‘Bedrijven mogen niet worden platgewalst door landen met veel laksere regels’

We moeten een border carbon tax invoeren voor buitenlandse vervuilers, vindt professor Jonathan Holslag (VUB).

De toekomst ligt in China, hoorden we de voorbije weken onder ondernemers, politici en journalisten. Het klonk als een mantra. Want, stel je voor: in China kun je je in een hotel aanmelden via gezichtsherkenning en betalen zonder kaart. Vooruitgang! Nu kan dat wel zo zijn, maar waar is het leiderschap om in Europa ons eigen toekomstverhaal te schrijven? Wat een onderschatting van het vernuft en de verbeelding hier! Geef onze ondernemers een eerlijk speelveld en we bouwen ook hier een sterke economie. Laten we beginnen met vervuilers aan de grens een emissieheffing op te leggen.

Zo’n CO2-heffing aan de grens, een border carbon tax, voorkomt dat bedrijven die hier investeren in duurzame productie en jobs worden platgewalst door landen met veel laksere regels. Neem aluminium, belangrijk voor tal van sectoren: van de autoproductie tot de vliegtuigbouw. Aluminiumproducenten in Europa zijn de innovatiefste en duurzaamste ter wereld. En toch voeren we massaal aluminium in dat veel vervuilender is, wegens oude productieprocessen en het transport. Eigenlijk is het waanzinnig: aluminiumproducenten in Europa moeten betalen voor hun emissie, buitenlandse producent ontspringen de dans.

Bedrijven mogen niet worden platgewalst door landen met veel laksere regels.

Laat je alle producenten betalen voor de vervuiling, dan krijgen de innovatieve bedrijven opnieuw de wind in de zeilen. En nee, dure producten zijn niet slecht voor de economie. Het beetje meer dat we betalen, vindt opnieuw zijn weg naar innovatie, investeringen in nog betere productie en werkgelegenheid. De kleine meerprijs helpt onze economie sterker maken, wat op lange termijn doorslaggevend is voor het behoud van de koopkracht. En nee, een heffing op vervuiling is geen protectionisme, tenminste als die heffing niet discrimineert. Het doel is niet de buitenlandse producent strenger, maar wel gelijkwaardig te behandelen.

Er zijn geen strategische argumenten om de emissieheffing aan de grens op de lange baan te schuiven. De Duitse multinationals zijn er als de dood voor, maar die hebben uit opportunisme de voorbije tien jaar meer buiten dan binnen Europa geïnvesteerd. We hoeven ons beleid niet door hen te laten bepalen. Zoals bedrijven verwachten dat werknemers zich aanpassen aan nieuwe realiteiten, zo mag de samenleving van bedrijven verwachten dat ze zich aanpassen aan een nieuwe realiteit en zich inspannen voor een betere toekomst. Als ze elders willen produceren, prima, maar dan moeten alle andere ondernemers die hier willen investeren daar niet het gelag voor betalen.

De emissieheffing aan de grens wordt, naast migratie, hét strijddossier van de nieuwe Europese Commissie.

Een emissieheffing is slecht voor de arbeidsverdeling, hoor je vervolgens, ook opnieuw vooral bij de grote Duitse bedrijven, vertegenwoordigd door de werkgeversorganisatie Bundesverband der Deutschen Industrie (BDI). De economische logica achter een arbeidsdeling is specialisatie. Elk land doet waar het goed in is en daardoor gaat de efficiëntie erop vooruit. Meer efficiëntie betekent meer groei. Maar efficiëntie impliceert dat je ook de kosten in rekening brengt. Roepen dat de wereldwijde productieketen geweldig efficiënt is en ondertussen de kosten van de vervuiling doorschuiven naar de samenleving is strijdig met het vooruitgangsoptimisme van liberale denkers als David Ricardo.

De emissieheffing aan de grens wordt, naast migratie, hét strijddossier van de nieuwe Europese Commissie. Steeds meer landen zien er het nut van in, maar de lobby van de conservatieve krachten is sterk. Het risico bestaat dat de nieuwe Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen nog strengere milieuregels oplegt voor de interne economie, maar ze niet durft te koppelen aan de externe handel. Dat zou een verdere de-industrialisering in de hand kunnen werken en nog meer industrie kunnen wegjagen. De Europese economie wordt dan helemaal een vergiet. Het is simpel: als de Europese Commissie in dergelijke strijddossiers de moed niet heeft om de conservatieve krachten in te tomen, welke bestaansreden heeft ze dan nog? De Commissie werd in het leven geroepen om initiatief te nemen.

De heffing kan geleidelijk aan worden ingevoerd, maar ook weer niet te langzaam. De komende vijf jaar worden beslissend. Europa is kwetsbaar door het gebrek aan goedkope grondstoffen en energie, maar die kwetsbaarheid kan met een emissieheffing worden omgezet in een kans om te investeren in alternatieven en technologieën die ons minder afhankelijk maken. Sommige bedrijven zullen het wat moeilijk hebben met de transitie, maar vele andere zullen net floreren. Dit is hét moment voor Europa om de vierde industriële revolutie waar te maken en een eigen toekomstverhaal te schrijven.