Bij de kardinaalskeuzes van Francisus: deze 4 lijnen worden duidelijk

Paus Franciscus © Reuters
Geert De Kerpel
Geert De Kerpel Hoofdredacteur van Tertio, katholiek geïnspireerd weekblad

Het wordt steeds duidelijker waar paus Franciscus met de Katholieke Kerk heen wil, zo leidt Geert de Kerpel, hoofdredacteur van Tertio, af uit Franciscus’ kardinaalskeuzes.

Paus Franciscus maakte bekend dat hij op 19 november een consistorie bijeenroept waarin hij 17 nieuwe kardinalen zal creëren. Onder hen Jozef De Kesel, de aartsbisschop van Mechelen-Brussel, waarmee de Belgische kerk naast kardinaal Godfried Danneels nu een tweede kardinaal in haar rangen telt. Dertien nieuwe kardinalen zijn jonger dan tachtig en dus gerechtigd deel te nemen aan een volgend conclaaf, waar de nieuwe paus gekozen wordt. Meteen brengt Franciscus het aantal pauskiezers opnieuw op 120, het getal dat Paulus VI in 1975 daarvoor had vastgelegd. Ook al is elke paus vrij dit al dan niet te respecteren.

Franciscus heeft nu 44 pauskiezers gecreëerd, verspreid over 3 consistories. Daarbij waren er keer op keer tal van verrassingen. Dat is ditmaal niet anders, met allicht het meest in het oog springend de kardinaalshoed voor de nuntius (de diplomatieke vertegenwoordiger van de Heilige Stoel, zeg maar een ambassadeur) in Syrië, de Italiaanse aartsbisschop Mario Zenari.

In die drie creaties zijn Franciscus’ algemene lijnen almaar duidelijker geworden. Het zijn er vier.

De eerste is dat hij aanstuurt op een kardinalencollege dat meer een afspiegeling vormt van de reële kerk. Die wordt universeler, terwijl nu een overwicht aan kardinalen uit Europa komt en vooral uit Italië. Bij de nieuwe kardinalen zijn dan ook weer amper Europeanen (drie) en slechts één Italiaan.

De tweede lijn is dat Franciscus ook in zijn keuze voor wie het volgende conclaaf zal vormen ‘de uiteinden van de wereld’ opzoekt, zoals hij meer in het algemeen in zijn beleid doet. Met kardinalen uit Bangui, Dhaka, Port-Louis in Mauritius of Port Moresby in Papoea-Nieuw-Guinea dit keer als meest in het oog springende voorbeelden.

Een derde lijn is zijn gekende afkeer van carrièrisme. Zetels van vooraanstaande (aarts)bisdommen of hoge functies in de Vaticaanse Curie die tot zijn aantreden zo goed als zeker verbonden waren aan een kardinaalstitel, zijn dat met Franciscus helemaal niet meer. Dit keer krijgt uit de Vaticaanse Curie enkel bisschop Kevin Farrell de kardinaalshoed. Farell is pas benoemd als hoofd van de nieuwe Congregatie voor de leken, het gezin en het leven. En opnieuw worden een reeks aartsbisschoppen gepasseerd van vooraanstaande zetels, zoals die van Turijn, Venetië, Los Angeles en Philadelphia.

Een laatste lijn is duidelijk dat Franciscus meer dan zijn directe voorgangers vooral gematigde, centrumfiguren, tot kardinaal creëert. Dat blijkt onder meer uit de keuze voor Jozef De Kesel en zijn Spaanse collega Carlos Osoro Sierra (Madrid) en de nieuwe kardinalen uit de Verenigde Staten, Blase Cupich (Chicago), Kevin Farrell en Joseph Tobin (Indianapolis).

Franciscus heeft nu ruim een derde van de pauskiezers in een volgend conclaaf zelf aangesteld. Meer en meer drukt hij zijn stempel op de leiding van de kerk. Niet alleen met deze kardinaalscreaties, maar ook met steeds meer benoemingen in de hoogste Vaticaanse regionen en van bisschoppen overal ter wereld.

Leiden is dienen

Maar zijn nieuwe wind weegt zo mogelijk nog het meest door in zijn manier van leiding geven aan de Kerk. Denk bijvoorbeeld aan het herwaarderen van de driejaarlijkse bisschoppensynodes als een zwaarwichtig adviesorgaan. Denk aan de kardinale kroonraad die hij in het leven riep en die volop de Vaticaanse Curie aan het doorlichten is en al belangrijke hervormingen heeft doorgevoerd, zoals op het gebied van financiën, de aanpak van seksueel misbruik en de oprichting van een congregatie voor leken en gezin. Denk vooral aan de nadruk die hij onophoudelijk legt op leiden in de kerk als dienen.

Daarbij geeft hij een sterk voorbeeld in de wijze waarop hij zelf het pausambt concreet invult: sober, onthecht, dichtbij de mensen, altijd opnieuw het accent op de boodschap van het evangelie en zo min mogelijk op zijn eigen persoon.

De keuze van het conclaaf van 2013 voor kardinaal Jorge Mario Bergoglio uit Buenos Aires tot nieuwe paus was een verrassing van uitzonderlijke proporties. Nooit eerder in de lange geschiedenis van de katholieke Kerk kwam een paus van het Amerikaanse continent, nooit eerder was het een jezuïet, nooit eerder nam een opvolger van Petrus de naam Franciscus aan. Drie jaar later blijft deze paus van het uiteinde van de wereld onophoudelijk verrassen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content