je zou kunnen spreken van bloedavocado’s maar dat impliceert een boycot en een boycot zou het probleem verergeren: misdaadbendes moeten dan op zoek naar ander inkomen en worden daarom agressiever.’ Ernst denkt aan certificatiemodel voor conflictvrije avocado’s.
Na meer dan een jaar aan de macht heeft president López Obrador de veiligheidssituatie vooralsnog niet kunnen keren. Integendeel. Hij blijft er echter op hameren dat hij van voorgaande regeringen een ramp erfde.
‘En dat kan ik deels begrijpen’, besluit Ernst. ‘Het huidige geweldniveau was een paar jaar geleden nog ondenkbaar. Er bestaan geen makkelijke oplossingen voor het geweldprobleem van Mexico. Maar de verantwoordelijkheid van de president is niet een snelle fix, wél de weg vrijmaken voor institutionele hervormingen die in de toekomst vruchten kunnen afwerpen: straffeloosheid aanpakken door gerecht en politie te hervormen. En daar beweegt hij niet in de nodige richting.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
